قدرت عقلی و حق‌گویی؛ بارزترین جلوه شجاعت حضرت اباالفضل(ع)

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی صادقی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه پنجشنبه، 28 اسفندماه، در نشست علمی «رویکرد اندیشمندانه به زندگی حضرت ابوالفضل(ع) از ولادت تا شهادت»، گفت: عمدتاً محور مباحث و سخنرانی‌ها در مجالس ائمه و میلاد و شهادت‌های ایشان به سمت ذکر مناقب و فضائل غلبه دارد و منابع کهن تاریخ و حدیث ما هم به این منوال بوده است، ولی در کنار این نقل‌ها، آفت‌ها و آسیب‌های هم به دنبال دارد و آن نقل روایات ضعیف و قابل تامل در این مجالس است.

وی با بیان اینکه باید به سبک و سیره زندگی واقعی این بزرگواران بپردازیم، اضافه کرد: مشکل این است که در مورد برخی از بزرگان و شخصیت‌های دینی از جمله حضرت عباس(ع) مطلب چندانی نداریم و منابعی که متکفل مباحث تاریخی بوده‌اند عمدتاً تاریخ سیاسی را نوشته‌اند لذا از امیرالمؤمنین در 25 سالی که در حکومت نبودند هم مطالب چندانی نداریم. در مورد حضرت عباس هم تا زمانی که ایشان در واقعه کربلا حاضر نشده بودند مطالب چندانی نداریم.

صادقی با تاکید بر نگاه اندیشمندانه به زندگی آن حضرت، بیان کرد: یکی از ویژگی‌های آن حضرت شجاعت است، قوت بازو و قدرت بدنی یک نوع تعریف از شجاعت است و تعریف دیگر قدرت عقلی و به کارگیری عقلانیت در زندگی است؛ نقل است که آن حضرت چهار نفر از یاران امام حسین(ع) را که در محاصره دشمنان بودند بیرون آورد و نجات داد و بعداً این چهار نفر در زمره شهدای کربلا قرار گرفتند، همچنین نقل است که هیبت جذابی در هنگام سوارشدن بر اسب داشته‌اند.

مبالغه در برخی فضائل بزرگان

وی اضافه کرد: این صفت شجاعت برای آن حضرت و برای برخی دیگر از شهدای کربلا سبب شده تا در مورد ایشان مبالغه شود؛ مثلا مقتل خوارزمی گفته است حضرت علی اکبر(ع) 200 نفر را در کربلا کشت و یا در مورد حضرت ابوالفضل آمارهای بسیار زیادی ارائه می‌دهند که درست نیست؛ شجاعت آن حضرت زبانزد است و درست هم هست ولی نباید مبالغه  کنیم و از طرف دیگر نباید صرفا بر شجاعت بدنی تاکید بورزیم بلکه شجاعت حضرت در همراهی با امام حسین(ع) و پشت پازدن به دنیا و حق‌گویی و دفاع از حق است؛ اینکه به امان‌نامه‌های دشمن بی‌اعتنایی کردند.

وی افزود: وقتی که دینداران اندک هستند، حضرت عباس شجاعانه می‌ایستند با اینکه می‌تواند مجوز شرعی هم بیاورد که امام بیعت را برداشته‌اند، ولی می‌ایستند و عقب نمی‌نشینند. همچنین ویژگی دیگر که فراتر از شجاعت است وفاداری آن حضرت است که تکه کلام شعرا و ذاکران و مداحان است و کاملا درست هم هست. در معارف دینی ما بیان شده که انسان باید به عهدی که می‌بندد وفادار بماند. در قرآن کریم و روایات هم تاکید زیادی دارد و حتی اهل بیت(ع) خسران ظاهری مادی را به جان خریده‌اند ولی دست از وفاداری برنداشتند که نمونه آن از سوی امام علی در صفین رخ داد.

وفاداری کم نظیر حضرت عباس(ع)

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: یکی از شواهد برای وفاداری آن حضرت، رد امان‌نامه شمر است؛ در اینجا گاهی تعابیری ذکر شده که شمر دایی حضرت عباس بوده که درست نیست بلکه مراد اخوت بین دو قبیله بوده است؛ شاهد دیگر مبنی بر وفاداری آن حضرت سخنان زیبا و جالب ایشان در شب عاشوراست؛ وقتی امام حسین(ع)، در شب عاشورا بیعت را برداشت اولین شخصی که سخن گفت و عرضه داشت، ما از اینجا تکان نخورده و در کنار تو هستیم حضرت ابوالفضل(ع) بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: در مقتل ابی مخنف ذکر شده که امام حسین(ع) فرمود که دشمن با من کار دارند و شما بروید، حضرت عباس فرمود: ما چرا برویم؟ برای اینکه بعد از تو زنده بمانیم، خدا هیچ وقت چنین روزی را نیاورد و ما هرگز این کار را نمی‌کنیم، این مسئله در شرایطی که یاران امام مرگ را به چشم خود دیده و آن را قطعی می‌دانستند ایستادند و اعلام وفاداری کردند.

صادقی تصریح کرد: اینکه برخی گفته‌اند تعدادی از یاران امام حسین(ع) در شب عاشورا رفتند و ایشان را ترک کردند مطلب درستی نیست و در برخی کتب غیرمعتبر و معاصر این حرفها زده شده تا بخواهند در جنبه عاطفی افراط کنند، بیش از صد نفر یاران امام که همراهشان بودند ماندند و هیچ کسی جدا نشد. البته در مقطعی بود که امام را رها کردند و آنجا بین راه مکه و کوفه بود که امام خبر شهادت مسلم را شنیدند و به همه اعلام کردند. در اینجا برخی برگشتند گرچه کسانی مانند زهیربن قین هم اضافه شدند، اما در شب عاشورا هیچ‌کس جدا نشد.

صادقی با بیان اینک حضرت عباس حدود ده سال سن در هنگام واقعه صفین داشتند و مطلب بیان شده در مورد حضور ایشان در این جنگ درست نیست، اظهار کرد: معمولا سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) این بوده که اجازه نمی‌دادند تا افراد کمتر از 15 سال در جنگ حضور داشته باشند.

جایگاه حضرت عباس در عاشورا

صادقی با اشاره به اقدامات حضرت عباس در کربلا و جایگاه ایشان در این واقعه ادامه داد: حضرت عباس نماینده امام حسین(ع) در عاشورا بود، عصر روز نهم دشمن تحرکی کرد تا امام را دستگیر کرده و یا به شهادت برسانند، ولی امام برادر خود را فرستادند تا اوضاع را بررسی کند و امام تعبیر مهمی را که معتبر است، فرمودند «بنفسی انت»؛ عباس(ع) سوار اسب شد و نزد دشمن رفت و نهایتا سبب شد تا آن شب را مهلت بگیرند و این تعبیر نشان‌دهنده جایگاه مهم حضرت عباس است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: ویژگی دیگر آن حضرت علمداری لشکر است و حضرت تا لحظات آخر پرچم را در دست داشتند و تلاش کردند که آب بیاورند ولی موفق نشدند و میان دوبرادر جدایی رخ داد و حضرت ابوالفضل(ع) به شهادت رسید؛ امام صادق(ع) فرموده‌اند: که حضرت عباس نافذالبصیره بود و در راه امام حسین(ع) مجاهده کرد؛ امام سجاد(ع) هم در مورد ایشان فرموده‌اند که ایشان هماننند عمویم جعفر در بهشت با دوبال پرواز خواهند کرد؛ امام صادق(ع) هم در روایت دیگری فرمودند که ایشان با بینشی عمیق و ایمانی محکم مجاهده کرد و امتحان خوبی پس داد و به مقام بلند شهادت رسید.

صادقی افزود: حضرت عباس(ع) نسل با برکتی هم داشتند، تنها فرزند مشهور ایشان عبیدالله بن عباس بود، ولی از ایشان فرزندان زیادی متولد شدند که در زمره راویان و محدثان بودند و برخی امامزادگان هم منتسب به حضرت عباس(ع) از ناحیه عبیدالله هستند.