سه گزارش‌ تاریخی که دلالت بر حجاب حضرت فاطمه(س) دارند

به گزارش ایکنا، ریحانه حقانی، معاون پژوهش جامعه الزهرا(س)، 5 دی ماه در نشست علمی «شبهات فاطمیه(س)»، گفت: در دوره جاهلیت، به زن در جامعه جاهلی نگاه شایسته‌ای نبود گرچه همان موقع هم یکسری حریم‌هایی را داشتند؛ پیامبر(ص) بعد از بعثت ابتدا به حفظ حریم پاکدامنی و عفت و حیا در امور پرداختند و ترازهای جنسیتی را میان زنان و مردان برقرار کردند و دومین کار حضرت هم، بنیانگذاری حجاب و مفاهیم وابسته به آن بود.

حقانی با بیان اینکه تمایز آشکاری در نوع پوشش پیرو آیات نور و احزاب در جامعه آن روز ایجاد شد و فرایند و حریمی به خصوص برای بانوان بوجود آمد، ادامه داد: با نزول آیه 55 سوره مبارکه احزاب «لَا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ وَاتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا؛ همچنین آیه 59 «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا» زنان مؤمنه مخاطب آیه قرار گرفته و هویت اجتماعی جدیدی مطرح شد. در این آیه به بحث جلباب پرداخته است و گفته شده جلباب، چیزی بزرگتر از روسری و کوچکتر از ردا است یعنی نوعی پوشش کامل برای زن مطرح است.

این پژوهشگر و استاد حوزه تصریح کرد: در سال هشتم هجری هم سوره مبارکه نور نازل شد و در آنجا حضرت براساس آیات قرآن، بعد دیگری را مطرح فرمود که غض بصر است و نوعی حریم برای نگاه ایجاد کردند «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ». 

وی با بیان اینکه پیامبر(ص) در عصر جاهلی هم به انواع پوشش‌ها و لباس‌ها اشراف داشتند، گفت: این حریم‌مداری در این آیات به صورت جامع رخ داد یعنی حریم در نگاه، لمس و مکان، زبان و حریم قلبی مورد تاکید قرار گرفت. در حقیقت حضرت محمد(ص) با تکیه بر این آیات، فرایندی ایجاد کردند که بانوان در عین وظیفه نخست یعنی رسالت خانوادگی بتوانند در فعالیت‌های اجتماعی هم نقش‌آفرین باشند.

حقانی اضافه کرد: اگر این فرایند را در زندگی حضرت زهرا(س)هم ملاحظه کنیم می‌بینیم که ایشان حتی در حساس‌ترین لحظات زندگی و در دفاع از امیرالمؤمنین(ع) به حفظ حریم‌ها پایبندی زیادی داشتند و با پوشش کامل در سخت‌ترین شرایط به دفاع از ولایت پرداختند.

گزارشات تاریخی دال بر حجاب فاطمه(س)

وی افزود: سه گزارش مستقل از پوشیدگی ایشان نقل شده است؛ اول مربوط به شب عروسی آن حضرت است که بیان شده چگونه حجاب را رعایت می‌کردند؛ گزارش دیگر مربوط به روز هشتم بعد از رحلت پیامبر(ص) است و گزارش دیگر مربوط به خطبه فدکیه است و در هر سه مورد پوشیدگی و آراستگی کامل داشتند و بیان شده حتی لباس ایشان در  حین حرکت به سمت مسجد النبی به زمین کشیده می‌شده است. 

وی افزود: حضرت زهرا(س) حضور همیشگی در کنار پیامبر(ص) و حمایت همه جانبه از پدر و شوهرشان داشتند، در دفاع از حریم ولایت ورود داشتند و از مسائل دینی کوتاه نیامدند و نسبت به آن احتجاج کردند و از صحابه نسبت به ولایت امام علی(ع) مطالبه داشتند. مجالس علمی برقرار کرده و پاسخگویی به سؤالات و شبهات داشتنند و این‌ها نشان می‌دهد که این نوع توجه به عفاف و حجاب هیچگاه تناقضی با حضور نقش‌آفرین ایشان نداشته است.

حقانی با بیان اینکه بر خلاف برخی ادعاها که ایشان زندگی در انزوا داشتند، تصریح کرد: این گزارشات تاریخی و کنشگری سیاسی و اجتماعی آن بانو نشان می‌دهد که انزوا مطرح نیست بلکه حضور جدی و عفیفانه، محور فعالیت‌های ایشان بوده است.

وی با طرح این پرسش که ممکن است در ذهن برخی این مسئله ایجاد شود که ما چرا باید حجاب داشته باشیم، گفت: حجاب تدبیر ماهرانه خداوند است و به تعبیر شهید مطهری باعث حفظ موقعیت بانوان است، حجاب برای زن، به خاطر هوش فطری و  قریحه حساسی که دارد سبب می‌شود تا از دسیسه هوسبازان دور بماند.

نگاه همه جانبه قرآن به حیا و عفاف

این پژوهشگر با اشاره به آیات مرتبط با بحث عفاف و حجاب اظهار کرد: حیا در شیوه سخن گفتن در آیه 32 احزاب «يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا»، حیا در راه رفتن در آیه25 قصص «فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ قَالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ مَا سَقَيْتَ لَنَا فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لَا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ»، مورد تاکید قرار گرفته است همچنین حیا در مجالس در آیه 53 احزاب «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ»، حیا در نگاه هم در آیات 30 و31 نور و حیا در امور اقتصادی در آیه 273 بقره همچنین حیا در ورود به منازل 58 و 59 نور نشانگر نگاه همه جانبه اسلام به حفظ حریم حیا و عفت است. 

حقانی گفت: زحمات زیادی برای بحث حجاب کشیده شده است و رویکرد حضرت زهرا(س) هم به خصوص براساس دو آیه 31 نور و 59 احزاب نمایان است. این دو آیه، دو آیه شاخص حجاب و پوشش است که حدود و ثغور را با صراحت بیان فرموده است. در آیات مورد بحث بر آشکار نکردن زینتها تاکید شده همچنین در کیفیت پوشش بانوان بیان شده و فقها براین اساس آشکار شدن غیر از کفین و وجه را جایز نمی‌دانند. در 59 احزاب هم خطاب به همسران و دختران و زنان مؤمن خطاب کرده است که حجاب را رعایت کنند تا مورد آزار قرار نگیرند.

وی اضافه کرد: وقتی حجاب بر جامعه حاکم باشد آثار متعددی دارد؛ اول پاداش اخروی خداوند زیرا اطاعت از دستور خدا موجب بهشت برای فرد است؛ دوم حفظ حریم خانواده زیرا بی‌بندوباری سبب می‌شود استحکام خانواده زیر سؤال برود، چیزی که امروز در برخی کشورها شاهدیم و زن و مرد به هم اعتمادی ندارند.

وی تاکید کرد: در ارتباطات اجتماعی وقتی «غض بصر» نباشد چشم هرزه شده و در این صورت چون خواسته‌های انسانی تمام‌شدنی نیست شیطان غالب خواهد شد و در این وضعیت چگونه می‌شود از دامن زن، مردانی تربیت شوند که به معراج بروند. امروز در افول فرهنگی غرب، هویت و ارزش ذاتی زن زیر سؤال رفته است و شخصیت و بعد وجودی زن بی ارزش شده است.

فواید حجاب

معاون پژوهش جامعه الزهرا بیان کرد: حجاب باعث آثار متعددی است و در صورتی که به آن توجه شود مهمترین کارکرد آن حفظ حریم خانواده است. همچنین حجاب امنیت اجتماعی را بالا می‌برد و زن با آرامش و خیال راحت در جامعه حضور می‌یابد و نگران این نیست که آسیبی به او برسد و در غیر این صورت امنیت اجتماعی در خطر است زیرا حد و مرزی برای این نوع ارتباطات وجود ندارد.

وی تاکید کرد: جامعه وقتی سالم باشد رو به ترقی و رشد و پیشرفت می‌رود و می‌توانیم گامی به سمت جامعه ایده‌آل و مهدوی برداریم.