اهمیت حمد خدا در دعای اول صحیفه سجادیه

به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا اعوانی، مدرس حوزه و دانشگاه شامگاه دوشنبه، 11 تیرماه در سلسله نشست‌های آشنایی با معارف تربیتی صحیفه سجادیه که از سوی معاونت فرهنگی ـ تبلیغی مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان لرستان ویژه طلاب لرستانی و به‌صورت مجازی برگزار شد، در شرح دعای اول صحیفه سجادیه، گفت: امام سجاد(ع) در این دعا قبل از اینکه آغاز به درخواست کند به حمد و ثنای خدای متعال می‌پردازد و سپس به دعا مشغول می‌شود.

وی با اشاره به اهمیت و جایگاه حمد در نزد خدای متعال و ائمه معصومین(ع) و سفارش‌هایی که در این رابطه به ما شده است، افزود: امام سجاد(ع) در آغاز این دعا فرموده است: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ كَانَ قَبْلَهُ، وَ الآْخِرِ بِلَا آخِرٍ يَكُونُ بَعْدَهُ؛ همه ستایش‌ها مخصوص خداست؛ آن وجود مبارکی که اول است، بی‌آنکه اولی پیش از او بوده باشد؛ و آخر است، بی‌آنکه آخری پس از او باشد.»

این کارشناس دینی با اشاره به اینکه در طول شبانه‌روز ۱۰ مرتبه سوره حمد را در نماز می‌خوانیم، در رکوع، سجود و تسبیحات اربعه، تسبیحات حضرت فاطمه(س) و در احرام نیز کلمه حمد را بر زبان می‌آوریم، ادامه داد: دعای ندبه و زیارت عاشورا با حمد آغاز می‌شود و امام حسین(ع) نیز دعای عرفه را با حمد خدا آغاز می‌کند.

اعوانی با بیان اینکه در منابع دینی و کلام ائمه معصوم(ع) از ما خواسته شده است که بسیار حمد خدا کنیم، اضافه کرد: جایگاه حمد بسیار جایگاه رفیعی است و حضرت امام جعفرصادق(ع) در حدیثی فرموده است: «اگر دعایی با حمد خدا آغاز نشود آن دعا ابتر است.»

وی با بیان اینکه حمد خدا بسیار مهم است و دلیل اهمیت حمد را می‌توان در همین دعای اول صحیفه جست‌وجو کرد، گفت: در روایت است فردی به امام جعفرصادق(ع) گفت: از خداوند پول، فرزند، خانه و هرچه طلب کردم به من داده است نگران هستم که استدراج(نزدیک‌‌شدن تدریجی به عذاب الهی) باشد حضرت فرمود: «آگاه باش به خدا قسم اگر حمد خدا را انجام می‌دهی استدراج نیست.»

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه ائمه معصوم(ع) چون تربیت‌شده خدای متعال هستند بنابراین حمد جایگاه ویژه‌ای دارد، ادامه داد: امام علی(ع) در خطبه ۱۸۸ نهج‌البلاغه «أُوصِيکُمْ، أَيُّهَا النَّاسُ، بِتَقْوَى اللهِ وَ کَثْرَةِ حَمْدِهِ عَلَى آلاَئِهِ إِلَيْکُمْ، وَ نَعْمَائِهِ عَلَيْکُمْ، وَ بَلاَئِهِ لَدَيْکُمْ» در رابطه با اهمیت حمد خدا فرموده است: «اى مردم شما را به تقواى الهى و شکر بسيار خداوند در برابر نعمت‌هاى معنوى و مادى که به شما بخشيده و در برابر آزمايش‌هايش (که سبب ترفيع مقام شما مى‌شود) سفارش مى‌کنم.

وی افزود: امام علی(ع) همچنین در خطبه ۱۹۰ نهج‌‌البلاغه درباره اهمیت و ضرورت شکرگزاری فرموده است: «أَحْمَدُهُ شُكْراً لِإِنْعَامِهِ وَ أَسْتَعِينُهُ عَلَى وَظَائِفِ حُقُوقِهِ، عَزِيزَ الْجُنْدِ، عَظِيمَ الْمَجْدِ؛ خدا را برابر نعمت‌هايش شكرگزارم و بر انجام حقوق الهى از او يارى مى‌طلبم، پروردگارى كه سپاهش نيرومند و مقام او بزرگ است.

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه دعای اول صحیفه سجادیه در واقع توحید و ستایش خداوند است، گفت: امام سجاد(ع) در فراز هشتم دعا با این مضمون «لْحَوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ، وَ أَسْبَغَ عَلَيْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ، لَتَصَرَّفُوا فِي مِنَنِهِ فَلَمْ يَحْمَدُوهُ، وَ تَوَسَّعُوا فِي رِزْقِهِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ» فرموده است: «همه ستایش‌ها مخصوص خداست که اگر بندگانش را از شناختِ سپاس‌گزاری‌اش بر آنچه که از عطایای پیاپی‌اش که محض امتحان کردنشان به آنان عنایت فرمود و نعمت‌های پیوسته‌ای که بر آنان کامل کرد، به چاه محرومیت می‌انداخت؛ در عطایا و نعمت‌هایش، دخل و تصرف می‌کردند و او را سپاس نمی‌گزاردند؛ و روزیش را به فراوانی هزینه می‌کردند و به شکر عنایاتش برنمی‌خاستند.»

انسان باید به نعمت و منعم توجه کند

وی اضافه کرد: امام سجاد(ع) در فراز نهم این دعا با این مضمون «وَ لَوْ كَانُوا كَذَلِكَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِيَّةِ إِلَى حَدِّ الْبَهِيمِيَّةِ فَكَانُوا كَمَا وَصَفَ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ ﴿إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبيلاً)» می‌فرمایند: اگر چنین بودند (که شکرگزاری نمی‌کردند)، از حدود انسانیت بیرون می‌رفتند و به مرز حیوانیت می‌رسیدند. در نتیجه به این صورت بودند که در کتاب محکمش وصف کرده: «آنان جز مانند چهارپایان نیستند؛ بلکه آنان گمراه‌ترند.»

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه اگر انسان در برابر نعمت‌هایی که خدا به او داده حمد خدا را به‌جا نیاورد از دایره انسانیت خارج می‌شود بنابراین ضرورت دارد انسان توجه به نعمت و منعم کند، گفت: حمد به این معناست که ما شکر خدا را به‌جا آوریم.

اعوانی با بیان اینکه خدای متعال ما را از یک‌سری امور نهی کرده تا ما را آزمایش کند که آیا شکر او را به‌جا می‌آوریم یا نه، اظهار کرد: اگر انسان نهی خدا را مراعات کند در واقع شکر خدا را به‌جا آورده و اگر منع خدا را مراعات نکند پس شکر خدا را به‌جا نیاورده و این در حالی است که اگر انسان شکر خدا را به‌جا نیاورد در دایره حیوانیت داخل خواهد شد.

این مدرس حوزه و دانشگاه افزود: از امام جعفر صادق(ع) روایت است که شکر نعمت به این است انسان از حرام خدا اجتناب کند و تمام شکر به این است که الحمدلله رب العالمین» را بر زبان آورد.

وی با اشاره به اینکه در دعای اول صحیفه سجادیه «حَمْداً» «حَمْداً» بسیاری از لسان امام سجاد(ع) می‌شنویم و حضرت با تمام وجود حمد خدا را به‌جا می‌آورد، ادامه داد: حمد خدا آن‌قدر قدرت دارد که می‌تواند انسان را به اعلی‌علیین و به سعادت برساند و او را هم‌سنگ و هم‌تراز با ملائکه کند.

اعوانی گفت: حضرت امام سجاد(ع) در فراز پایانی این دعا با تمام وجود شهادت در راه خدا را طلب می‌کند و می‌فرماید: «حَمْداً نَسْعَدُ بِهِ فِي السُّعَدَاءِ مِنْ أَوْلِيَائِهِ، وَ نَصِيرُ بِهِ فِي نَظْمِ الشُّهَدَاءِ بِسُيُوفِ أَعْدَائِهِ، إِنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيدٌ؛ ستایشی که به وسیله آن، در گروه سعادتمندان از دوستانش، به خوشبختی و سعادت برسیم؛ و به سبب آن با شمشیر دشمنانش در سلک شهیدان قرار گیریم.»

مهناز عالی نژادیان