تعاون از نگاه قرآن/ رسیدگی به بینوایان و گره‌گشایی؛ از مصادیق تعاون

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در زندگی اجتماعی، سختی و مشکلاتی است که جز در سایه تعاون و همکاری هموار نمی‌شود، برداشتن بارهای سنگین، دین‌داری جامع و خداپسندانه و بسیاری از کارهای دیگر، فقط با پشتیبانی مردم از یکدیگر، امکان‌پذیر می‌شود از همین‌رو است که انسان‌ها باید این روحیه را در خود تقویت کنند تا بتوانند با مشارکت و هم‌دلی به یکدیگر کمک کنند.
این روحیه، بی‌تردید در روابط اجتماعی انسان مؤثر است. در قرآن کریم در آیه 2 سوره مبارکه مائده به این حقیقت اشاره شده و آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُحِلُّواْ شَعَآئِرَ اللّهِ وَلاَ الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلاَ الْهَدْیَ وَلاَ الْقَلآئِدَ وَلا آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّن رَّبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُواْ وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَن صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَن تَعْتَدُواْ وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ».

خداوند متعال در این آیه فرموده است: «اى کسانى‌که ایمان آورده‌‏اید حرمت ‏شعائر خدا و ماه حرام و قربانى بی‌‏نشان و قربانی‌هاى گردن‏بنددار و راهیان بیت‌الحرام را که فضل و خشنودى پروردگار خود را می‌‏طلبند نگه دارید و چون از احرام بیرون آمدید [می‌‏توانید] شکار کنید و البته نباید کینه‌‏توزى گروهى که شما را از مسجدالحرام باز داشتند شما را به تعدى وادارد و در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید و در گناه و تعدى دستیار هم نشوید و از خدا پروا کنید که خدا سخت ‏کیفر است».

تعاون در سیره نبوی

سیره رسول خدا(ص) این‌گونه بود که مردم را به «تعاون» تشویق می‎فرمود و فواید آن‌را برمی‌شمرد، ایشان می‌فرمود: مردم، عیال خدایند و بهترین آنان نزد خدا سودمندترین ایشان است برای عیال خدا و کسی‌که در میان خانواده مؤمنی شادی بیافریند.
از امام صادق(ع) روایت شده است که روزی از رسول خدا(ص) سؤال شد: محبوب‌ترین فرد نزد خدا کیست؟ حضرت پاسخ داد: کسی‌که برای مردم بیشترین نفع را داشته باشد.
پیامبر اکرم(ص) حتی در کارهای معمولی و عادی از تعاون و همکاری غافل نشد، در یکی از سفرها پیامبر خدا(ص) دستور داد: برای طعام، گوسفندی ذبح کند، شخصی گفت: ذبح کردن آن با من، دیگری گفت: پوست کندن آن با من، سومی گفت: پختن آن با من، حضرت فرمود: جمع کردن هیزمش نیز برعهده من است، اصحاب عرض کردند: یا رسول‌الله! ما هیزم جمع می‌کنیم و به زحمت شما نیازی نیست، حضرت فرمود: می‌دانم، اما خوش ندارم که خود را برتر از شما بدانم، زیرا خداوند دوست ندارد ببیند، بنده‌اش خود را از رفقایش برتر دانسته است.

در تاریخ آمده است: پیامبر اسلام در مدینه زمینی را که شتر در آن‌جا زانو زده به قیمت ده دینار برای ساختمان مسجد خریداری نمود همه مسلمانان در ساختن و فراهم کردن وسایل ساختمانی همکاری کردند، حضرت نیز مانند سایر مسلمانان از اطراف سنگ می‌آورد، اسیدبن حضیر جلو رفت و عرض کرد: ای رسول گرامی! مرحمت کنید تا سنگ را من ببرم، حضرت فرمود: برو سنگ دیگری را بردار، بدین سان پیامبر(ص) در ساخت مسجد تعاون و همکاری کرد.

موارد و مصادیق تعاون اجتماعی

تعاون و همکاری اجتماعی مصادیق متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان از رسیدگی به بینوایان نام برد پیامبر اسلام(ص) فرمود: بهترین کارها در نزد خداوند آن است که انسان بینوایی را سیر کند، یا قرض او را بپردازد یا زحمتی را از او برطرف کند.
تعاون در کارهای نیک نیز از دیگر موارد و مصادیق تعاون اجتماعی است، در اسلام ساختن مسجد، مدرسه، کتابخانه، چاپ و نشر کتاب‌های دینی، احداث و تعمیر راه، پُل، درمانگاه و بیمارستان، کمک به نیازمندان مانند سیل‌زدگان، مصیبت دیدگان، بی‌سرپرستان، قشر کم‌درآمد مردم و .. از کارهای نیک هستند که نیاز به تعاون دارند چنان‌که نبی مکرم اسلام همواره در کارهای نیک پیشگام بود.
گره‌گشایی از دیگر مصادیق و موارد تعاون اجتماعی است، انس بن مالک می‌گوید: پیامبر گرامی اسلام(ص) با همه مسلمانان بسیار مهربان بود و کسی به ایشان مراجعه نمی‌کرد مگر آن‌که کارش را راه می‌انداخت و به او کمک می‌کرد.

نقل است که روزی رسول خدا(ص) در مسجد آماده شروع نماز بودند که یک بادیه‌نشین وارد مسجد شد و لباس حضرت را گرفت و به ایشان گفت: مقدار کمی از کار من باقی مانده است که می‌ترسم فراموش شود و بماند، حضرت، قبل از آن‌که نماز را به‌جای آورند برخاستند و با او همراه شدند و پس از حل مشکل او به مسجد آمدند و نماز را شروع کردند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی‌فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا گفت: 13 شهریورماه به نام روز تعاون نام‌گذاری شده که تعاون و همکاری در کارهای نیک یکی از آموزه‌های دین مبین اسلام است.
وی با بیان این‌که خدای متعال در قرآن به مؤمنان و مسلمانان دستور می‌دهد در کارهای نیک یکدیگر را کمک کنند و کمک به گناه نکنند، ادامه داد: بارزترین جلوه تعاون در اجتماع و اقتصاد است.
حجت‌الاسلام میرعمادی با اشاره به این‌که در قانون اساسی مالکیت به سه نوع دولتی، خصوصی و تعاونی تقسیم شده است، تصریح کرد: مالکیت تعاونی به این معنی است که عده‌ای جمع شده و در یک کار بزرگ سرمایه‌گذاری کنند.