رمضان از نگاه قرآن/ ماهی که برکت الهی از آن می‌بارد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، رمضان از مصدر «رمض‏» به‌معناى شدت گرما و تابش آفتاب بر رمل... معنا شده است، انتخاب چنین واژه‏‌اى به‌راستى از دقت نظر و لطافت ‏خاصى برخوردار است. چرا که سخن از گداخته شدن است، و شاید به تعبیرى دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بى‌امانش، زیرا که رمضان ماه تحمل شدائد و عطش می‌‏باشد، عطشى ناشى از آفتاب سوزان یا گرماى شدید روزهاى طولانى تابستان.

رمضان از نگاه قرآن

در آیه 184 سوره بقره در این رابطه آمده است: «أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ؛ [روزه در] روزهاى معدودى [بر شما مقرر شده است] [ولى] هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد [به همان شماره] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] و بر کسانى‌که [روزه] طاقت‏‌فرساست کفاره‌‏اى است که خوراک دادن به بینوایى است و هر کس به میل خود بیشتر نیکى کند پس آن براى او بهتر است و اگر بدانید روزه گرفتن براى شما بهتر است».
و نیز در آیه 185 سوره بقره آمده است: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛ ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابى ] که مردم را راهبر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد و کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] خدا براى شما آسانى می‌‏خواهد و براى شما دشوارى نمی‌‏خواهد تا شماره [مقرر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آن‌که رهنمونی‌تان کرده است به بزرگى بستایید و باشد که شکرگزارى کنید».

رمضان از نگاه روایات

از جابر نقل شده است که امام باقر(ع) فرمود: اى جابر، هر کس ماه رمضان بر او در رسد و روزها را روزه بگیرد و بخشى از شب را به عبادت برخیزد، و دامن و زبان خود را از حرام نگه دارد و چشم خود را از حرام بپوشد و به کسى آزار نرساند، مانند روزى که مادرش او را زاییده است از گناهان خود بیرون می‌رود. راوى مى‏گوید: به امام (ع) گفتم: فدایت شوم، این حدیث چه نیکوست! فرمود: این شرط هم چه سخت است!
محمّد بن مروان می‌‏گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که می‌‏فرمود: خداوند بزرگ در هر شبى از شب‌هاى ماه رمضان آزادشدگان و رها یافتگانى از آتش دوزخ دارد، مگر آن‌که کسى با مسکرى افطار کند. و چون شب آخر ماه رمضان فرا رسد، به تعداد بردگانى که در تمام این ماه آزاد شده‏اند در آن شب آزاد خواهند شد.
رسول خدا (ص) فرمود: اگر بنده «خدا» می‌دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتى وجود دارد] دوست می‌‏داشت که تمام سال، رمضان باشد.
امام صادق(ع) فرمود: افطار کردن در منزل برادر مسلمانت، برتر از هفتاد روز روزه تو است و نیزامام کاظم(ع) فرمود: افطارى دادن به برادر روزه‏دارت از روزه‏‌ات بهتر است.
پیامبر اکرم(ص) نیز در این رابطه فرموده است: دعاى روزه‌‏دار رد نمى‌‏شود و نیز فرموده است: هنگام فرا رسیدن ماه رمضان، سه بار مى‌فرمود : سبحان اللّه! به پیشواز عجب ماهى مى‌روید؟ و عجب ماهى به شما روى مى‌آورد؟
کسى‌که ماه رمضان‏ را روزه بدارد هفت خصلت برایش لازم می‌‏شود
على بن ابى طالب ضمن حدیث مفصلى فرماید: رسول خدا(ص) فرمود: هیچ مؤمنى نیست که ماه رمضان را فقط به‌حساب خدا روزه بگیرد مگر آن‌که خداى تبارک و تعالى هفت صفت را براى او ثابت و لازم فرماید: نخستین صفت آن‌که هر چه حرام در پیکرش باشد گداخته شود، دوم: برحمت خداى عز و جل نزدیک می‌‏شود. سوم: کفاره گناه پدرش آدم را پرداخت نموده است. چهارم: خداوند لحظات جان کندن را بر وى آسان گرداند.پنجم: از گرسنگى و تشنگى روز قیامت در امان خواهد بود.ششم: خداى عز و جل از خوراک‌هاى لذیذ بهشتى او را نصیب دهد.هفتم: خداى عزوجل بیزارى از آتش دوزخ باو عطا فرماید على عرض کرد: اى محمد راست فرمودى. مردم در ماه رمضان‏ از چهار چیز بی‌‏نیاز نیستند.
امام محمد باقر(ع) فرمود: هرچیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است. و نیز امام رضا(ع) فرمود: هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل این است که درماه‌هاى دیگر تمام قرآن را بخواند.
پیامبر اکرم(ص) در ماه [رمضان] قرآن را بسیار تلاوت کنید و امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «چون هلال را ببینى پس از جاى خود مرو، و بگو: خدایا، من خیر این ماه، و فتح و نور و نصر و برکت و پاکى و پاکیزگى و رزق آن را از تو مسألت دارم و خیر نهفته در آن و خیر بعد از آن را از تو می‌خواهم، و از شرّ نهفته در آن، و شرّ بعد از آن بتو پناه می‌‏بریم. خدایا این ماه را با ره آورد امن و ایمان و سلامت و تسلیم در برابر تقدیر و برکت و تقوى و توفیق بر عمل مورد محبّت و رضاى خود، بر ما وارد، ساز.
و رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون هلال ماه رمضان پدید می‌شد روى خود را به‌سوى قبله می‌کرد و هر دو دست خود را به سوى آسمان بر می‌داشت و می‌گفت: خدایا، این هلال را با امن و ایمان، و سلامت از آفات و تسلیم در برابر تقدیر، و عافیت فراگیر، و روزى گسترده، و رفع درد و بیماری‌ها بر ما ظاهر ساز.
از سخنان امیرالمؤمنین(ع) به هنگام دیدن هلال این بود که: اى آفریده فرمان‌بردار، و اى پوینده گرم رفتار، آمد و شد کننده در فلک تدبیر، و اى متصرّف در منازل تقدیر. ایمان آوردم به کسى‌که تاریکی‌‏ها را به‌وسیله تو روشن ساخت، و مبهمات را در پرتو تو آشکار کرد، و تو را نشانه‌‏اى از نشانه‏‌هاى پادشاهى خود قرار داد، و در چنبر فزونى و کاستى، و طلوع و غروب و تابندگى و گرفتگى مسخّر ساخت. در همگى این احوال تو او را مطیع فرمان، و به سر منزل اراده‌‏اش شتابانى. منزّه است او! چه زیبا است آنچه او تدبیر کرده. و چه محکم است آن‌چه در مملکت خود ساخته است.