تشخیص اقسام کلمات و توجه به ریشه آن‌ها + صوت

به گزارش ایکنا، الهام ماندگارمهر، مرتل و حافظ بین‌المللی کشورمان، مباحثی درباره وزن کلمات (نبر یا آکسان مصطلح) را برای مخاطبان این خبرگزاری ارائه می‌کند. موارد مطرح‌ شده از سوی این مدرس قرآن، براساس اجازه‌نامه قرائتی است که به روایت حفص از عاصم و از دو طریق روضة‌المعدّل و کتاب المصباح از شیخ محمد عصفور، از اساتید مصری، دریافت کرده است. این مباحث در هشت قسمت روزهای یکشنبه و سه‌شنبه منتشر می‌شود که در دو جلسه گذشته مقدمات آن و همچنین جایگاه‌های نَبر در قرآن منتشر شد.

اجرای صحیح وزن کلمات

باید توجه داشته باشیم، اگر وزن صحیح کلمات اجرا نشود، ممکن است ریشه کلمه جابه‌جا شود و مفهوم دیگری از آن کلمه به وجود بیاورد. در جلسه گذشته اشاره کردیم که عدم اجرای صحیح وزن کلمات، ممکنه اشکال در فصاحت و یا اشکال در معنا ایجاد کند که به این موضوع خواهیم پرداخت.

در ابتدا لازم است تا اقسام کلمه در زبان عربی فعل، اسم و حرف را بدانیم و در ادامه باید با ریشه کلمات و مفردات آنها آشنا باشیم. به همین دلیل است که باید تلاش کنیم قاریان و حافظان را به سمت یادگیری اوزان کلمات سوق دهیم، دلیلش این نیست که تنها در اجرای لفظ باقی بمانند، بلکه این امر کمک می‌کند تا قاریان و حافظان به عمق و مفهوم آیات برسند؛ چرا که لازمه این کار این است که حتماً تا حدودی با مفاهیم قرآن و ادبیات عرب آشنا شوند.

مثال اول:  بررسی تلفظ کلمه «أَذَاهُمْ؛ به معنای اذیت و آزار» در آیه 48 سوره مبارکه احزاب و «إِذَا هُمْ» در آیه 47 سوره مبارکه زخرف.

مثال دوم: تلفظ «بَدا لَهُمْ»

مثال سوم:

اضافه شدن حرف «فا» به کلمه. اگر تأکید بر «فا» بیاید تصور می‌شود این کلمه از ریشه «فَهَمَ» است. دقیقا هنگامی که حرف «واو» بیاید که ممکن است قاریان آن را یک کلمه تصور کنند و حال آنکه حتما باید جداسازی وزنی در ذهنمان شکل گیرد.

قرآن از آنجا که کتاب خواندنی است حتی اگر در کتابت بینیم که دو کلمه در کنار هم نوشته شده‌اند، اما در اصل قرائت و در معنا این دو از هم جدا هستند، بنابر این باید در قرائت نیز این دو را از هم جدا نشان دهیم. مثال‌های مختلقی در این زمینه هست، اما توجه به ریشه کلمه به ما کمک می‌کند تا متوجه شویم که اصل در یک کلمه چیست.

مثال چهارم:

ممکن است سؤال کنید که از کجا می‌گویید این وزن کلمه صحیح است؟ باید گفت که اینها بر مبنای تلاوتی است که سینه به سینه از اساتید به ما رسیده است و براساس سلسله سندی که به پیامبر اکرم(ص) می‌رسد، این مطالب بیان می‌شود.

مثال پنجم:

باید توجه کنیم که اصل کلمات نباید قربانی لحن عارضی شود و به قول معروف «تنغیم مع مراعات الاصل». شما می‌توانید هر نوع لحن عارضی و تنغیمی داشته باشید به این شرط که با رعایت کردن اصل باشد. اصل نیز همان وزن و لحن ذاتی کلمه، بدون مبالغه است.

در ذیل صوت مباحث مطرح شده را بشنوید.