عفاف و حجاب بیش از آن که شرعی باشد منطبق بر عقل و فطرت است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اصغر گرجی؛ دبیر ستاد امر به معروف استان قم و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، 18 مهرماه در نشست علمی «نقش امر به معروف و نهی از منکر در مهندسی فرهنگی حجاب و عفاف» که از سوی آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند و انجمن معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، با بیان اینکه لغت‌دانان گفته‌اند که معروف به معنای عرف است و آنچه عرف آن را می‌پسندد، گفت: اولین پرسش این است که عرف این معروف را با چه معیاری پسندیده است؟ از این رو راغب اصفهانی در کتابش گفته است که معروف چیزی است که نزد عقل و شرع پسندیده باشد لذا وقتی معروف معرفی شد منکر هم امر ناشناخته و ناشناس در نزد عقل و شرع خواهد بود. البته تفاوت کلامی میان شیعه و معتزلیون با اشاعره در این زمینه وجود دارد زیرا معتزله قائل به حسن و قبح عقلی هستند ولی اشاعره حسن و قبح را قبول ندارند و معتقدند فقط حسن و قبح شرعی است یعنی هر چه را شارع تعیین کند، حسن است ولی عدلیه یعنی شیعه و معتزله می‌گویند آنچه را شرع تحسین کند عقل آن را درک و تأیید می‌کند.

وی با اشاره به تعریف امر، اضافه کرد: امر چیزی است که عالی از دانی طلب کند پس مطالبه امر به معروف و نهی از منکر باید از سوی کسی صورت بگیرد که از نظر مقام و موقعیت در سطح بالاتری باشد. سؤال دیگری که در اینجا وجود دارد در مورد دامنه معروف و منکر است؛ برخی تصور غلطی دارند که مگر امر به معروف و نهی از منکر فقط عفاف و حجاب است؟ ما می‌گوییم کسی چنین ادعایی نکرده است و اگر بکند ما در برابر او هستیم زیرا این مقوله دامنه بسیار گسترده‌ای دارد که یکی از مصادیق آن، حجاب است و رشوه و اختلاس و ... هم در این دامنه است. بنابراین معروف همه امور پسندیده در عالم و منکر همه امور بد را شامل می‌شود؛ اینکه کسی در خیابان دست پیرمردی را بگیرد و او را عبور دهد معروف است و حتی عبور از چراغ قرمز منکر است.

بزرگ‌ترین معروف و منکر عصر ما

گرجی با بیان اینکه بزرگ‌ترین معروف در زمان ما امر به شناخت و ذکر یاد و نام امام زمان(عج) است، ادامه داد: در مرتبه پایین‌تر حفظ نظام اسلامی، معروفی پایین‌تر است و در منکرات هم کوچک‌ترین مصداق انداختن یک لیوان و ظرف یکبار مصرف در خیابان است تا بزرگ‌ترین منکر زمانه یعنی رژیم کودک‌کش و سفاک صهیونیستی که این، غده سرطانی است. به هیچ وجه امر به معروف و نهی از منکر منحصر به حجاب نیست ولی از مصادیق مهم این مسئله است.

وی با اشاره به تعبیر مهندسی فرهنگی، گفت: در تعریف این واژه گفته‌اند به کارگیری علوم با استفاده از قوانین طبیعت به منظور طراحی ساختارها و سامانه‌ها؛ اگر کسی علوم روز را با استفاده از قوانین طبیعت به کار گرفت و استخدام کرد در حقیقت کار مهندسی انجام داده است.

دبیر ستاد امر به معروف استان قم با بیان اینکه امر به معروف و نهی از منکر همه فرائض را اقامه و مهندسی فرهنگی می‌کند، اظهار کرد: حضرت امیرمؤمنان(ع) در این باره با تأکید فرموده‌اند: امر به معروف و نهی از منکر در مقایسه با همه اعمال نیک و خوبی‌ها و حتی جهاد در راه خدا مانند دریای پهناور است یعنی امر به معروف مانند دریای پهناور در یک طرف و همه فرایض دیگر در طرف دیگر است؛ چرا؟ دلیل آن را امام باقر(ع) فرمودند که به واسطه امر به معروف و نهی از منکر همه فرایض قوام پیدا می‌کند و به تعبیر امروزی ما مهندسی خواهد شد. اگر این فریضه نبود کسی جهاد هم نخواهد رفت و آرام‌آرام حجاب و رسیدگی به ایتام و نیکی به والدین و ... هم از بین می‌رود.  

وی ادامه داد: دلیل دیگری که باعث این مقام و موقعیت امر به معروف شده، به این دلیل است که خداوند از قول لقمان فرموده است: يَٰبُنَيَّ أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ وَأۡمُرۡ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَٱنۡهَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَآ أَصَابَكَۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ؛ ای فرزندم، نماز را به پاى دار و امر به معروف و نهى از منکر کن و بر آنچه [از آسیب و سختی‌ها] که به تو رسد، شکیبایى نما؛ زیرا اینها از کارهاى مهمّ [زندگى] است. یعنی اگر امر به معروف و نهی از منکر کردی ممکن است تو را کتک بزند و مسخره کنند و به توهین کنند و در این مسئله صبور باش و البته این کار سخت و از عزم الامور است. به نظر بنده، علت دیگری که باعث شده تا امر به معروف بحر لجی باشد مشقت و سختی است که در آن وجود دارد و سختی این فریضه بیش از همه فرایض دیگر است لذا می‌گوییم امر به معروف و نهی از منکر برای مهندسی فرهنگی فرایض و فضائل و نیکی‌ها و مهندسی معکوس زشتی‌ها و نازیبایی‌ها است. چرا مهندسی عفاف و حجاب؟

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم با طرح این پرسش که هدف از مهندسی فرهنگی عفاف و حجاب چیست؟ افزود: پاسخ این است که هدف از مهندسی حجاب این است که ما واقعیت حجاب را به جامعه معرفی کنیم طوری که آحاد جامعه حجاب را به عنوان پوشش معقول، مقبول و مشروع بپذیرند. البته مهندسی فرهنگی الزاماتی هم دارد و آن این است که در مهندسی باید به هندسه و مختصات فضایی که قرار است مهندسی شود باید آشنا باشیم و توجه کنیم؛ یعنی گاهی ما عفاف و حجاب را در اروپا مهندسی می‌کنیم و گاهی در قم یا تهران و روستاها و ...؛ لذا همه مراجع فتوا داده‌اند که بانوانی که عشایر و در بیابان هستند و قصدی برای تبرج ندارند اگر موی خود را بیرون بگذارند، اشکالی ندارد.

عفاف و حجاب منطبق بر عقل و فطرت است

گرجی با اشاره به تفاوت عقل و فطرت، اضافه کرد: انسان ولو اینکه تکامل عقلی نداشته باشد به برخی مسائل گرایش دارد زیرا این امور فطری و غریزی هستند؛ مثلا کودکان در سن حدود سه سال ناخودآگاه گرایش به پوشش دارند و اگر به هر دلیل برهنه باشد احساس خجالت کرده و مخفی می‌شوند بنابراین ما با دلیل ثابت می‌کنیم که حجاب و عفاف بیش از آن که امر شرعی باشد یک امر عقلی و فطری است لذا باید این بازتعریف را داشته باشیم البته شرع هم بر آن تأکید کرده است.

وی تأکید کرد: انسان فطرتاً ولو اینکه هیچ آموزش دینی هم در کار نباشد نسبت به پوشش خود حیا دارد؛ عفاف و حجاب از منظر عقلی هم این است که تجربه تاریخی بشر نشان داده است تا دوره رنسانس هرقدر عقل بشر کامل‌تر شود، پوشش او هم کامل‌تر است لذا انسان‌های نخستین افرادی بودند که خود را با برگ می‌پوشاندند یعنی فطرت و عقلشان آنان را به پوشش وامی‌داشت. در کتیبه‌های دوران‌های قبل از اسلام مانند هخامنشیان و ساسانیان و ... هم یا کمتر از زنان نقشی به جای مانده یا پوشش بانوان بیشتر از آقایان بوده است.

گرجی تصریح کرد: نقش امر به معروف و نهی از منکر در اینجا این است که عوامل داخلی و خارجی و دسیسه‌هایی که روی فطرت و عقل انسان غبارهایی را نشانده است بردارد. فطرت نابودشدنی نیست ولی با عوامل دیگر پوشیده می‌شود و رفتارهای نادرست از انسان رخ می‌دهد و امر به معروف سبب می‌شود تا این غبارها زدوده شوند. عقل هم ممکن است گرفتار خطای محاسباتی شود و امر به معروف این خطا را اصلاح می‌کند.  

رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان قم اظهار کرد: اگر عفاف و حجاب برای برخی ملال‌آور است زیرا ما به خاطر برخی رفتارها و تفکرات، نسخه سخت و مشکل عفاف و حجاب را به بانوان معرفی کرده‌ایم و اگر امر به معروف و نهی از منکر رواج یابد از این موضوع جلوگیری خواهد کرد. همچنین توجه‌دادن مخاطب به آثار و نتایج دنیوی و اخروی ترک عفاف و حجاب از دیگر کارکردهای امر به معروف و نهی از منکر است. این مسئله از سوی دشمنان هم مورد تأکید است و می‌گویند اگر ما بخواهیم در ایران تغییرات سیاسی و حاکمیتی ایجاد کنیم باید عفاف و حجاب را از زنان بگیریم زیرا در این صورت مردان هم غیرتی نخواهند داشت.