تولیدات رمضانی در حوزه کودک باید جدی‌تر باشد + صوت
رسول کمالی گفت: در حوزه کودک تولیدات مناسبتی رویکردی جدی ندارد بلکه تنها به برخی ظواهر خلاصه شده و این نوع برنامه‌سازی به دور کردن کودک از مفاهیم دینی می‌انجامد.
یکی از آسیب‌های رایج در تولیدات مناسبتی سیما تعجیلی است که برای ساخت این دست آثار رخ می‌دهد. فیلم یا سریال مناسبتی زمانی قادر است جریان‌سازی داشته باشد که برای نگارش فیلمنامه ساخت آن زمان کافی در نظر گرفته شود. پیرامون این موضوع خبرنگار ایکنا با رسول کمالی دولت‌آبادی؛ مدرس هنر و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان و عضو مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی ایران گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
ایکنا – رمضان امسال، متفاوت با دیگر ایام است زیرا با نوروز هم‌زمان شده است. در چنین شرایطی درباره تولیدات نمایشی سیما در این ایام توضیح دهید؟
ماه رمضان با نوروز هیچ منافاتی ندارد بلکه در بسیاری از مواقع تشابهاتی هم وجود دارد. برای مثال به مهمانی‌های افطاری اشاره می‌کنم که قدمی در جهت رواج صله رحم در خانواده‌های ایرانی است. ویژگی صله رحم رفتاری است که از سوی ائمه(ع) هم به آن توصیه شده است. نوروز نیز اساسش بر پایه این رفتار شکل می‌گیرد البته در رمضان ماه شب‌های احیا را هم داریم که در آن دوران، مراسم‌های دینی و عزاداری بر پا می‌شود و به طبع آن تلویزیون نیز تولیداتش رنگ غم به خود می‌گیرد اما جدای شب‌های احیا و شهادت حضرت علی (ع) بقیه ایام ماه مبارک بر پایه شادی شکل گرفته است. نکته‌ای که نباید فراموش کنیم این است که جنس شادی در این ایام کمی متفاوت است. یعنی در کنار شادی کمی هم آثارتم دینی به خود می‌گیرد.
یک مطلب را باید درباره نوروز بیان کنم. این ایام زمان نو شدن طبیعت است اما ما این نو شدن را تنها در ظاهر مشاهده نمی‌کنیم بلکه در کنار ظاهر به باطن هم توجه داریم. این مطلب را در دعای زمان تحویل سال به خوبی می‌بینیم. همه ما در زمان تحویل سال از خدا می‌خواهیم حال همه ما را همسان با طبیعت دگرگون کرده و راهی بهتر برای زندگی در نظر گیرد. جنش شادی در ایام ماه مبارک در دیگر کشورهای مسلمان هم زیباست. برای نمونه در ترکیه سفره‌های افطاری در خیابان‌ها برپا می‌شود که مبتنی بر فرهنگ ترویج مهربانی است و لحظات خوشی را برای مردم رقم می‌زند.
ایکنا – در ایام ماه مبارک و رمضان، تولیدات نمایشی سیما می‌توانند جریان‌سازی هم داشته یا اینکه توقع تحول اجتماعی از این ایام توقعی بیجا است؟
بعد از انقلاب اسلامی، تلویزیون و سیما با این اهداف به راه خود ادامه داد که تولیدات مربوطه دیگر تنها کارکرد سرگرمی نداشته باشند بلکه باید از آثار مربوطه انتظار تاثیرگذاری هم داشت. این اتفاق در دهه 60 و هفتاد رخ داد اما در ادامه با آمدن ماهواره و گسترده شدن سرگرمی صدا و سیما نیز برای از دست ندادن مخاطبانش رو به سمت سرگرمی آورد اما به‌هرحال می‌توان در شرایط فعلی که دنیای رسانه بسیار گسترده شده، هم جذابیت را داشت هم اینکه در جذب مخاطب به دستاوردهای در خور توجه دست یافت.
در برنامه‌سازی تلویزیون رعایت یک مهم بسیار حیاتی بوده، آن هم توجه به واقعیت‌های جامعه است. منظور اینکه در مواقعی تلاش می‌کنیم برای الگو‌سازی تصویری روحانی را در برنامه لحاظ کنیم که با واقعیت جامعه همخوانی ندارد. این رویکرد امری مضر برای تولیدات نمایشی است که تاثیرات وارونه در جامعه خواهد داشت. من این اتفاق را در برخی برنامه‌های امروز سیما مشاهده می‌کنم. برای نمونه به مسابقاتی اشاره می‌کنم که از تلویزیون پخش می‌شود و تنها هدف از تولیدش سرگرمی است. این اتفاق نیز در برخی مواقع از سر ناچاری رخ می‌دهد چون نمی‌توان کتمان کرد جامعه نیازمند شادی است اما با یک سیاست‌گذاری منسجم و بلندمدت می‌توان به برنامه‌هایی دست یافت که در کنار سرگرمی نکاتی هم برای آموزش داشته باشند. اتفاق مورد نظر برای برنامه‌های مناسبتی زمان رخ خواهد داد که در قدم اول برای ساخت آنها زمان کافی لحاظ نشده باشد وگرنه با تعجیلی که برای ساخت بسیاری از تولیدات مربوطه وجود دارد نتیجه آنگونه که انتظار داریم نخواهد بود.
ایکنا – تصویرگری از مناسک مذهبی در تولیدات دینی دنیا اقدامی رایج است اما در کشور ما زمانی که به این امر پرداخته می‌شود عموماً کلیشه رخ می‌دهد. چرایی این مسئله را ارزیابی کنید.
ترسی همیشه وجود داشته آن هم اینکه فرم بر محتوا قالب شود. این مسئله نیز از دهه 40 و 50 وجود داشته و ربطی به زمان حال ندارد. در آن مقطع نگاهی سکولاریستی به مناسک شکل گرفت و فرم بر معنا قالب شد البته در سال‌های اخیر فکر می‌کنم از بار کلیشه در تولیدات نمایشی کاسته شده است و حتی در پوشش مجریان تلویزیون هم نزدیکی بیشتری را با جامعه شاهد هستیم.
ایکنا – در تولیدات مناسبتی همیشه تلویزیون مورد خطاب است درحالی‌که سینما هم می‌تواند در این راستا قدم بردارد. پیرامون این موضوع توضیح دهید.
در هنر هفتم یک اصل وجود دارد و بازگشت سرمایه است که حرف نخست را در تولیدات نمایشی می‌زند. در این شرایط، سازندگان رو به سمت تولیدات می‌آورند که تم شاد و سرگرم‌کننده دارد چون فضای جامعه به شکلی شده که مردم بیش از هر چیزی به سرگرمی و شادی نیاز دارند. با این توضیح اگر به دنبال رساندن پیام در سینما هستیم باید از این امر غافل نشویم وگرنه اگر بخواهیم به بهانه مناسبت‌های مذهبی فیلم‌های دفاع مقدسی یا دینی را به صورت گسترده روانه پرده کنیم تنها به اقتصاد سینما ضربه خواهیم زد.
ایکنا – سوال پایانی به تولیدات مناسبتی کودک مربوط می‌شود. در سه دهه ابتدایی پس از پیروزی انقلاب این تصور وجود داشت که در ایام عزاداری یا مناسک‌های مذهبی باید برنامه‌های کودک قطع شده یا اینکه کوتاه شود. این امر در حقیقت دور کردن کودک از رسانه ملی بود. در سال‌های اخیر دیگر این مسئله وجود ندارد چون آسیب‌های آن مشخص شده است. پیرامون تولیدات مناسبتی کودک توضیح دهید.
به نکته دقیقی اشاره کردید. در دهه‌های پیش حتی در مناسبت‌های مذهبی آهنگ تیتراژ کارتون‌های کودک هم قطع می‌شد! این اقدام تنها کودکان را آزار می‌داد. همچنین باعث می‌شد مخاطب کودک نسبت به آن اتفاق حس منفی داشته باشد چون آن مناسبت جلوی پخش برنامه‌ای که دوست داشته را گرفته است. خوشبختانه امروز دیگر این اتفاقات وجود ندارد و ما شاهد پخش برنامه‌های متنوع در طول سال هستیم حتی در مناسبت‌های مذهبی هم این برنامه قطع نمی‌شوند. اما در این میان باید توجه داشت که پیام‌رسانی برای کودک امری حساس و ضروری است که باید به دقیق‌ترین شکل مورد نظر قرار گیرد.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
