بودجه‌های اندک، 29 چالش و بی‌توجهی مسئولان

محمدمهدی بحرالعلوم پس از مسئولیت در معاونت آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن‌ الکریم و مدیریت مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت از اواسط سال 1399 تا اوایل تیر 1402، معاون آموزش مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه و مسئول دبیرخانه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن بود و در پایان این مأموریت، گزارشی از عملکرد خود را ارائه داده است. 

او طی گفت‌وگویی با خبرنگار ایکنا درباره فعالیت‌های ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم طی سه سال اخیر گفت:‌ ستاد، ابتدا ذیل کمیسیون آموزش عمومی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود، اما به دلیل اهمیت موضوع، ارتقای جایگاه پیدا کرد و به عنوان یکی از ساختارهای همتراز کمیسیون‌های شورا معرفی شد.

بحرالعلوم افزود: از ابتدای حضور در ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم، علاوه بر مسئولیت دبیرخانه ستاد، در برخی کارگروه‌ها همچون کارگروه علمی و طرح و برنامه نیز حضور داشتم. در این ستاد ابتدا تلاش شد که جلسات با نظم بهتری برگزار شود، اگرچه امکان اینکه جلسات بهتر از این هم برگزار شود، وجود داشت، ولی جلسات ستاد حفظ و کارگروه‌های ذیل آن در مقایسه با جلسات کمیسیون‌های همتراز بسیار منظم‌تر بوده است.

مسئول سابق دبیرخانه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن تصریح کرد: ستاد راهبری حفظ این اجازه را به دبیرخانه داد تا کارگروه‌هایی را با هر عنوان و هر عضوی که تشخیص داد، راه‌اندازی کند. بر همین اساس کارگروه‌های علمی، طرح و برنامه، نظارت و ارزیابی، تبلیغ و ترویج، تولید مضامین و اخیراً هم کارگروه حفظ موضوعی قرآن کریم راه‌اندازی شد. برخی از این کارگروه‌ها همچنان فعالیت دارند. برخی هم پس از مدتی فعالیت تعطیل شدند. علاوه بر این، برای نظارت و پایش دستگاه‌های عضو ستاد راهبری تلاش کردیم. بر اساس سند راهبری حفظ قرآن کریم، 115 اقدام برای دستگاه‌های عضو ستاد تعریف و ابلاغ شد. این اقدامات مسیر فعالیت دستگاه‌ها در زمینه تربیت حافظان قرآن کریم را ترسیم کرده است. 

وی با اشاره به اینکه هیچ پایش جدی از عملکرد دستگاه‌ها برای اجرای اقدامات سند راهبری صورت نگرفته بود، گفت: برای انجام یک پایش جدی، گروه‌هایی را تشکیل دادیم و به دستگاه‌های عضو ستاد اعزام کردیم تا به بررسی سرنوشت اقدامات طراحی‌شده بپردازند. در طول این مدت برخی دستگاه‌ها دو بار و برخی یک بار میزبان گروه بازرسی ستاد بودند. حاصل این بررسی در مرحله اول این بود که اکثر اقدامات طراحی‌شده دست‌نخورده باقی ماندند و اغلب اجرا نشدند. 

بحرالعلوم افزود: برای اینکه به دلایل عدم انجام اقدامات طرح ملی حفظ قرآن و عدم تحقق منویات مقام معظم رهبری برای تربیت حافظان قرآن برسیم، بررسی‌هایی انجام شد. البته بررسی کار سخت و پیچیده‌ای نبود، چراکه وقتی مصوبات مشخص باشد و اقدامات با حضور خود دستگاه‌ها نوشته شود، اگر این مصوبات و اقدامات اجرا نشود،‌ یعنی این موضوع دغدغه و اولویت دستگاه‌های عضو ستاد نبوده است. سپس علت عدم تحقق مطالبه مقام معظم رهبری و چالش‌های موجود در این مسیر را بین نخبگان این حوزه مطرح و بررسی کردیم. در ادامه به ترتیب اهمیت اولویت‌ها را مشخص کردیم و در نهایت 29 چالش و مانع شناسایی شد. سپس نتایج این بررسی‌ها پایه برنامه‌ریزی‌ها قرار گرفت. وقتی پیشنهادهای دستگاه‌ها بررسی می‌شد، یکی از مهم‌ترین ملاک‌های بررسی، حل و فصل این مسائل و رفع این چالش‌ها و موانع بود و تلاش شد که بودجه‌ها را به سمت رفع این چالش‌ها سوق دهیم.

بحرالعلوم درباره بودجه‌های ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن گفت:‌ در طول سه سال گذشته سه بودجه از مسیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اختصاص داده شد. یک بودجه حدود پنج میلیارد تومان و مربوط به بودجه سال 1398 بود. یک بودجه پنج میلیاردی دیگر برای برنامه‌های سال 1400 و یک بودجه دیگر نیز، که با فراز و نشیب اختصاص یافت، حدود شش میلیارد تومان و برای سال 1401 بود. همچنین، این بودجه‌ها از محل بودجه شورای توسعه فرهنگ قرآنی دریافت شد و غیر از این بودجه، برخی دستگاه‌ها همچون آموزش و پرورش، نیروهای مسلح، سازمان اوقاف و... بودجه‌های دیگری را برای حفظ قرآن کریم در نظر گرفتند.

مسئول سابق دبیرخانه ستاد راهبری طرح ملی قرآن کریم در مورد فرایندهای اختصاص این بودجه‌ها به دستگا‌ها بیان کرد:‌ برای این کار روش و فرایندی داشتیم که طی آن دستگاه‌ها پیشنهادهای خود را مطرح می‌کردند و سپس برای دفاع از آنها در کارگروه طرح و برنامه حاضر می‌شدند. در آن کارگروه یک بار دیگر چکش‌کاری لازم بر روی نحوه تخصیص بودجه و پیشنهادهای دریافت‌شده صورت می‌گرفت و در نهایت برای تأیید نهایی به ستاد ارائه می‌شد. عناوین متفاوتی از برنامه‌ها را داشتیم که به ترتیب اولویت مشخص شده بود و زمانی که بودجه قطعی می‌شد،‌ از ردیف اول شروع به پرداخت می‌کردیم. در حال حاضر تفاهمنامه چند برنامه امضا شده است و مسیر اجرا را طی می‌کند. برخی هم مانند فعالیت سازمان دارالقرآن برای حفظ عمومی یا فعالیت‌های نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در حوزه تربیت معلم قرآن اجرا شده است.

این حافظ کل قرآن در مورد یکی اقدامات مهمی که از طریق این ستاد انجام شده است، گفت: یکی از کارهای مهمی که شروع شد بحث حفظ موضوعی قرآن کریم بود که جلسات آن طی سه چهار ماه اخیر و با محوریت حوزه علمیه قم و سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شده است و در آینده اطلاعات بیشتری در مورد آن در اختیار مخاطبان عزیز قرار خواهد گرفت.

بحرالعلوم در پاسخ به سؤالی در مورد بی‌توجهی اعضای ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن به جلسات آن و حضور کارشناسان به جای مدیران دستگاه‌ها در جلسات بیان کرد: این نقد به ستاد وارد است. البته مسئولان دستگاه‌ها مسئولیت‌های دیگری هم دارند و باید کارهای دیگری را هم انجام دهند که اولویت دارد، اما چون مقام معظم رهبری بر حفظ جزء تأکید می‌کنند، باید مسئولان رده‌بالا هم دغدغه‌ها را بشنوند و نظرات خود را بگویند و همین موضوع می‌تواند یکی از دلایل کند شدن اجرای مصوبات باشد.

وی در پایان در پاسخ به این سؤال که ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن در این مدت توانسته است چه تعداد از مصوبات را اجرا کند، گفت: طی این مدت مصوبات داخلی مهمی همچون آزمون‌های عمومی حفظ قرآن یا برخی طرح‌ها همچون دوره‌های تربیت معلم و مربی پیش‌دبستانی قرآن اجرا شده، اما بسیاری از اقدامات تدوین‌شده هنوز اجرا نشده است.