سپردن پست به افراد نالایق مهم‌ترین زمینه برای فساد است/ اقدامات پیامبر(ص) در مبارزه با فساد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، 4 آبان ماه، در سخنانی که به مناسبت ایام میلاد پیامبر(ص) در فضای مجازی بارگذاری شده است، گفت: یکی از مسائلی که امروز زیاد بر سر زبان‌ها جاری است و درمورد آن سخن گفته می‌شود، فساد گسترده است؛ امروز در عراق اعتراضاتی هست و در کشور ما هم دم از مبارزه با فساد زده می‌شود؛ بنابراین جا دارد که ببینیم پیامبر(ص) چگونه با تخلفات مواجه شد و برخورد کرد.

وی افزود: هرقدر جامعه اخلاقی‌تر و مؤمنانه‌تر شود، فساد در آن کمتر است؛ هرقدر در جامعه، برابری بیشتر باشد فساد کمتر و هرقدر نابرابری بیشتر، چشم هم‌چشمی و فسادهای مالی بیشتر خواهد شد؛ شکاف طبقاتی یکی از عوامل مهم در ایجاد فساد است؛ همچنین یکی از کارهایی که زمینه فساد را ایجاد می‌کند آن است که افراد نه براساس توانمندی و شایستگی اخلاقی بلکه براساس روابط، پست و مسئولیت می‌گیرند؛ چنین افرادی اگر خودشان هم فساد نکنند افرادی که دور و بر آنان هستند به واسطه به کفایتی آنان، فساد خواهند کرد.

یوسفی با بیان اینکه «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا»، تصریح کرد: یکی از مصادیق بارز این امانت الهی، سپردن مسئولیت‌ها به افراد به امانتدار و لایق است؛ لذا اگر افرادنالایق در جایی باشند که نباید باشند، منابع جامعه را تلف خواهند کرد و فساد خواهد شد. پیامبر(ص) فرمودند: وقتی امانت ضایع شد آن وقت منتظر قیامت و پاسخگویی به خدا باشید. کسی از پیامبر(ص) پرسید که چگونه امانت ضایع می‌شود و پیامبر(ص) پاسخ فرمودند که وقتی کار به دست نااهل سپرده شود.

سرنوشت سپردن مسئولیت به افراد نالایق

وی افزود: یکی دیگر از مصادیق ضایع کردن امانت سپردن مسئولیت براساس روابط فامیلی، حزبی، دوستی و ... است، ولو اینکه فرد شایستگی ندارد؛ پیامبر(ص) فرموده است که اگر کسی مسئولیت و موقعیتی یافت و از آن سوءاستفاده و کسی را براساس روابط بدون آنکه صالح باشد در مسئولیت قرار دهد، فعلیه لعنةالله؛ چنین آدمی که فرد ناتوان و فاسد را بر مردمی مستولی کرد و منابع یک جامعه را هدر داد خداوند هیچ چیزی را در ازای این خطا نمی‌پذیرد تا اینکه او را به جهنم داخل کند.

استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه یکی از مواردی که در بحث زکات مطرح است، «عاملین علیها» یعنی کارگزاران امور مالی است، افزود: امام صادق(ع) فرموده وقتی این آیه نازل شد عده‌ای از بنی‌هاشم خدمت پیامبر(ص) رفتند و از او خواستند که آنها این اموال را جمع کنند، ولی پیامبر(ص) قبول نکرد؛ اجازه نمی‌داد که نزدیکان مسئولیتی را بگیرند که منجر به فساد بشود. انس بن مالک می‌گوید که پیامبر(ص) روی امانت خیلی تأکید داشتند و فرمودند: کسی که امانتدار نباشد ایمانی ندارد؛ حکومت مسئولیت و امانت است؛ امام علی(ع) فرمود: مسئولیت، امانت است و طعمه نیست و کسی که امانتدار نباشد ایمان ندارد.

پیامبر(ص) به حریصان مقام، مسئولیت نمی‌داد

یوسفی تصریح کرد: پیامبر(ص) اگر احساس می‌کرد کسی شیفته قدرت و موقعیت است به او مسئولیت نمی‌داد؛ ابوموسی نقل کرده که من و دوتا پسرعموهایم خدمت حضرت رفتیم و درخواست مسئولیت داشتیم، ولی پیامبر(ص) فرمود: ما به کسی که اصرار دارد مسئولیت بگیرد پست نمی‌دهیم؛ کسی که به گرفتن مسئولیت حرص می‌ورزد پست به او نمی‌دهیم؛ بماند در یک انتخابات افراد زمین و زمان را  به هم می‌دوزند تا موقعیتی بیابند.

استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: پیامبر(ص) به هر کسی مسئولیت می‌داد آخرت را به او گوشزد می‌کرد و اینکه مبادا مسیر نادرستی برود. سه روایت وجود دارد که رسول الله(ص) حساسیت مسئله را بیان می‌کرد؛ از جمله نقل شده است که اگر کسی کمتر از یک سوزن از بیت‌المال بردارد او را در قیامت خیانتکار می‌شناسند.

یوسفی اضافه کرد: یکی دیگر از کارهای پیامبر(ص) این بود که کسی که در مسئولیت است باید معیشت ابتدایی او تأمین شود تا دست به تخلف و دزدی نزند؛ یکی از زمینه فساد، هدایاست، وقتی تخلف مالی رخ می‌داد، پرونده کسی را نمی‌بست، بلکه بر منبر می‌رفتند و به همه مردم هشدار می‌دادند تا همه آحاد مردم بدانند که هر کسی از این طریق درآمدی به دست آورد فساد کرده و این مال در روز قیامت وبال او می‌شود.

علنی شدن دادگاه‌های فساد

استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: مبارزه با فساد از طریق دادگاه‌های علنی یکی از راه‌هایی است که می‌توان جلوی فساد را گرفت؛ در روایت نقل شده که رسول خدا(ص) نماینده‌ای را به یمن فرستاد تا اموالی را به عنوان زکات بگیرد، وقتی او اموال زیادی آورد کسی را مسئول کرد تا بر جمع‌آوری آن نظارت کند و متوجه شد که آن فرد بخشی را به عنوان اینکه هدیه به او داده‌اند برای خود برداشته است و بعد از آن پیامبر(ص) هیچ مسئولیتی به او نداد. 

یوسفی با بیان اینکه باید اموال مسئولان، فرزندان و خانواده او کنترل و نظارت و بازرسی شود، تصریح کرد: امروز مجاری فساد مانند مناقصه‌ها و خصوصی‌سازی، مؤسسات مالی غیرمجاز و هزینه‌های انتخاباتی و ... مشخص است و باید جلوی آن گرفته شود. نقل شده است که در خیبر، فردی که تخلفی کرده بود کشته شد و وقتی مردم خواستند بر او نماز بخوانند پیامبر(ص) نپذیرفت و فرمود او تخلف مالی داشت، لذا نماز نمی‌خوانم.

وی افزود: اگر ما هم در اعطای پست‌ها و بستن راه فساد و ایجاد شفافیت و علنی کردن دادگاه‌ها قدم برداریم، قطعاً خیلی از فسادها کاسته خواهد شد. پیامبر(ص) در آخرین خطبه قبل از وفات فرمودند که مبادا مسئولیتی بگیرید و طوری رفتار کنید که نتیجه کار شما فقر و گرسنگی مردم باشد، اگر این کار را کردید ایمان مردم را ضایع خواهید کرد. زیرا اگر فقر بیاید مردم مبتلا به گناهان می‌شوند و به عدالت و قدرت و اصل وجود خدا بدگمان خواهند شد.