شفاعت؛ از سنت‌های الهی/ خود را از شفاعت ائمه اطهار(ع) محروم نکنیم
گروه اجتماعی: «شفاعت» یکی‌از سنت‌های الهی است، در قیامت برخی افراد این لیاقت را دارند که می‌توانند نسبت به برخی افراد دیگر شفیع واقع شوند، البته آن افرادی‌که مورد شفاعت قرار می‌گیرند نیز باید لیاقت و شرایط لازم برای شفاعت شدن را داشته باشند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، شفاعت از مصادیق سببیّت است که بین سبب اول و مسبب، فاصله مىشود و نمی‌گذارد که سبب اول حکم ضررى را روى موضوع بیاورد؛ بلکه براساس این توسط، حکم گذشت و عفو را روى موضوع می‌آورد.
در کتب لغت بیان شده «شفع» به‌معنای جفت و زوج در عدد است، یعنی دو چیز که با هم باشند را شفع گویند؛ مقابل این کلمه «وتر» است که به‌معنای فرد و تک و بدون همراه است.
بر این اساس «شافع» به کسی گفته می‌شود که به غیر خودش اضافه شود و او را کمک کند و در کارهای خیر یا شر، شفیع و مددکار او گردد و در منفعت و مضرت آن کار، با او شریک گردد، همان‌گونه که خداوند در آیه 109 سوره مبارکه طه می‌فرماید: «یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلًا؛ در آن روز، قیامت شفاعت از کسى پذیرفته نیست، مگر کسى‌که خداوند به او اذن در شفاعت داده باشد و به گفتار او راضی باشد».
این کلمه در قرآن‌کریم نیز به همین معنا به‌کار رفته است؛ آن‌جا که خداوند در آیه 85 سوره مبارکه نسا می‌فرماید: «مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَهً حَسَنَهً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْها وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَهً سَیِّئَهً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْها وَ کانَ اللَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ مُقِیتاً؛ کسى‌که تشویق به کار نیکى کند نصیبى از آن کار، براى او خواهد بود و کسى‌که تشویق به کار بدى کند، سهمى از آن کار را خواهد داشت و خداوند حساب هر چیز را دارد و آن‌را حفظ مىکند».
همان‌گونه که در آیه 23 سوره مبارکه سبا می‌خوانیم؛ «وَ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ؛ و در نزد خداوند شفاعت کسى مقبول نیست و سودى نمی‌بخشد، مگر براى کسى‌که خداوند به او اجازه شفاعت را داده است»، از مجموع کلماتی که در کتب لغت آمده می‌توان نتیجه گرفت؛ شفاعت به‌معناى تقویت کردن و امداد نمودن و نیرو بخشیدن به چیزى و یا به کسى است که ضعیف و نیازمند به کمک، معاونت و نیرو باشد.
قرآن در آیات متعدّدی به مسأله «شفاعت» اشاره کرده و می‌فرماید: شفاعت برای افرادی خاص است؛ به‌عنوان نمونه خداوند در آیه 26 سوره مبارکه نجم می‌فرماید: «وَ کَمْ مِنْ مَلَکٍ فِی السَّماواتِ لا تُغْنِی شَفاعَتُهُمْ شَیْئاً إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَرْضى؛ و چه بسیار از فرشتگانى که در آسمان هستند و هیچ‌گونه شفاعت آنان سودى نمی‌بخشد، مگر پس از آن‌که خداوند به کسى که اجازه دهد و مورد پسندش باشد».
در نتیجه می‌توان گفت: شفاعت یکی‌از سنت‌های الهی است؛ و آن این‌که برخی افراد این لیاقت را دارند که می‌توانند نسبت به برخی افراد دیگر شفیع واقع شوند، البته آن افرادی که مورد شفاعت قرار می‌گیرند نیز باید لیاقت و شرایط لازم برای شفاعت شدن را داشته باشند؛ لذا شفاعت برای همه هست، ولی برخی خود را از آن محروم می‌سازند.
روز قیامت همه خلایق محتاج شفاعت هستند
طبق احادیثی که در باب شفاعت از شیعه و اهل سنت وارد شده، می‌توان گفت: همه مردم و همه مؤمنان، بلکه همه پیغمبران الهی به شفاعت حضرت محمد(ص) و توسل به آن حضرت نیاز دارند، از آدم و نوح و ابراهیم و موسى و عیسى(ع) گرفته تا بقیه پیامبران الهی؛ چه در دنیا و چه در آخرت و از آیات و روایات استفاده می‌شود که آن حضرت داراى درجه‌اى از قرب و منزلت است که جمیع خلایق حتى انبیاء و اولیاء در سیر و سلوک إلى‌الله و رفع موانع و مشکلات طریق، و در شفاعت دنیوى و اخروى، و تکوینى و تشریعى به حضرت نیازمند هستند.
در این رابطه در منابع اهل سنت نیز روایات متعددی وارد شده است، به‌عنوان نمونه حاکم نیشابوری نقل می‌کند: «خداوند در روز قیامت مردم را جمع می‌کند؛ و در آن وقتى که بهشت را نزدیک می‌کنند، مؤمنین به پا خواسته و بالاتفاق نزد حضرت آدم(ع) رفته و می‌گویند: اى پدر ما، راه بهشت را براى ما باز کن، آدم در پاسخ می‌گوید: مگر چیزى غیر از اشتباه من، شما را از بهشت بیرون کرد؟ من اهلیت این کار را ندارم، به نزد إبراهیم خلیل‌الله بروید و از او بخواهید.
مؤمنین به نزد ابراهیم می‌آیند، و ابراهیم(ع) به آن‌ها می‌گوید: من صاحب این موقعیت نیستم، من خلیل خدا بودم، به نزد موسى بروید که خدا با او سخن گفت؛ مؤمنین به نزد موسى(ع) می‌آیند و موسى نیز به آن‌ها می‌گوید: من اهلیت این کار را ندارم به نزد عیسى بروید.
حضرت عیسى(ع) نیز می‌گوید: من اهلیت این کار را ندارم، به نزد محمد(ص) بروید، آن‌گاه من به پاخواسته و به اذن خداوند متعال بر پل صراط می‌ایستم و مؤمنین را شفاعت می‌کنم در این حال اولین شما از صراط مانند سرعت برق عبور می‌کند».
«شفاعت» در روایات اهل بیت(ع)
یکی از اصول اعتقادی مذهب شیعه، بحث شفاعت است؛ که منکر آن‌را باید خارج از مذهب تشیع به حساب آورد؛ زیرا امام صادق(ع) فرمودند: «هرکس که سه چیز را انکار کند از شیعیان ما نیست؛ معراج رسول الله(ص) و سؤال و جواب در قبر و شفاعت».
بحث شفاعت نبی‌اکرم(ص) از گناه‌کاران امت، در میان فرقه‌های اسلام، اجماعی است و روایات زیادی در کتب معتبر اهل سنت در این رابطه ذکر شده است و شیعه علاوه‌بر پذیرفتن این مطلب، معتقد است که ائمه اطهار(ع) نیز این مقام را دارند و از شیعیان خود شفاعت نموده آنان را از عذاب نجات می‌دهند.
پیامبراکرم(ص) در این رابطه فرمودند: «من شفاعت خود را براى اهل گناهان کبیره از امت خود، ذخیره کردهام»، همچنین در جایی دیگر می‌فرماید: «من در روز قیامت شفاعت می‌کنم و شفاعت من پذیرفته است، و على شفاعت مىکند و شفاعت او نیز پذیرفته است، و اهل‌بیت من شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان نیز پذیرفته است؛ و حقاً که کمترین مؤمنى که به او شفاعت داده مىشود، درباره چهل تن از برادرانش شفاعت مىکند، که هر یک از آنان مستحق آتش‌اند.»
«شفاعت» در نزد اهل سنت
اگر به کتب معروف و معتبر حدیث اهل سنت رجوع کنیم، به وضوح خواهیم دید که روایات شفاعت را نقل کرده و با توجه به آن‌ها، باید ملتزم به شفاعت پیامبر اکرم(ص) باشند؛ البته بسیاری از علمای آنان این مسأله را پذیرفته و به وجود آن در روز قیامت اذعان کرده‌اند؛ اما آنان شفاعت را تنها مختص به پیامبر اکرم(ص) می‌دانند و غیر او را در این مقام شریک نمی‌دانند.
به‌عنوان نمونه در صحیح مسلم، معتبرترین کتاب روایی اهل سنت، چنین آمده است؛ «من در روز قیامت اولین شفاعت کننده هستم؛ یا من اولین کسى هستم که برای ورود به بهشت، شفاعت می‌کند».
همچنین، محمد بن‌حنبل که از بزرگ‌ترین حدیث‌شناسان اهل سنت است، نقل می‌کند: «شفاعت من براى کسی است که به «لَا إلَهَ إلَّا اللَه» از روى اخلاص گواهى داده باشد»؛ یا «من امید دارم که شفاعت من در روز قیامت پذیرفته گردد» و «من مىخواهم تقاضا و خواهش خود از خداى خودم را به تأخیر بیاندازم، و آن‌را شفاعت براى امت خودم در روز قیامت قرار دهم» و «عطیه‌اى که به من از ناحیه خدا می‌رسد، من آن‌را براى شفاعت امت خودم قرار دادهام».
حجت‌الاسلام محمدتقی صرفی‌پور، از کارشناسان مذهبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در رابطه با شفاعت، گفت: در پایان حساب و رسیدگی به اعمال در روز قیامت، وقتی نامه‌های اعمال را به دست راست و یا چپ می‌دهند و عده‌ای بهشتی و عده‌ای جهنمی می‌شوند، به وساطت و شفاعت بعضی‌ها که در نزد خداوند، قرب و مقامی دارند، گروهی از جهنمیان، بخشیده می‌شوند و از رفتن به جهنم، نجات می‌یابند.
وی افزود: خداوند متعال در آیه 109 سوره طه در این رابطه فرموده است: «یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلًا؛ امروز شفاعت احدی سود ندارد، مگر کسی‌که خدا به او اجازه داده و به سخن او راضی است».
صرفی‌پور اظهار کرد: امام صادق(ع) در تفسیر آیه فوق فرموده است که به خدا سوگند! در آن روزف به ما اجازه داده می‌شود و جواب می‌گوییم! سؤال شد: چه جوابی می‌دهید؟ فرمود: پروردگار را تمجید می‌کنیم، بر پیامبر صلوات میفرستیم و از شفاعت شیعیانمان شفاعت می‌کنیم و خدا، شفاعت ما را رد نمی‌کند».
