قرآن حقیقت انسان را به انسان معرفی می‌کند

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «معرفی قرآن از زبان قرآن در نگاه علامه طباطبایی» سه‌شنبه 16 آبان در حوزه علمیه مروی برگزار شد.

در این نشست آیت‌الله محمدباقر تحریری؛ تولیت مدرسه مروی سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

بحث از قرآن و معارف بیکران قرآن یک بحث بسیار مهم در عرصه‌های مختلف است، مخصوصا در پایگاه اصلی فراگیری معارف گوناگون قرآن که حوزه‌های علمیه است که باید این دغدغه را مطرح کرد و نگران این آیه شریفه باشیم که روز قیامت پیامبر(ص) از ما شکایت می‌کند که قوم من قرآن را مهجور گرفتند. این مهجور گرفتن قرآن یک نکته قابل توجه است که در آن یک عمد نهفته است. منظور از قوم در کلام پیامبر(ص) گروهی است که در پرتو پیامبر(ص) هدایت شدند و هدایت را پذیرفتند مخصوصا ما که ادعایمان این است که هدایت‌های گوناگون قرآن را دنبال می‌کنیم.

قرآن خودش را به روش‌های مختلف معرفی می‌کند این معرفی باید برای پیروان قرآن یک دغدغه ایجاد کند. قرآن نور است، تبیان است، هدایت است، رحمت است. هر کس احتمال بدهد که مورد خطاب قرآن باشد باید این عناوین را دنبال کند تا از خلال آن به مضامین قرآن برسد. آیه شریفه می‌فرماید که قرآن بیانی برای همه مردم است؛ در سطوح مختلف اجتماعی مردم، در سطوح مختلف درکی مردم، در سطوح مختلف انتخاب. این نشست‌ها هر کدام گوشه‌ای از چهره‌های گوناگون و عمیق قرآن بهره‌برداری می‌کند. قرآن هم چهره‌های گوناگون دارد و هم معارف عمیق دارد و این از روایات ائمه به دست می‌آید.

عنایت ویژه قرآن به انسان

مراجعه مکرر به آیات قرآنی که خود قرآن ما را به آن دعوت می‌کند و بر تدبر در قرآن تاکید می‌کند، بیانگر این است قرآن با قلب انسان کار دارد، با حقیقت انسان کار دارد. این نکته بیانگر این است قرآن روی انسان عنایت ویژه‌ای دارد و انسان را به انسان می‌شناساند. کسانی که دنبال شناخت خود هستند یک راه بسیار مهمش این است که دیدگاه قرآن را مطالعه کنند. این قرآن ادعایش این است که برای انسان نازل شده است و ما را تحریک می‌کند هم در خود قرآن بیندیشیم و هم در خودمان بیندیشیم و هم در ارتباطمان با جهان اندیشه کنیم. در واقع یکی از معارف مهم قرآن جهانشناسی دقیق است که انسان جزئی از این جهان است.

بنابراین در همه این فعالیت‌ها انسان دنبال حق می‌رود و بالاترین معرفت حق‌گویانه را قرآن کریم دارد. قرآن مراحل گوناگونی را در خطابه با قرآن مطرح کرده است. مرحله اول بیان مطالب ایجادی است. قرآن هم خودش نور است و هم از مبدا نور مطلق آمده است و هم برای انسان آمده تا انسان را به بالاترین جایگاه برساند. قرآن محکم‌ترین راه را برای انسان بیان می‌کند. این مطالب را هم به صورت تعبدی مطرح نمی‌کند بلکه به صورت تعقلی مطرح می‌کند تا انسان هم به خودش توجه کند و هم به ابزار واقعی برای رسیدن به حقایق توجه کند لذا در دو جا می‌فرماید قرآن را عربی قرار دادیم تا شما اندیشه کنید.

جدال احسن جدای از حکمت نیست

انسان لایه‌های مختلفی دارد و قرآن متناسب با آن لایه‌ها سخن گفته است. قرآن سه مرحله برای خودش بیان کرده است مرحله اول حکمت است. لذا قرآن خودش را به عنوان اینکه از خدای حکیم نازل شده است معرفی می‌کند. وقتی انسان عقلانیت پیدا کرد، باید یک تکانی هم بخورد لذا مرحله بعد موعظه حسنه است. این خواص گوناگون قرآن کریم است که در هر مرحله‌ای معرفت مناسب با آن مرحله را دارد تا اگر دعوت به حکمت و موعظه تاثیرگذار نبود با لایه سوم که مجادله است عقلانیت جلوه کند. جدال احسن جدای از دعوت به حکمت نیست، جدال احسن جدای از موعظه حسنه نیست. گاهی انسان فکر می‌کند اینها سه چیز جدای از هم هستند ولی اینگونه نیست کما اینکه انسان هم ابعاد مختلفی دارد که هر کدام خواص خودش را دارد ولی این ابعاد به هم مرتبط است و یک مجموعه را تشکیل می‌دهد. قرآن هم یک مجموعه را برای انسان که می‌خواهد راه را پیدا کند ارائه می‌کند.

بر ما لازم است که در هر زمانی، با راهکار مناسب با هر برخوردی در راستای معرفی قرآن پیش برویم. این پیشروی نیاز دارد هم معلومات لازم را فرابگیریم و هم هنر تبیین قرآن را داشته باشیم. طبیعتا قرآن به هر نحو بیان شود تاثیر خودش را خواهد گذاشت که نمونه آن بیان شد و از این نمونه‌ها زیاد داریم. این نمونه‌های از برکات قرآن است. ما باید به قرآن بیش از پیش بپردازیم و در همه مباحث علمی از صرف و نحو گرفته تا اصول و منطق و فلسفه و عرفان از قرآن استفاده کنیم و از این مرجع واقعی غفلت نکنیم.