تأکید بر یاد مرگ در شرح دعای چهلم صحیفه سجادیه

به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا اعوانی، مدرس حوزه و دانشگاه، شامگاه، ۱۷ آذرماه در نشست مجازی «آشنایی با معارف تربیتی صحیفه سجادیه» که از سوی معاونت فرهنگی ـ تبلیغی مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران لرستان برای طلاب این استان برگزار شد، در شرح دعای چهلم صحیفه سجادیه گفت: امام سجاد(ع) هنگامی که خبر مرگ کسی را می‌شنیدند یا خود به یاد مرگ می‌افتادند، این دعا را با حال خضوع و تضرع زمزمه می‌کردند.

وی با بیان اینکه یاد مرگ زنگار دل‌ها را می‌زداید، افزود: در روایت آمده است که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «دل‌ها زنگ می‌زنند» وقتی از حضرت سؤال شد چگونه می‌توان این زنگار را زدود، فرمودند: «با تلاوت قرآن و یاد مرگ». بنابراین انسان باید همواره مرگ را در نظر داشته باشد و بداند روزی در محضر الهی پاسخگوی اعمال خویش خواهد بود.

اعوانی با اشاره به بند نخست دعای امام سجاد(ع) که می‌فرماید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنَا طُولَ الْأَمَلِ، وَ قَصِّرْهُ عَنَّا بِصِدْقِ الْعَمَلِ، حَتَّى لَا نُؤَمِّلَ اسْتِتْمامَ سَاعَةٍ بَعْدَ سَاعَةٍ…» اظهار کرد: امام سجاد(ع) از خدا می‌خواهند که انسان را از آرزوهای پایان‌ناپذیر و طولانی دور بدارد و با «صدق عمل» دست انسان را از دام این آرزوها کوتاه کند؛ به‌گونه‌ای که حتی آرزوی رسیدن ساعتی پس از ساعتی دیگر را نداشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه داشتن اصل آرزو رحمت الهی است، بیان کرد: مادر با امید به آینده فرزندش او را شیر می‌دهد و کشاورز به امید رشد درخت می‌کارد. اما نهی دین از آرزوهای طولانی برای آن است که انسان در مشغله آرزوها از یاد خدا غافل نشود.

این مدرس سواد رسانه با اشاره به اینکه مرگ صحیح، مرگی است که در سایه باور درست به پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) رخ دهد، افزود: امام حسین(ع) با اینکه از سرنوشت خود در صبح عاشورا خبر داشت، شب را تا سحر به عبادت، مناجات و راز و نیاز گذراند و این نشان می‌دهد صدق عمل مانع غفلت از خداست.

اعوانی با اشاره به بند دوم دعا که می‌فرماید: «وَ سَلِّمْنَا مِنْ غُرُورِهِ، وَ آمِنَّا مِنْ شُرُورِهِ، وَ انْصِبِ الْمَوْتَ بَيْنَ أَيْدِينَا نَصْباً، وَ لَا تَجْعَلْ ذِكْرَنَا لَهُ غِبّاً»، گفت: امام سجاد(ع) در این بخش از خدا می‌خواهد که انسان را از فریب آرزوهای طولانی حفظ کند و مرگ را همیشه در برابر چشمان او قرار دهد؛ نه اینکه روزی مرگ را به یاد آورد و روزی از آن غافل شود.

وی با بیان اینکه واژه «غِبّاً» به معنای یادکردن مقطعی و ناپایدار است، افزود: نتیجه صدق عمل، رضایت الهی است؛ چنان‌که امام علی(ع) فرمودند: من به مرگ مشتاق ترم از کودک به سینه مادر و نیز پیامبر اکرم(ص) فرموده است: دنيا زندان و مايه رنج مؤمن است؛ پس چون از دنيا برود، از زندان و رنج‌رهايى يابد. برای مؤمن، مرگ محبوب است زیرا او را به لقای الهی نزدیک می‌کند.

مرگ؛ سرنوشت متفاوت انسان‌های باتقوا و غافل

اعوانی با اشاره به آیات قرآن کریم، گفت: قرآن کریم در آیه 31 سوره نحل درباره متقین می‌فرماید: «جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ...؛ بهشت‌هاى عدن كه در آن داخل مى‏شوند رودها از زير [درختان] آنها روان است» اما درباره کسانی که در مسیر غضب الهی حرکت کرده‌اند، می‌فرماید: «فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ؛ پس چگونه [تاب مى‌آورند] وقتى كه فرشتگان [عذاب] جانشان را مى‌ستانند و بر چهره و پشت آنان تازيانه می‌‏نوازند».

وی با یادآوری اینکه انسان باتقوا با مرگ سعادتمند می‌شود، اما انسان غافل، مرگ را با سختی و عذاب تجربه خواهد کرد، به بند پایانی دعا «أَمِتْنَا مُهْتَدِينَ غَيْرَ ضَالِّينَ، طَائِعِينَ غَيْرَ مُسْتَكْرِهِينَ، تَائِبِينَ غَيْرَ عَاصِينَ وَ لَا مُصِرِّينَ…» اشاره کرد و گفت: امام سجاد(ع) از خدا می‌خواهد که مرگ انسان در حالی رقم بخورد که در زمره هدایت‌یافتگان باشد، نه گمراهان؛ و در جایگاه مطیعانی که از مرگ کراهت ندارند. همچنین از خدا می‌خواهد انسان در حالی از دنیا برود که توبه‌کننده باشد، نه در حال گناه و اصرار بر آن.

اعوانی با اشاره به آیه ۵۶ سوره انعام «قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قُل لاَّ أَتَّبِعُ أَهْوَاءكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ» که این فراز دعا برگرفته از آن است، تصریح کرد: این بند از دعا تأکید دارد که انسان باید در نهایت، با هدایت، طاعت و توبه واقعی از دنیا برود و خداوند را «ضامن پاداش نیکوکاران و اصلاح‌کننده اعمال انسان» بداند.