چالش‌های روانشناختی فرزندان در فضای مجازی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ اختتامیه مجازی هفته جهانی سواد رسانه‌ای امروز ۹ آبان‌ماه با حضور نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رئیس انجمن سواد رسانه‌ای ایران، رئیس سازمان بسیج رسانه کشور و معاون سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی برگزار شد.  

مسعود نویدی‌مقدم، دکترای تخصصی روان‌درمانی و روانشناسی بالینی در این مراسم گفت: مهمترین چالشی که امروز با آن مواجه هستیم، بحث مسئولیت‌پذیری است و متأسفانه والدین و فرزندان وظایف و تعهدات خود را به نحو درستی انجام نمی‌دهند. مسئولیت‌پذیری باید از همان ابتدای تولد در نظر گرفته شود، در حالی که این آموزش به خانواده‌ها داده نشده است که به فرزندان خود انتقال دهند؛ چراکه وقتی والدین از فرزندان خود انتقاد می‌کنند، به این مسئله می‌رسیم که والدین این آموزش را به آنها نداده‌اند. بنابراین اگر کتابچه‌ها و جزواتی در این زمینه باشد و بتوانیم در طیف وسیع در جامعه اشاعه دهیم و منتظر سیستم‌های آموزش و پرورش نباشیم، سرعت کار بالا خواهد رفت.

وی افزود: مقوله مهم دیگر هوش معنوی است و حاکمیت معنویت و مأموریت زندگی و رنگ و بوی مذهب در زندگی باید مورد توجه باشد و حتماً قانون خداوند و قوانین رسانه‌ای با هم را ترکیب کنیم و صرفاً این طور نباشد که از منابع غربی استفاده کنیم. بستر این موضوع هم، خانواده و سیستم‌های آموزش و پرورش است.

نویدی‌مقدم ادامه داد: یکی از موارد دیگر که با آن چالش داریم، ابزار، محتوا، زمان و مکان رسانه‌ای است که بسیاری از افراد در آن حضور دارند و تلاش می‌کنند در موارد مختلف خود را نشان دهند و از مکان، زمان و محتوا استفاده کرده و با جامعه خود ارتباط برقرار کنند، اما آموزش لازم را ندیده‌اند و یا محتوا، زمان و مکان مناسبی را انتخاب نمی‌کنند و همین باعث سرخوردگی آنها می‌شود و لغزش‌های رفتاری و کلامی را در آنها شاهد هستیم.

وی با اشاره به نقش مربیان و والدین در این زمینه بیان کرد: گزارش‌هایی که از فضای رسانه‌ای داده می‌شود و یا صحبت‌هایی که در این زمینه می‌شود، این است که بیشتر فرزندان در فضای مجازی قرار دارند، اما هنوز سواد و هنر لازم را برای ابراز خود نیافته‌اند و به همین دلیل دچار چالش‌های روانشناختی می‌شوند. بنابراین برای اینکه بتوانیم آسیب‌های فضای رسانه را برای افراد تشریح کنیم و آنها را نسبت به مراقبت‌هایی که لازم است، درباره خود داشته باشند، آگاه کنیم و سپس به آنها مجوز حضور در فضای مجازی را ارائه دهیم.

این روانشناس با اشاره به موضوع غزه گفت: بسیاری از کاربران در فضای توئیتر، فیسبوک و سایر شبکه‌های اجتماعی تلاش می‌کنند، یکسری فعالیت‌های هنری، ورزشی و رسانه‌ای در حمایت از مردم غزه داشته باشند و چقدر خوب است که خانواده‌ها از این فرصت استفاده کنند و فرزندان خود را آموزش دهند تا در بحث هنر، رسانه و ... ورود کرده و ارتباط نزدیکی با رسانه‌های جمعی داشته باشند و آشتی مجددی را با رسانه‌ها برقرار کنند که این فعالیت می‌توان تلفیقی از هنر، موسیقی و مسائل روانشناختی بوده و باور‌های افراد را نسبت به رسانه تقویت کند و کنترل بهتری را در وضعیت روانی افراد داشته باشد.

وی با بیان اینکه با وجود مشکلاتی که در جامعه وجود دارد، اما نباید نشاط را از جامعه بگیریم، تصریح کرد: رسانه بحث جدی در حوزه خانواده و جامعه است و نباید از این مسئله غافل شویم تا اختلال‌های روانی تشدید نشود و آرامش را به جامعه برگردانیم و موتور محرکه جامعه باشیم.

ظرفیت‌های بسیج در توسعه سواد رسانه‌ای

امین عالمی‌مهر، از اعضای سازمان بسیج رسانه در ادامه این همایش مجازی با اشاره به مرجعیت رسانه‌ای گفت: با توجه به مسائلی که در یک سال اخیر در کشورمان به وجود آمد، نشان داد که مرجعیت رسانه‌ای داخلی در حال افزایش است و به ویژه در اتفاق اخیر در شیراز، روایت اول از سوی رسانه‌های داخلی کشورمان منتشر شد، اما به هر حال کشورمان برای عبور از بحران‌ها و جنگ ترکیبی دشمنان، نیازمند افزایش مرجعیت خبری رسانه‌های داخلی است تا در پی آن امکان نشر و تبیین روایت صحیح و دست اول از رخداد‌ها و تهدیدات دشمنان ممکن شود، تا در چنین شرایطی امکان تبیین سره از ناسره فراهم شود.

وی افزود: رسانه فقط مربوط به خبرگزاری‌ها نیست و باید از همه ابزار‌های رسانه‌ای استفاده کرد و همه رسانه‌ها باید با هم متحد باشند تا اثرگذاری جمعی آنها در هر شرایطی مشهود باشد و همین اثرگذاری می‌تواند شعار اصلی رسانه‌ها و حوزه سواد رسانه‌ای باشد.

عالمی‌مهر ادامه داد: در سازمان بسیج رسانه سعی داریم، روایت اول را در میان رسانه‌ها جا بیندازیم و خوشبختانه در رابطه با آرمیتا گراوند نیز روایت اول از سوی رسانه‌های داخلی مطرح شد و رسانه‌های خارجی نتوانستند به اهداف خود در این زمینه برسند.  بسیج ظرفیت‌های مناسبی در حوزه سواد رسانه‌ای دارد، از جمله اینکه سازمان بسیج دانش‌آموزی می‌تواند ظرفیت خوبی را در حوزه آموزش در مدارس فراهم کند.

انواع اخبار جعلی

لیلا وصالی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در ادامه با اشاره به بحث اخبار جعلی گفت: با دو مدل جعل خبر مواجه هستیم که یا به صورت شایعه منتشر می‌شود و یا به صورت اخبار جعلی است. در واقع شایعه زمانی است که اطلاعات درست با تأخیر منتشر شود و اخبار جعلی یا فیک‌نیوز‌ها عامدانه ساخته می‌شوند و حتی اگر شما روایت اول را گفته باشید، آن‌ها سعی دارند به اخبار، سمت و سو بدهند و از تکنیک‌های اقناعی برای اثرگذاری استفاده کنند. 

وی افزود: یک رویداد که اثرگذاری مناسبی داشته است، وقتی دو روایت متفاوت از رسانه‌های داخلی و خارجی منتشر می‌شود، رسانه‌ای که در دم اطلاعاتی را منتشر کند و ابعاد موضوع را بیشتر بررسی نکند، مطمئناً ممکن است در روایت خبر دچار اشتباه شود که در صورتی که بخواهد تکذیب کند، آثار منفی آن بر جامعه مترتب خواهد شد. اما خبرنگاری که مؤظف است واقعیت را به جامعه ارائه دهد، شاید نیاز به زمان بیشتری برای بررسی و ارائه اطلاعات موثق، معتبر و درست باشد؛ از این رو ممکن است قدری با تأخیر، روایت خود را منتشر کند که به نظر می‌رسد صحت خبر بر سرعت انتشار آن غالب است و اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه تأکید بر انتشار روایت اول ولو غلط، واکنش‌های هیجانی جامعه را دربرخواهد داشت و ممکن است تبعات منفی آن قابل جبران نباشد.

وصالی ادامه داد: در جنگ رسانه‌ای، رسانه‌ها اهداف متفاوتی دارند و ممکن است یک رسانه نسبت به انتشار خبر، به سرعت اهمیت دهد و برای دیگری اهمیتی نداشته باشد. کمااینکه می‌بینیم وقتی اینترنشنال، سی‌ان‌ان، بی‌بی‌سی و ... اخباری را درباره مهسا امینی منتشر کردند، بحث هک سازمان نظام پزشکی هم مطرح شد و اسکن بیمار را منتشر کردند و اکنون بعد از یک سال می‌بینیم این پزشکان اعتراف کردند که صحبت‌های اولیه آن‌ها دروغ بوده است، اما آیا تبعات این دروغ بزرگ قابل جبران است؟ قطعاً این طور نیست.

معاون آموزش انجمن سواد رسانه‌ای در ادامه تصریح کرد: واکنش‌های هیجانی برخی نسبت به همین اخبار دروغ، باعث شد تعدادی از افراد جان خود را از دست بدهند. بنابراین باید در انتشار اخبار سریع، باید شک کرد؛ چراکه سواد رسانه‌ای به ما می‌گوید، این تأمل را در انتشار اخبار داشته باشیم و بدانیم چه زمانی و چگونه واکنش نشان دهیم تا به نتایج درستی بینجامد.

وصالی در ادامه گفت: خبرنگاران تحلیلگر افرادی هستند که واسط مردم و اتفاقات هستند. اگر رسانه‌ها مرجعیت درستی داشته باشند، به جای اینکه مردم پیگیر مسائل خود باشند، خبرنگاران پیگیر مسائل آن‌ها خواهند بود و به دقت موضوعات را پیش می‌برند.

در بخش دیگری از این همایش مجازی، فاطمه مرادی، نماینده انجمن سواد رسانه‌ای ایران در اراک درباره تور سواد رسانه‌ای در استان‌ها به بیان تجربیات خود پرداخت. همچنین گزارش عملکرد دوره‌های برگزار شده در کشور در سال گذشته از سوی مدرسان انجمن سواد رسانه‌ای ایران ارائه شد.