ماهیت دنیا و رابطه متوازن با آن در کلام امام علی(ع)

حجت‌الاسلام سیدنواب موسوی، مدرس حوزه علمیه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان با شرح فرازی از خطبه 52 نهج‌البلاغه با این مضمون «التزهيد في الدنيا: أَلَا وَ إِنَّ الدُّنْيَا قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ آذَنَتْ بِانْقِضَاءٍ وَ تَنَكَّرَ مَعْرُوفُهَا وَ أَدْبَرَتْ حَذَّاءَ، فَهِيَ تَحْفِزُ بِالْفَنَاءِ سُكَّانَهَا وَ تَحْدُو بِالْمَوْتِ جِيرَانَهَا وَ قَدْ أَمَرَّ فِيهَا مَا كَانَ حُلْواً وَ كَدِرَ مِنْهَا مَا كَانَ صَفْواً»، اظهار کرد: این خطبه در بسیاری از منابع حدیثی و کتب اربعه شیعه دیده می‌شود و معروف‌ترین کلام امام علی(ع) در مورد ثواب زهد و تقوا، بی‌میلی به دنیاست. خداوند متعال دنیا را به‌گونه‌ای آفریده که دارای جذابیت و زینت است و در حیات دنیوی زیبایی قرار داده است.

وی با بیان اینکه خداوند دنیا را جذاب و دلچسب قرار داده، اما رابطه انسان با دنیا باید دارای توازن باشد، چراکه دنیا محل اقامت کوتاه مدت برای انسان است، افزود: زندگی دنیوی بخش اندکی از مجموعه سیر حیات انسان است؛ رابطه ما با دنیا رابطه ممر و مقر است که باید بخشی از عمر ما در آن صرف شود. خداوند متعال لطف خود را بر ما تمام کرده و ما باید به این معرفت برسیم که جذابیت‌های دنیوی موقت و متاع است.

مدرس حوزه علمیه لرستان با یادآوری اینکه انسان هم باید از زینت دنیا استفاده کند و از طرفی از آسیب‌های حیات دنیا مانند غرور و فریب اطلاع داشته و آگاهانه نسبت به دنیا برخورد کند، تصریح کرد: امام علی(ع) در کنار نعمت‌ها و حیات دنیوی، آسیب‌های دنیا را مطرح کرده تا انسان ماهیت دنیا را بشناسد و بداند چگونه با دنیا برخورد کند.

وی با اشاره به اینکه مولای متقیان همه چیز دنیا را معرفی می‌کند تا زشت و زیبای دنیا را بشناسد و بتواند جذابیت‌های آن را کنترل کند، گفت: احکام روزه، خمس و زکات با خیلی از جذابیت‌های دنیا سازگاری ندارد، اما برای کنترل جذابیت‌های دنیاست.

موسوی با بیان اینکه آموزه‌های جدی و اخلاقی وجود دارد که در آن جذابیت‌های دنیا کنترل و رابطه متعادل انسان با جذابیت‌های دنیا برقرار می‌شود، اضافه کرد: انسان باید دنیا را خوب بشناسد و رابطه متوازن با آن داشته باشد.

مدرس حوزه علمیه لرستان با اشاره به اینکه امام علی(ع) در این خطبه هشدار می‌دهد، آگاه باشید که رشته دنیا قطع می‌شود و انسان را نسبت به انقضای آن آگاه می‌کند، گفت: عمر ما در حال طی شدن است، اما نسبت به آن غفلت می‌کنیم. لذا، دنیا با تمام نعمت‌ها، قطع شدنی است.

وی با بیان اینکه با وجود آنکه ماهیت دنیا ناپایدار و دارای انقضاست، اما انسان‌ها طوری زندگی می‌کنند که گویا حیات دنیوی، جاودان است یا چنان ریاست می‌کنند که گویا برای همیشه بر مسند ریاست هستند، اظهار کرد: انسان باید بینش خود را نسبت به دنیا، اصلاح کند، چراکه هر امری در دنیا، دارای فنا بوده و فرصت‌های آن پایدار نیست.

موسوی گفت: زمان در اختیار انسان نیست و باید از این فرصت‌های در حال گذر دنیا ره‌توشه خود را بردارد. هنر ما این است که از حداقل فرصت دنیوی، حداکثر نعمت‌ها را برداریم، چراکه دنیا ناپایدار است.

مدرس حوزه علمیه لرستان با اشاره به اینکه ماهیت دنیا این است که خوشی‌های آن به ناخوشی تبدیل می‌شود و مصداق آن تبدیل قدرت جوانی به ضعف پیری است، بیان کرد: قدرت انسان به ضعف تبدیل می‌شود. لذا، باید انتظار پیری را داشته باشیم از طرفی باید از خوشی‌ها طوری استفاده کنیم که سرمست نشویم و کبر و تکبر ما را فرا نگیرد.

وی با بیان اینکه با وجود جذابیت‌ها، هیچ بازگشتی در مقوله دنیای مادی برای انسان وجود ندارد و هیچ چیز در آن ایستایی ندارد، گفت: تمام فرصت‌های دنیا، گذرا، بدون توقف و بدون بازگشت است و ما مالک هیچ فرصتی نیستیم، چراکه فرصت‌ها به سرعت در حال گذر است و ما را نیز به همراه خود می‌برد. خوشی‌های دنیا در حال جابجایی است و این ذات دنیاست که انسان یک روز شاد و روز دیگر غمگین یا مدتی جوان و مدتی پیر است. لذا باید دنیا را واقع‌بینانه ببینیم.