توصیه‌هایی برای جذب مخاطب قرآنی

چندی قبل گزارشی از ایکنا لرستان با عنوان «واکاوی کاهش چشم‌گیر آمار شرکت‌کنندگان مؤسسات قرآنی» بر روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفت، گزارشی که تا با مصاحبه با مدیران مؤسسات قرآنی و فعالان قرآنی لرستان به واکاوی کاهش چشم‌گیر آمار شرکت‌کنندگان مؤسسات قرآنی پرداخت.

مؤسسات قرآنی در کشور ما همواره مخاطبان خاص خود را در سنین و مقاطع مختلف تحصیلی داشته‌اند، شاید در برهه‌ای از زمان یکی‎از جذاب‎ترین کلاس‎ها همین کلاس‎های آموزش قرآن بود و کودکانمان وقتی موفق به حفظ و یا قرائت سوره‌ای از قرآن می‌شدند از خوشحالی سر از پا نمی‎شناختند و مدام سوره یا آیاتی را که در سر کلاس‌ها آموخته بودند برای پدر، مادر و نزدیکان خود می‎خواندند؛ اما امروزه متأسفانه شاهد هستیم اکثر مؤسسات قرآنی ما در مناطق شهری و روستایی با کاهش چشم‌گیر آمار قرآن‌آموزان مواجه شده‌اند که نباید به‌ سادگی از کنار این قضیه بگذریم.

مدیران مؤسسات قرآنی کاهش چشم‌گیر آمار قرآن‌آموزان خود را ناشی ‎از مواردی ازجمله روی آوردن خانواده‌ها به کلاس‌های غیرقرآنی، مشکلات اقتصادی مؤسسات، گرایش جوانان و نوجوانان به‌سمت فعالیت‌های فرعی، نقل و انتقال‌های مکرر مؤسسات قرآنی، عدم توانایی خانواده‌ها در هزینه کردن برای قرآن، عدم حمایت دستگاه‌های فرهنگی و قرآنی از مؤسسات قرآنی و ... می‎دانند و در مقابل مسئولان فرهنگی و قرآنی نیز بر این نکته پافشاری دارند که فعالیت‌های قرآنی باید مردمی باشد و دستگاه‌های فرهنگی و قرآنی فقط در طرح و برنامه از مؤسسات قرآنی حمایت داشته باشند.

البته مدیران فرهنگی و قرآنی نیز دغدغه‌ها و مشکلات خاص خود را مطرح می‎کنند که نمی‎توان گفت آن‌ها از دست‌شان برمی‎آید مؤسسات را حمایت کنند اما از این امر غفلت می‎کنند. به‌عنوان مثال مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان در دوره توانمندسازی مدیران مؤسسات قرآنی لرستان که آذرماه جاری در خرم‌آباد برگزار شد دلیل عدم حمایت مالی از مؤسسات قرآنی را کاهش اعتبارات ذکر کرده و گفته است: اعتبارات قرآنی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان در سال 90 حدود 400 میلیون تومان بوده این در حالی‌است که کل اعتبارات فرهنگی، هنری، دینی و رسانه‌ای ارشاد لرستان در سال‌جاری 250 میلیون تومان شده است این در حالی‎است که حجت‌الاسلام مهدی امیدیان، رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات قرآنی لرستان گفته است: از 90 مؤسسه قرآنی ـ مردمی لرستان که طی سال‌های گذشته مجوز فعالیت دریافت کردند، تنها 10 مؤسسه آن فعال است که باید پایش این مؤسسات صورت گرفته و فعالیت‌های قرآنی به مؤسسات قرآنی فعال واگذار شود.

از همه این‌ها که بگذریم حال جای این سؤال مطرح است که آیا راهکاری وجود ندارد که دوباره مؤسسات و خانه‌های قرآنی ما مثل سال‌های قبل رونق بگیرد که در این راستا مصاحبه‌هایی را با مدیران مؤسسات قرآنی، مسئولان فرهنگی و قرآنی و فعالان و پیشکسوتان قرآنی ترتیب داده‌ایم تا شاید بتوان از بین دغدغه‌ها و نظرات آن‌ها راه‌حلی برای خارج کردن مؤسسات قرآنی از این رکود و کاهش آمار قرآن‌آموزان پیدا کرد.

اساتید قرآنی بر قرآن‌آموزان سخت‌گیری نکنند

عزت‌الله گوشه‌ای، مدیر مسئول مؤسسه قرآنی یوسف‌نبی(ع) خرم‎آباد در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه‌ با راهکارهای جذب مخاطب قرآنی، گفت: برای جذب کودکان، نوجوانان و جوانان به برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی باید از خانواده شروع کرد، والدین باید فرزندان خود را به حضور در کلاس‌های قرآنی تشویق و مشوق خوبی برای آن‌ها باشند.

وی افزود: مربیان و اساتید قرآنی نیز برای جذب مخاطبان باید در تدریس خود دقت لازم را داشته باشند و با اخلاق خوب و روی خوش با قرآن‌آموزان خود برخورد کنند.

گوشه‌ای ادامه داد: نباید کلاس‌های قرآنی را زیاد طول داد؛ چراکه مخاطب از حضور طولانی در کلاس دل‌زده می‎شود؛ لذا می‎طلبد کلاس‌های آموزش قرآن جذابت لازم را داشته باشد و مربیان و اساتید قرآنی نیز سخت‌گیری نکنند و بر قرآن‌آموزان خود آسان بگیرند و علاوه‌بر این تشویق و اهدای جوایز به قرآن‌آموزان نیز مورد توجه باشد.

مدیر مؤسسه قرآنی یوسف‌نبی(ع) خرم‎آباد گفت: در جذب مخاطب قرآنی خیلی چیزها ازجمله مکان، استاد و مربی، تشویق، ایجاد انگیزه، آسان‌گیری، جذابیت و ... می‎تواند دخیل باشد.

جذب اساتید کارآزموده موجب جذب مخاطب قرآنی می‌شود

محمدتقی موسویان، از قاریان ممتاز استان لرستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا در خصوص راهکارهای افزایش جذب مخاطب قرآنی توسط مؤسسات قرآنی، اظهار کرد: توانمندسازی مدیران مؤسسات قرآنی قطعاً به افزایش مخاطبان قرآنی خواهد انجامید؛ این در حالی‌است که جذب اساتید ممتاز و کارآزموده موجب جذب مخاطب و خروجی بهتر مؤسسات قرآنی خواهد شد.

وی، فضای مؤسسه قرآنی را از عوامل مهم جذب مخاطب قرآنی برشمرد و با تأکید بر این‌که مؤسسات قرآنی باید در فضای مناسب فعالیت کنند، ادامه داد: مؤسسات قرآنی باید برنامه مدون در رشته‌‌های مختلف برای قرآن‌آموزان داشته باشند و مشاوره پیش‌از ثبت‌نام را به مخاطبان خود ارائه دهند.

استعدادیابی قرآنی

اصغر زینی‎وند، از قاریان ممتاز لرستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا، آموزش و پرورش را مهم‌ترین نهاد برای جذب فعالان قرآنی دانست و گفت: با توجه به این‌که حرف‌شنوی دانش‌آموزان از معلمان بسیار زیاد است؛ لذا می‎طلبد معلمان در راستای تشویق و ترغیب آنان به‌سمت برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی تلاش خود را به‌کار بگیرند.

وی موازی‎کاری در حوزه قرآن را متذکر شد و افزود: امروزه ما شاهدیم بسیاری از دستگاه‌ها و نهادها خودشان متولی فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی شده‌اند که می‎طلبد یک نهاد خاص متولی فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی باشد و سایر نهادها حمایت‌کننده باشند و فعالیت‌های قرآنی متمرکز شوند.

این قاری ممتاز لرستان با بیان این‌که باید از ظرفیت نمازجمعه در بحث قرآن استفاده شود، اظهار کرد: ما در اکثر محلات کلاس‌ها و جلسات تخصصی قرآن را نداریم که باید کلاس‌های رایگان در حوزه قرآن آن هم به‌صورت تخصصی را به‌سمت محلات و مساجد سوق دهیم تا مردم بتوانند به‎راحتی در این کلاس‌ها شرکت کنند.

زینی‌وند ادامه داد: در حال حاضر ما شاهد هستیم بیشتر فعالیت‌ها و برنامه‌ها و مسابقات قرآنی در حوزه جوانان برگزار می‏‌شود در صورتی‌که پایه‌ریزی قرآن در دوران کودکی و نوجوانی می‎تواند بسیار مهم‌تر باشد؛ لذا ضرورت دارد در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی کودکان و نوجوانان نیز مدنظر باشند و استعدادیابی قرآنی میان کودکان و نوجوانان نیز مورد توجه باشد.

این قاری ممتاز لرستانی اضافه کرد: متأسفانه در لرستان مربی تخصصی قرآن ویژه کودکان و نوجوانان نداریم و اگر هم وجود دارد محدود هستند و یا در چند شهر استان فعالیت دارند که لازم است دستگاه‌های متولی در این زمینه نیز فکری بکنند.

قرآن‌آموزان خردسال تشویق شوند

مهتاب سیاه‌تیری، مدیرمسئول مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین الیگودرز در گفت‌وگو با ایکنا گفت: متأسفانه به‌دلیل سرگرمی‌هایی که برای کودکان، نوجوانان و جوانان در قالب ماهواره، اینترنت، موبایل و ... ایجاد شده، رغبت و انگیزه آن‌ها برای حضور در کلاس‌ها و فعالیت‌های قرآنی پایین آمده است.

وی اضافه کرد: برای جذب کودکان و نوجوانان به فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی لازم است قرآن‌آموزان خردسال و نوجوان مورد تشویق قرار بگیرند که در این راستا نیاز است دستگاه‌های متولی امور قرآنی یاری‌گر مؤسسات قرآنی باشند؛ چراکه مؤسسات به تنهایی توان انجام این‌کار را ندارند.

خانواده‌ها باید مشوق فرزندان باشند

ناهید طاهری، مدیر جامعة‌القرآن الیگودرز نیز در گفت‌وگو با ایکنا نقش خانواده و مربیان قرآنی در جذب کودکان، نوجوانان و جوانان به فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی را بسیار مهم دانست و افزود: خانواده‌ها باید مشوق فرزندان خود برای حضور در کلاس‌های قرآنی باشند و در فرزندان خود ایجاد انگیزه کنند.

وی افزود: مربیانی که با قرآن‌آموزان سروکار دارند نیز باید از روش‌های جذاب و جدید استفاده کنند و قرآن‌آموزان را تشویق کنند و علاوه‌بر این خانواده‌ها و مربیان و اساتید قرآنی باید خودشان برای قرآن اهمیت قائل باشند تا کودکان، نوجوانان و قرآن‌آموزان نیز به اهمیت قرآن در زندگی پی ببرند.

طاهری ادامه داد: یک مربی و معلم و استاد قرآن به‌عنوان الگوی قرآن‌آموزان باید اخلاق و رفتار قرآنی داشته باشد و عامل به قرآن نیز باشد و تنها به تدریس اکتفا نکند، حتی یک مربی و استاد و معلم قرآن باید در انتخاب عکس‌های پروفایل گوشی خود و آهنگی که برای زنگ موبایل و یا آهنگ انتظار گوشی خود استفاده می‎کند دقت لازم را داشته باشد؛ چراکه قرآن‌آموزان به این نکات توجه دارند و از معلم و مربی خود الگو می‎گیرند.

طاهری اضافه کرد: مسئولان فرهنگی  و قرآنی نیز باید برای کلاس‌های قرآن و قرآن‌آموزان وقت بگذارند و از این کلاس‌ها بازدید کنند و با قرآن‌آموزان صمیمانه صحبت کنند و از آن‌ها درباره این‌که چه مقدار از قرآن را یاد گرفته و یا حفظ کرده‌اند و درباره اهداف و انگیزه‌هایشان از حضور در کلاس‌های قرآنی از آنان سؤال کنند.

وی گفت: در دانشگاه‌ها و مدارس نیز با برپایی مسابقات و برنامه‌های فرهنگی و قرآنی می‎توان انگیزه لازم را در نسل نوجوان و جوان برای یادگیری قرآن فراهم آورد.

مربی قرآن با روان‌شناسی نیز آشنا باشد

مهتاب عالی‌نژاد، از فعالان قرآنی لرستان که در سال‌های گذشته به‌عنوان مربی قرآن فعالیت داشته است در گفت‌وگو با ایکنا یکی‌از بهترین و شیرین‌ترین خاطرات خود را مربوط به دورانی دانست که در دو دبستان دخترانه و پسرانه مربی قرآن بود و گفت: وقتی برای اولین‌بار توانستم از طرف سازمان تبلیغات اسلامی استان به‌عنوان مربی قرآن وارد یک دبستان پسرانه شوم و دانش‌آموزانم را که با شوق و ذوق بعد از تعطیلی کلاس درس خود منتظر مانده بودند تا در کلاس آموزش قرآن شرکت کنند، ملاقات کردم آن‌قدر خوشحال شدم که دیگر هیچ چیز نتوانست خوشحالی آن روز را برام تداعی کند و یکی‎از بهترین و شیرین‌ترین خاطرات عمرم از ابتدا تاکنون همان کلاس قرآن و دانش‌آموزانم است.

این بانوی لرستانی ادامه داد: آن روز که مصادف بود با اولین روزهای ماه مبارک رمضان برایم غیرمنتظره بود که این دانش‌آموزان کلاس سوم ابتدایی که تمام عشق‌شان این است مدرسه زود تعطیل شود و بروند دنبال بازی کردن این‌چنین منتظر مانده‌اند تا معلم‌شان بیاید و به آن‌ها قرآن آموزش بدهد. آن کلاس قرآن نه‌تنها برای من بلکه برای دانش‌آموزانم نیز بسیار جذاب بود و من تمام تلاشم این بود که علاوه‌بر معلم، برای این دانش‌‌آموزان مانند یک مادر و خواهر مهربان باشم و آن‌ها نیز در کنار یادگیری قرآن به من علاقه داشتند و من‌را دوست داشتند.

وی با بیان این‌که یک مربی قرآن باید علاوه‌بر مهارت در قرائت و تدریس با روان‌شناسی و مشاوره نیز آشنا باشد تا بتواند در مواقع ضروری همانند یک دوست، مادر، خواهر و یا مشاور در کنار قرآن‌آموز خود و یاری‎گر او باشد، اظهار کرد: من وقتی در کلاس قرآن از کنار دانش‌آموزانم عبور می‎کردم تمام تلاشم این بود که به مشکلات آن‌ها نیز پی ببرم تا شاید بتوانم کمکی هرچند کوچک به آن‌ها بکنم و آن‌چنان به این کودکان علاقه‌مند شده بودم که پس‌از پایان کلاس تا مدت‌ها در فکر آن‌ها بودم و حتی الان نیز چهره و شیطنت‌های تک‌تک آن‌ها را به خاطر دارم و همواره برایشان آرزوی موفقیت می‎کنم و مطمئن هستم همان‌گونه که آن کلاس قرآن توانست تأثیرات مثبت زیادی روی زندگی من بگذارد و توانست من‌را در مسیر قرآن قرار دهد و شغلی مرتبط با قرآن برایم رقم بزند دانش‌آموزانم نیز تأثیرات مثبتی از آن کلاس قرآن داشته‌اند و توانسته‌اند در زندگی و درس و شغل خود موفق باشند.

این بانوی لرستانی ادامه داد: در آن زمان آن دبستان پسرانه در دو شیفت فعالیت داشت که شیفت مخالف مربوط به دانش‌آموزان پایه اول و دوم ابتدایی بود و وقتی دانش‌آموزان شیفت مخالف باخبر شده بودند که دانش‌آموزان شیفت دیگر که در پایه سوم، چهارم و پنجم تحصیل می‎کردند بعد از تعطیلی دبستان در یک کلاس آموزش قرآن شرکت می‎کنند تعدادی از آن‌ها هم به ناظم و مدیر دبستان گفته بودند ما هم می‎خواهیم در کلاس قرآن شرکت کنیم که وقتی مدیر دبستان با من صحبت کرد که آیا برایم امکان دارد برای چهل دانش‌آموز پایه دوم این دبستان که در شیفت مخالف هستند نیز کلاس قرآن برگزار کنم من با کمال میل پذیرفتم.

این بانوی فعال قرآنی اضافه کرد: بسیاری از کودکان و نوجوانان ما علاقه به قرآن دارند ولی این ما هستیم که به‌عنوان پدر و مادر و معلم و مربی قرآن و یا مدیران مؤسسات قرآنی باید زمینه را برای حضور و علاقه‌مند کردن آن‌ها به ماندن در کلاس‌ها فراهم کنیم که می‎طلبد از شیوه‌های جذاب که مورد پسند کودکان، نوجوانان و حتی جوانان است استفاده کنیم.

ساماندهی مؤسسات قرآنی؛ از عوامل مهم در افزایش مخاطبان

مهدی سعادتی(پاپی) از قاریان ممتاز لرستانی نیز در گفت‌وگو با ایکنا ساماندهی مؤسسات قرآنی را یکی‌از عوامل مهم در افزایش مخاطبان و جذب قرآن‌آموزان برشمرد و اظهار کرد: از لحاظ محتوایی نیز باید از ظرفیت مربیان قرآن کارآزموده و با تجربه در امر قرآن استفاده شود.

دبیر اجرایی برگزاری چهاردهمین دوره جشنواره تلاوت‌های مجلسی استان لرستان با تأکید بر این‌که مربیان قرآن ما در چند سطح مربیان قرآنی متخصص در بخش کودکان، مربیان تخصصی تلاوت و قرائت و مربیان تخصصی حفظ تقسیم‌بندی می‌شوند بر لزوم ساماندهی دقیق مربیان قرآنی تأکید و اضافه کرد: مؤسسات قرآنی نیز باید اساتید قرآن را رصد کنند و بهترین‌ها را برای آموزش در مؤسسه خود به کار گیرند.

این قاری ممتاز لرستانی بر تخصصی کردن مؤسسات قرآنی تأکید کرد و یادآور شد: هر مؤسسه باید در یکی‌ از از حوزه‌های قرآنی فعالیت داشته باشد یک مؤسسه به آموزش قرآن نونهالان پرداخته و مؤسسه‌ای دیگر آموزش قرآن به جوانان را را برعهده بگیرد؛ کمااینکه آموزش محافل انس با قرآن باید به مؤسسه تخصصی واگذار شود.

همه ما نسبت به این موضوع واقف هستیم که آن‌چه می‎تواند فرزندان دلبند ما را از آسیب‌ها و خطاها محافظت کند همین قرآن است؛ لذا ضرورت دارد به‌دنبال راهکارهایی باشیم که دوباره انگیزه و رغبت کافی در نسل نوجوان، جوان و حتی کودکان و بزرگسالان را برای شرکت در کلاس‌های قرآنی فراهم کنیم.

البته نباید از این موضوع غافل شویم که در هر کلاس و کارگاه آموزشی یکی‎از مهم‌ترین مسائلی که باید مدنظر باشد استفاده از روش‌های جذاب و نو و تازه است که متأسفانه بسیاری از مؤسسات و خانه‌های قرآنی ما تا حدود زیادی از جذابیت بخشیدن به کار خود غافل بوده‌اند و سال‌های سال است که از یک روش تکراری که مربوط به دوره‌ها و سال‌های قبل است، تبعیت می‎کنند، غافل از این‌که کودک و نوجوان امروز جامعه ما دیگر با کودک و نوجوان دهه‌های 50، 60 و حتی 70 تفاوت‌های زیادی دارند و شاید روش‌هایی که می‎توانست در دهه‌های قبل برای کودک و نوجوان و حتی جوان ما جذابیت داشته باشد امروز دیگر جذابیت نداشته باشد پس باید در تشکیل هر کلاس آموزشی ذائقه مخاطب را نیز مدنظر قرار داد.

گزارش: مهناز عالی‌نژادیان