چشم؛ نعمتی برای شناخت خدا/ نعمتی که می‌تواند دریچه‌ای به‌سوی کمال یا سقوط باشد
گروه اندیشه: انسان باید به چشم به‌عنوان یک نعمت شناختی توجه کند و با بهره‌گیری از آن و نگاه همراه با تأمل به آفرینش جهان، موجبات شناخت بیشتر خود را نسبت به خالقیت خداوند افزایش دهد و مسیر درست زندگی را پیدا و در مسیر آن حرکت کرده و زندگی‌اش را سامان دهد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، چشم و بینایی از نعمت‌های بزرگ الهی است و در برابر این نعمت باید شکر آن را به‌جا آورد.
انسان تا وقتی از نعمتی برخوردار است آن‌گونه که شایسته است قدر آن‌را نمی‌داند و وقتی که آن‌را از دست می‌دهد می‌فهمد که چه نعمتی را در اختیار داشته و قدر آن‌را ندانسته است.
خداوند اگر نعمتی را در اختیار انسان قرار داده در مقابل تکالیفی را نیز از انسان خواسته تا با دارا بودن آن نعمت و به‌کارگیری آن در جهت رسیدن به اهدافی که برایش تعیین شده گام بردارد.
یکی از نعمت‌هایی که خداوند آن‌را به انسان ارزانی داشته است نعمت چشم است اگرچه برخی افراد هم هستند که از این نعمت محروم هستند اما خداوند ویژگی‌هایی دیگر را در اختیار آن‌ها قرار داده که با به‌کار بستن آن می‌توانند تا حدودی این نقیصه را رفع کنند و شاید به این خاطر است که به افراد نابینا، «روشندل» می‌گویند چراکه واقعاً بسیاری از نابینایان را مشاهده می‌کنیم که گویی با دلشان می‌بینند و حافظ و قاری شدن جمعی از روشندلان گواه بر این است.
شکرانه چشم آن است که انسان آن‌را از بدی‌ها پاک سازد و به‌وسیله آن به معرفت و کمالات خود بیافزاید که از آن در زبان قرآن به چشم بینا یاد شده است.
در قرآن‌کریم آیات فراوانی وجود دارد که نعمت‌های الهی از جمله نعمت دیدن و بینایی را به انسان متذکر شده است از آن‌جمله در آیه هشتم سوره بلد در رابطه با نعمت چشم آمده است: «أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَیْنَیْنِ؛ آیا دو چشمش ندادهایم».
حال که خداوند متعال نعمتی به این ارزشمندی را در اختیار انسان قرار داده و دو چشم را در نزد وی به امانت گذاشته باید بینیم که تکلیف ما در برابر این نعمت ارزشمند چیست، آیا چشم در اختیار ما قرار داده شده که بتوانیم غذایی را که می‌خوریم مشاهده کنیم یا راهی را که می‌رویم، ببینیم؟.
متاسفانه شاید بسیاری از ما از نعمت چشم آن‌گونه که وظیفه و تکلیف ماست استفاده و بهره لازم را نمی‌بریم شاید ساعت‌های طولانی این دو گوهر را صرف مشاهده فیلم‌هایی می‌کنیم که هیچ توفیری برایمان ندارند و شاید گناهی هم بر گناهان ما بیافزاید.
از نعمت چشم باید در راه خداشناسی استفاده کرد
از نعمت چشم باید در راه خداشناسی استفاده کرد، با چشم است که می‌توان سایر نعمت‌های خدا را دید و از آن لذت برد و در جهت خداشناسی گام برداشت.
همین که ما می‌توانیم کوه‌ها، جنگل‌ها، آب‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها، حیوانات، انسان‌ها را ببینیم این اولین قدم در جهت خداشناسی است، وقتی با دیدن یک منظره سرسبز و زیبا مبهوت در زیبایی آن می‌شویم اولین سؤالی که از خود میپرسیم این است که خالق این همه زیبایی کیست؟.
چشم در اختیار ما نیست که با آن گناه کنیم، یا دیگران را به گناه ترغیب کنیم، خداوند چشم را زیبا آفریده است بی‌آن‌که نیاز باشد برای زیبا کردن آن از هزار نوع قلم و مداد و خط و رنگ استفاده شود اگر چشم پاک باشد زیبایی از آن غوغا می‌کند و چشم ناپاک و هرزه است که زشت و نازیباست.
نگاه حرام و آلوده می‌تواند چشمان ما که یکی از بزرگ‌ترین هدایای الهی به بشر است را نازیبا کند، چشمی‌که می‌تواند با نگاه به دریاف طبیعت، کوه، دشت، جنگل و حتی کویر بزرگ‌ترین لذت را ببرد صرف نگاه آلوده می‌شود، نگاهی آلوده به بشری از جنس خودمان که تنها شاید خود را بزک کرده و به نمایش گذاشته باشد و چه حسرت بزرگی است برای این چنین افرادی که چشمان خود این هدیه الهی را صرف چشم‌چرانی و نگاه به فیلم‌ها و عکس‌های مستهجن می‌کنند و شاید روزی برسد با شنیدن صدای آب یک رودخانه، صدای یک پرنده، صدای باران در حسرت بمانیم که صداهای به این زیبایی چه تصویری دارند.
خداوند متعال در رابطه با نگاه‌های آلوده بارها در قرآن‌کریم به ما هشدار داده است چنان‌که در آیه 30 سوره نور در این رابطه می‌فرماید: «قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ؛ به مردان با ایمان بگو دیده فرو نهند و پاکدامنى ورزند که این براى آنان پاکیزهتر است زیرا خدا به آن‌چه مىکنند آگاه است».
همچنین، خداوند متعال در آیه 31 سوره نور در این رابطه فرموده است: «وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُوْلِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ».
خداوند در این آیه فرموده است: «و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاکدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آن‌چه که طبعاً از آن پیداست و باید روسرى خود را بر سینه خویش [فرو] اندازند و زیورهایشان را جز براى شوهران‌شان یا پدران‌شان یا پدران شوهران‌شان یا پسرانشان یا پسران شوهران‌شان یا برادران‌شان یا پسران برادران‌شان یا پسران خواهران‌شان یا زنان [هم‌کیش] خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که [از زن] بىنیازند یا کودکانى که بر عورت‌هاى زنان وقوف حاصل نکردهاند آشکار نکنند و پاهاى خود را [به گونهاى به زمین] نکوبند تا آن‌چه از زینتشان نهفته مىدارند معلوم گردد اى مؤمنان همگى [از مرد و زن] به درگاه خدا توبه کنید امید که رستگار شوید».
نبی مکرم اسلام(ص) فرموده است: کسی‌که چشم خود را از نگاه حرام پُر کند خداوند در روز قبامت آن‌را از میخ‌های آهنین آتشین پر خواهد کرد سپس آن‌را پر از آتش پُر کند تا مردم از حساب فارغ شوند سپس آن شخص را به جهنم می‌فرستد.
چشم یکی از نعمت‌های بزرگ خداوند است که در کنار ابزارهایی چون گوش، شرایط شناخت انسان را فراهم می‌آورد
و اگر این ابزارها نباشد، انسان نسبت به پیرامون خود، شناختی به دست نمی‌آورد و در جهالت محض فرو می‌رفت. اما این ابزار با همه فواید و آثاری که برای رشد و کمال بشر دارد، یکی از مهمترین ابزارهای شیطان برای ساقط کردن انسان از مقام خلافت الهی است. در آیات و روایات بسیاری به مسئله چشم و کارکردهای متضاد و دوگانه آن توجه داده شده. از نظر قرآن همه اعضا و جوارح آدمی چیزهایی است که در نزد وی به امانت گذاشته شده و شخص به‌عنوان مسئول حفظ و نگهداری و بهره‌برداری درست آن است.
از جمله مسئولیت‌ها و تکالیف بشر در برابر اعضا و جوارح خود، محافظت و مدیریت نگاه و نظر است چراکه عقل برای زندگی بشر هدف والا و برتری را شناسایی می‌کند که نمی‌تواند جز از طریق حرکت در مسیر معینی به دست آید. این هدف متعالی که از آن به خلافت، خوشبختی، زندگی ابدی و مانند آن تعبیر می‌شود، تنها در سایه حرکت در راه راست عقل و دین و اخلاق است. از این‌رو برای انسان سبک خاصی از زندگی را تعریف می‌کند که می‌بایست در آن چارچوب زندگی خود را سامان دهد.
مسئولیت انسان در برابر اعضا و کارکردهای آن نیز ریشه در همین امر دارد. لذا اجازه نمی‌دهد تا اعضا و جوارح بیرون از این هدف، عمل و رفتار کند. از نظر عقل و در میان فضایل اخلاقی، حیا و عفت در درجه اول اهمیت است؛ زیرا حیا به‌معنای پذیرش همه فضایل اخلاقی و بی‌حیایی و بی‌عفتی به‌معنای پذیرش همه رذایل اخلاقی است.
حیا؛ مهمترین نماد اخلاق عقلانی
در روایات معتبر وقتی از لوازم ذاتی عقل سخن به میان می‌آید، پس از ذکر دین، از حیا به‌عنوان مهمترین نماد اخلاق عقلانی سخن به میان آمده است.
یکی از مهمترین ابزارها که می‌تواند تاثیر مثبت و منفی به‌جا گذارد همین نظر و نگاه است. این‌گونه است که احکام بسیاری درباره آن در آموزه‌های عقلانی و وحیانی بیان شده است. البته از آنجایی‌که عقل به مسائل کلی می‌پردازد و جامع‌نگر و کلی‌نگر است، تبیین این امور را به‌عهده وحی و شریعت گذاشته است تا به‌عنوان اکمال و اتمام کننده احکام عقلانی وارد شده و مکارم و فضایل اخلاقی را در چارچوب شریعت تبیین و تکمیل نموده و به اتمام رساند.
آن‌چه حائز اهمیت است این است که نعمت چشم باید در چارچوب حق انجام گیرد وگرنه باید در قیامت به‌عنوان خیانت در امانت پاسخگو باشد.
خداوند متعال در آیات 8 و 171 بقره، 189، 195 و 198 اعراف، 78 مؤمنون چشم را از ابزارهای شناختی معرفی کرده و آن‌را به‌عنوان نعمتی بزرگ دانسته است و برای آن مسئولیت و تکالیفی مشخص کرده است.
خداوند متعال در آیات 20 و 22 فصلت از شهادت اعضای بدن از جمله چشمان علیه خود انسان سخن به میان می‌آورد و شکی نیست که گواهی چشمان، فرع بر علم و آگاهی اوست؛ چراکه زمانی می‌توان از گواهی و شهادت سخن به میان آورد که تحمل شهادت صورت گرفته و علم دانش تحقق یافته باشد تا بتواند در دادگاه صالح براساس علم و آگاهی، گواهی دهد.
مسئولیت‌های انسان در برابر چشم
انسان می‌بایست به چشم به‌عنوان یک نعمت شناختی توجه کند و با بهره‌گیری از آن و نگاه همراه با تأمل به آفرینش جهان، موجبات شناخت بیشتر خود را نسبت به خالقیت خداوند افزایش دهد و مسیر درست زندگی را بیابد و در مسیر آن حرکت کرده و زندگی‌اش را سامان دهد.
از مسئولیت‌های انسان در برابر چشم آن است که اجازه ندهد تا چشم خیانت ورزد و رفتاری نادرست را درپیش گیرد که برخلاف امانت و مسئولیتی است که برعهده آن گذاشته شده است .
یکی دیگر از مسئولیت‌های انسان و چشم مسئولیت در برابر نگاه و حرکات از جمله حرکات خیانت‌بار است. از جمله این حرکات خیانت‌بار می‌توان به چشم‌چرانی اشاره کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولیفقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با نگاه‌های حرام، گفت: نگاه حرام و آلوده به گناه آثار مخربی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد لذا خداوند به زنان و مردان مؤمن دستور می‌دهد که چشم‌های خود را از نگاه به نامحرم بپوشانند.
وی افزود: اسلام همواره بر عفت و پاکدامنی سفارش می‌کند و با راهنمایی و هدایت حکیمانه، مسائل جنسی و شهوانی را تعدیل می‌کند، چنان‌که امام صادق(ع) فرمود: هرکس به زن نامحرم نگاه کند پس چشم خود را از او بردارد و به طرف آسمان نگاه کند یا چشم خود را به هم بگذارد خداوند در عوض این کار، حوریه بهشتی را به تزویج او در می‌آورد.
