والدین در قالب بازی هوش اجتماعی کودک را تقویت کنند

بازی کردن و جنب و جوش کودکان در هر شرایطی مهمترین ویژگی یک کودک محسوب می‌شود. البته بازی کردن فقط مختص کودکان نیست و انسان در هر سنی سرگرمی و بازی‌های مناسب سن خود را پیدا می‌کند. ولی اگر بدانیم بازی و نوع اسباب‌بازی که در اختیار کودکان‌ قرار می‌دهیم تأثیر مستقیم در رشد ذهنی و افزایش مهارت‌های حرکتی او دارد حساسیت بیشتری در انتخاب اسباب‌بازی‌ به خرج می‌دهیم.

بازی، روش طبيعی شركت كودكان در فعاليت‌هايی است كه سرانجام سبب كسب مهارت و ورزيدگی برای مقابله با مشكلات زندگی می‎شود. كودكان از طريق بازی احساسات، ناكامی‎ها و اضطراب‌های خود را بيان می‎دارند این در حالی‎ است که بازی در رشد شخصيت كودكان نقش مهمی دارد و باعث رشد هوشی، رشد اجتماعی، مهارت‌های فیزیکی، مهارت‌های زبانی، رشد تربیتی، مفاهیم شناختی در کودک می‎شود و تأثیر درمانی نیز دارد.

آتنا، مبینا و بهاره سه دخترخاله‌ هستند که در خانه پدربزرگ‌ همدیگر را می‎بینند و از با هم بودن و در کنار هم بازی کردن بسیار شاد می‎شوند و لذت می‎برند اگرچه در دوران نوزادی و خردسالی گاهی در حین بازی دعوایشان می‎شد اما الان که در چهار و پنج سالگی قرار گرفته‌اند همبازی‎های خوبی برای هم شده‌اند و کمتر دعوا می‎کنند.

این سه دخترخاله گاهی با در دست گرفتن کیف و سرکردن چادر به بازی‌های کودکانه‌ای می‎پردازند بعضی وقت‌ها که در بازی آنها دقت می‌کنی متوجه می‎شوی انگار نوزادانی دارند که بیمار شده‌اند و این مادران کوچولو باید آنها را  پیش دکتر ببرند، بعضی وقت‌ها یکی از دخترخاله‌ها خانم دکتر می‎شود و سر و صورت بقیه هم‌بازی‎ها را با کاغذ و آب پانسمان می‌کند.

بازی جزئی از زندگی کودکان است

البته اگر مروری در خاطرات دوران کودکی خود و بازی‎هایی که انجام می‎دادیم بیندازیم متوجه می‎شویم بازی جزئی از زندگی کودکان است و شاید آینده هر یک از ما تا حدودی از نوع بازی کردن‌های دوران کودکی‎مان شکل گرفته است، مثلاً بعضی از ما در بازی‌های کودکانه نقش معلم، دکتر، مهندس، مغازه‌دار، پلیس و حتی راننده تاکسی یا خلبان هواپیما را بازی می‎کردیم.

در بازی‎های کودکانه دخترها و پسرها تفاوت‌های بسیاری وجود دارد؛ پسربچه‌ها دوست دارند مرد بودن و قوی بودن را در بازی‎های کودکانه‌ خود حفظ کنند و همیشه به‌نوعی نقش ریاست و بزرگ‌تر را برای بقیه هم‌بازی‎ها ایفا ‎می‎کنند و اغلب تفنگ‌بازی، فوتبال و یا بازی کردن در نقش پلیس، راننده، دکتر و یا خلبان هواپیما را ترجیح می‎دهند و دختر بچه‌ها نیز بازی‎های مخصوص به خود را دارند که خاله‌بازی یکی از مهمترین بازی‌های آنهاست.

مهتاب یک شهروند خرم‎آبادی است که معتقد است باید اجازه بازی کردن به‌ویژه خاله‌بازی را به کودک داد حتی اگر نوع حرف زدن‌های آنها به مذاق ما خوش نیاید مثلاً اینکه اگر کودک از بیماری عروسکش صحبت می‎کند یا اینکه می‎خواهد او را پیش دکتر ببرد تا برایش آمپول بزند نباید زود در مقابلش جبهه‌گیری کنیم  یا اینکه چرا نفوس بد می‌زنی و مانع ادامه بازی او شویم چراکه ممکن است این نوع برخورد ما به ذوق کودک لطمه بزند و در آینده نیز از مواجهه شدن با این قبیل مسائل دلهره و هراس داشته باشد.

بازی گلستان کودک است

حجت‌الاسلام محمد امیری، از کارشناسان مذهبی لرستان در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه والدین باید در قالب بازی با کودک او را با واقعیات آشنا کرده و کودک را به سمت عالم واقع هدایت کنند، خاله‌بازی را یک بازی مناسب و مفید برای کودک دانست و گفت: کودکان در بازی‌های گروهی به‌ویژه خانه‌بازی و خاله‌بازی با مفهوم خانه‌داری، خانواده، تعلیم و تربیت و مفاهیم مدیریتی آشنا می‌شوند.

وی با بیان اینکه والدین می‎توانند با هم‌بازی شدن با کودک به بازی‎های وی معنا و مفهوم لازم را بدهند، اظهار کرد: کودکی که در عالم کودکی و در جریان خانه‌بازی یا خاله‌بازی خود را پدر و مادر سایر کودکان یا معلم و پلیس و فرمانده دیگر کودکان قلمداد می‌کند حس بزرگی و مسئولیت‌پذیری و مدیر بودن را در خود تقویت و عینیت می‌بخشد لذا خانواده‌ها نباید بابت الفاظ و جملاتی که در خاله‌بازی بین کودکان رد و بدل می‎شود، نگران باشند.

حجت‌الاسلام امیری با بیان اینکه عالم کودکی عالم محسوسات و مشهودات است و در واقع کار عمده و اساسی کودک در این سن بازی است، افزود: برای کمک به رشد ذهنی و جسمی کودک نیاز است والدین کودکان را دریابند و آنها را در فراهم نمودن وسایل ‌بازی و محیط، زمان و مکان بازی کمک کنند.

وی با بیان اینکه بسیاری از مفاهیم دینی، اجتماعی و علمی در کودکان از طریق بازی کسب می‌شود و در واقع بازی کردن گلستان کودک است، ادامه داد: بازی‌های طبیعی که با خاک، سنگ و محیط طبیعی ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی دارند برای کودک مناسب‌تر است چراکه کودک با بازی کردن با خاک و گِل فرآیند لمس کردن، حس کردن و ساختن را می‌آموزد. نقل است پیامبر اکرم(ص) بر کودکانی عبور کرد که مشغول خاک بازی بودند. بعضی از اصحاب، آنان را از بازی نهی کردند. پیامبر(ص) فرمود: «بگذارید بازی کنند، خاک بهار کودکان است.» (مجمع الزوائد، ج 8، ص 198)

این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه اسباب‌بازی‌های فکری که ذهن کودک را مشغول و وی را در ساختن کمک کند نقش مهمی در رشد فکری کودک دارد، اضافه کرد: بازی کردن نشانه سلامت کودک است و اگر کودکی بازی نکند باید در سلامت وی شک کرد و در اندیشه درمانش بود کمااینکه ما در سیره نبوی نیز می‎بینیم ایشان با حسنین بازی می‌کردند و در قالب بازی بعضی از مفاهیم دینی و اجتماعی را به آنان آموزش و گوشزد می‎کردند.

امیری در بیان فلسفه بازی کودکان و اینکه آمادگی جسمی و روحی برای مواجهه شدن با مشکلات بخشی از فلسفه بازی کودکان است، بنابراین هرچه بازی گسترده‌تر، پیچیده‌تر و اجتماعی‌تر باشد بیشتر ذهن کودک را درگیر می‎کند، ادامه داد: کودک با بازی کردن به رشد فکری و ذهنی فراخور ذهن خود می‌رسد لذا باید وی را در این زمینه راهنمایی و کمک کرد.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه بخش دیگری از فلسفه بازی شکوفا شدن حس کنجکاوی کودکان است و کودک سالم به بازی عشق می‌ورزد و در حقیقت با آن زندگی می‌کند و دنیایی جز دنیای بازی ندارد، اضافه کرد: یکی از فواید و آثار مثبت بازی رشد جسمی و ایجاد مهارت‌های حرکتی در کودکان است جسم کودک در بازی فعالیت می‌کند و این فعالیت افزون‌ بر حرکات بدنی نوعی ورزش جسمانی و کسب مهارت حرکتی است.

حجت‌الاسلام امیری با بیان اینکه بازی بر قدرت بدنی و چالاکی کودک می‌افزاید و او را از حالت انفعال و انزوا خارج می‌سازد، اظهار کرد: با توجه به اینکه بازی می‎تواند پذیرش اجتماعی را برای کودک به ارمغان بیاورد پس لازم است کودکان را به سمت بازی‌های گروهی سوق داد چراکه این امر موجب پذیرش اجتماعی، هماهنگی رشد جسمی و روانی، مسئولیت‌پذیری، انسان‌دوستی، همکاری، هم‌دلی و با هم بودن کودک می‌شود.

وی با بیان اینکه اگر در خانواده چند کودک با هم بازی کنند حس تعاون، همکاری و همدلی در آنها تقویت می‌شود این در حالی ‎است که بازی گروهی در کاهش مشکلات و عصبانیت کودک مؤثر است، افزود: بازی حواس پنج‌گانه کودک را تقویت و اشراف او را بر زمان و مکان بالا می‌برد و در واقع سطح هوشیاری‌اش تقویت شده و از هوش هیجانی به سمت هوش اجتماعی می‌رود.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از فواید بازی در کودکان این است که نیرو و انرژی کودک به بهترین شکل صرف می‌شود، ادامه داد: بازی در یادگیری زبان نقش بسزایی دارد و کودک با بازی کردن با عالم محسوسات و مشهودات مثل ارتفاع، فضا، شکل، مساحت و شکل آشنا می‌شود.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه بازی زمینه بهتری را برای تفکر فراهم و در رشد خلاقیت کودک مؤثر است و بازی باعث رشد هوش کلامی، زبانی، منطقی، ریاضی و هوش اجتماعی وی می‌شود و حتی در هوش تحصیلی او نیز مؤثر است، گفت: بازی در کنترل پرخاشگری، کم‌رویی و خجالتی بودن که یک بیماری رایج بین کودکان است و کمتر درک می‌شود نیز مؤثر است و والدین باید کودکان را به سمت بازی‌های گروهی سوق دهند تا مانع از کم‌رویی و خجالتی بودن او شوند.

نقش اسباب‌بازی‌ در تقویت قوه تخیل کودک

لیلا میررضایی، از روانشناسان لرستانی معتقد است که عدم استفاده کودک از بازی‌ها ‌و اسباب بازی‌ها می‌تواند عوارض غیرقابل جبرانی داشته باشد و در بزرگسالی برخی آسیب‌ها را احتمالاً به دنبال خواهد داشت.

وی با بیان اینکه مادران از طریق تشویق کودکان به بازی کردن و استفاده از اسباب‌‌بازی‌  موجب تحریک حواس پنج‌گانه کودک شوند، ادامه داد: از سه سالگی به بعد نقش اسباب‌بازی‌هایی مانند عروسک، ماشین و بازی‌های تقلیدی مثل خاله‌‌بازی می‌تواند قوه تخیل کودک را افزایش دهد. ‏

میررضایی اضافه کرد: کودکی که مسائل مختلفی را به شکل بازی یا معما حل می‌کند، در برخورد با مسائل زندگی، مسائل علمی ‌و غیره به همین شکل عمل می‌کند، زیرا یاد گرفته است که مسئله را از زاویه‌های مختلف نگاه کند و راه‌حل مناسب برای آنها بیابد، این موضوع نقش بسیاری در تقویت اراده و نگرش مثبت کودک به مسائل مختلف دارد و در رشد هوش او نیز مؤثر است.‏

 مضرات بازی‌های رایانه‌ای

امیرعلی‌حیدر امیری، از کارشناسان جنگ نرم نیز در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه امروزه متأسفانه بازی‌های رایانه‌ای باعث شده کودکان کمتر به بازی‌های فکری و طبیعی و یا بازی کردن با اسباب‌بازی روی آورند، افزود: برخی از والدین نیز برای سرگرم کردن کودک خود او را با موبایل و گوشی هوشمند تنها می‌گذارند تا خودشان بتوانند به کارهای خانه برسند در صورتی‎که این کار باعث می‎شود کودکان از ابزارها و وسایل بازی طبیعی به سمت بازی‌های رایانه‌ای که مضرات زیادی دارد هدایت شوند.

وی عصبانیت، دلهره، پرخاشگری، تشویش، اضطراب، عدم مسئولیت‌پذیری، چاقی، ناراحتی‌های جسمی و حرکتی، اختلال در خواب، بدآموزی، دیدن خواب‌های آشفته، بیان نامتعارف و غیراخلاقی، مشکل در طرز لباس پوشیدن، تهی شدن از معنویت را از مضرات بازی‌های رایانه‌ای برشمرد و ادامه داد: امروزه اعتیاد کودکان و نوجوانان به فضای مجازی و گوشی هوشمند و رایانه یکی از معضلات خانواده‌هاست که ضرورت دارد خانواده‌ها با جایگزین کردن بازی‌های فکری طبیعی، گفت‌وگو در منزل، پناه بردن به طبیعت و ورزش کردن کودکان و نوجوانان خود را تدریجی و هدفمند از بازی‌های رایانه‌ای دور کنند.

امیری اضافه کرد: اگر کودک به سمت بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی برود از واقعیت‌ها و حقیقت‌ها دور و به سمت اوهام و رویا می‌رود چراکه کودک در فضای مجازی کمتر حرف می‌زند و بیشتر تمرکز و تفکر می‌کند لذا مشکل گفتاری پیدا می‌کند.

این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه یکی از مظاهر جنگ نرم مشغول کردن کودکان ایرانی به بازی‌های رایانه‌ای است، اظهار کرد: دشمن در قالب بازی‌های رایانه‌ای و انیمیشن فضایی رویایی و فلسفی را برای کودک ایجاد می‎کند و ذهن کودک ما را به‌ نوعی درگیر مفاهیم پوچ مادی و غیرالهی می‌کند و این باعث می‎شود کودکان ما در همان سنین پایین به پوچ‌گرایی گرایش پیدا کنند و از خدا، دین و مذهب گریزان و به سمت اوهام هدایت شوند این در حالی‎ است که بی‌احترامی به پدر و مادر و بزرگ‌ترها نیز رهاورد و سوغات بازی‌های رایانه‌ای غربی است.

این مدرس سواد رسانه‌ای با بیان اینکه طراحان جنگ نرم برای لحظه به لحظه کودکان و نوجوانان ما برنامه دارند و هدفشان این است که کودکان و نوجوانان ما را از معنویت تهی کرده و آنها را به سمت چشم و هم‌چشمی و رقابت هدایت کنند، افزود: کودک با سرگرم شدن به بازی‌های رایانه‌ای از عالم واقعیت دور و در پارادوکس عالم واقع و مجازی قرار می‌گیرد و نمی‌تواند با واقعیات و حقایق خو بگیرد و آشنا شود.