بیکاری از نگاه آیات و روایات/ بیکاری از عوامل بروز بیماری‌های روحی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، بیکاری معضل بزرگی است که در جای جای کشور و ‌بین اقشار مختلف مشاهده می‌شود، پدیده بیکاری معضلی اجتماعی و اقتصادی است که آثار و پیامدهای منفی متعددی به‌دنبال داشته و زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی افراد را به‌شدت تحت تأثیر خود قرار داده و از نظر روحی نیز زیان‌هایی مخرب و ویران‌کننده‌ای برجا می‌گذارد.
فقر و دامن زدن به بحران‌های اقتصادی، بالا رفتن سن ازدواج، افزایش آمار طلاق، اعتیاد، بزهکاری‌هایی همچون ارتکاب سرقت، مهاجرت به کلان‌شهرها و ... همه و همه گوشه‌هایی از تبعات بیکاری به‌خصوص ‌بین نسل جوان جامعه به‌عنوان سرمایه انسانی آن جامعه است.
برخلاف تصور برخی‌ها بیکاری تنها مختص افراد کم‌سواد نیست، بلکه این پدیده در بین افرادی‌که تحصیلات دانشگاهی دارند، نیز به وفور مشاهده می‌شود به‌طوری ‌که بسیاری از این افراد پس از صرف هزینه‌های زیاد تحصیل و فراغت از آن به خیل عظیم جوانان بیکار جویای کار می‌پیوندند.
یکی از عوامل بیکاری قشر دانشگاهی نبود تناسب بین رشته‌های تحصیلی ارائه شده در دانشگاه و بازار کار جامعه است به‌گونه‌ای که فرد پس از چند سال درس خواندن بدون هیچ‌گونه مهارت تخصصی به‌دنبال پیدا کردن شغلی حتی با سطح درآمدی پایین است.
بیکاری در بسیاری موارد از عوامل اختلافات خانوادگی و از هم پاشیدگی خانواده‌ها است از آن گذشته بیکاری جوانان موجب افسردگی آنها شده و علاوه بر بروز بیماری‌های مختلف روحی و ناسازگاری آنان با دیگر اعضای خانواده زمینه بروز درگیری‌هایی را ایجاد می‌کند.
البته مشیت خداوند از حکمت او جدا نیست و همیشه روى حساب لیاقت‌ها و شایستگی‌ها است. این مسئله به‌معنى نفى عالم اسباب نیست، چراکه عالم اسباب یعنى جهان تکوین، نیز خواست خدا و مشیت تکوینى خدا است، و هیچ‌گاه از مشیت تشریعى او جدا نخواهد بود.
به‌عبارت روشن‌تر اراده خدا در زمینه وسعت و تنگى روزى، مشروط به شرائطى است که بر زندگى انسان‌ها حکم‌فرماست، و تلاش‌ها و کوشش‌ها و اخلاص‌ها و فداکاری‌ها، و به‌عکس سستى و تنبلى و بخل و آلودگى نیت‌ها، نقش تعیین‌کننده‌اى در آن دارد، به همین دلیل قرآن‌کریم انسان را در گرو سعى و کوشش و تلاش و فعالیت خود شمرده، و بهره او را از زندگى به میزان سعى و تلاشش مى‌داند.

دیدگاه ائمه اطهار(ع) در رابطه با بیکاری
احادیث متعددى از ائمه اطهار(ع) در مذمت بیکارى، پرخوابى، تنبلى در طریق تحصیل نیازمندی‌هاى زندگى در دست است از جمله اینکه امام علی(ع) فرموده است: «ان الاشیاء لما ازدوجت ازدوج الکسل و العجز فنتجا بینهما الفقر؛ هنگامى‌که موجودات در آغاز با هم ازدواج کردند، تنبلى و ناتوانى با هم پیمان زوجیت بستند و فرزندى از آنها بنام فقر متولد شد».
همچنین، در حدیث دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که «لا تکسلوا فى طلب معایشکم فان آبائنا کانوا یرکضون فیها و یطلبونها؛ در طلب روزى و نیازهاى زندگى تنبلى نکنید چراکه پدران و نیاکان ما به‌دنبال آن مى‌دویدند و آن‌را طلب مى‌کردند».
همچنین در حدیث دیگرى از امام باقر(ع) در این رابطه آمده است:  «انى لابغض الرجل ان یکون کسلانا عن امر دنیاه، و من کسل عن امر دنیاه فهو عن امر آخرته اکسل؛ من مردى را که در کار دنیایش تنبل باشد مبغوض مى‌دارم، کسى‌که در کار دنیا تنبل باشد‌(با این‌که ثمره‌اش به‌زودى نصیب او مى‌شود) در کار آخرتش تنبل‌تر است».
همچنین از امام موسی‌ کاظم(ع) نقل شده است که فرمود: «ان الله تعالى لیبغض العبد النوام، ان الله لیبغض العبد الفارغ؛ خداوند بنده پرخواب را مبغوض مى‌شمارد، خداوند انسان بى‌کار را دشمن مى‌دارد».

اصولاً بیکار بودن و فراغت کامل مایه خستگى، کم شدن نشاط، تنبلى و فرسودگى، و در بسیارى از مواقع مایه فساد و تباهى و انواع گناهان است.
نبی مکرم اسلام(ص) نیز در حدیثی در این رابطه فرموده است: «ملعون من القی کله علی الناس؛ هر کسی‌که بیکار بگردد و سنگینی اقتصادی خود را بر دوش مردم بیندازد ملعون است و لعنت خدا شامل اوست» یا حدیث دیگری که در بحارالانوار و برخی کتب دیگر هست که وقتی در حضور مبارک رسول اکرم(ص) درباره کسی سخن می‌گفتند که فلانی چنین و چنان است، حضرت می‌پرسید کارش چیست؟ اگر می‌گفتند کار ندارد می‌فرمود: «سقط من عینی؛ یعنی در چشم من دیگر ارزشی ندارد».

آیات قرآن در رابطه با بیکاری
خداوند متعال در آیه 39 سوره نجم می‌فرماید: «وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ و این‌که براى انسان جز حاصل تلاش او نیست» و نیز در روایات اسلامی کار و تلاش برای تأمین مخارج زندگی، به منزله جهاد در راه خدا و پاداش بالاتر از جهاد دارد.
همچنین در آیه 78 سوره غافر آمده است: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِّن قَبْلِکَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَیْکَ وَمِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَیْکَ وَمَا کَانَ لِرَسُولٍ أَنْ یَأْتِیَ بِآیَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا جَاء أَمْرُ اللَّهِ قُضِیَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِکَ الْمُبْطِلُونَ؛ و مسلماً پیش از تو فرستادگانى را روانه کردیم برخى از آنان را [ماجرایشان را] بر تو حکایت کرده‏‌ایم و برخى از ایشان را بر تو حکایت نکرده‏‌ایم و هیچ فرستاده‌‏اى را نرسد که بى‏‌اجازه خدا نشانه‌‏اى بیاورد پس چون فرمان خدا برسد به حق داورى مى‏‌شود و آن‌جاست که با طل‏کاران زیان مى‏‌کنند» که کلمه «مبطلون» در این‌جا به‌معنای پیروان باطل و افراد ولگرد و بیکار است.
خداوند متعال در آیه هفت سوره شرح می‌فرماید: «فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ؛ پس چون فراغت‏ یافتى به طاعت درکوش» که در این آیه خداوند به پیامبر اکرم(ص) به‌عنوان الگو، تلاش مستمر و پیگیر را در زندگی، گوشزد می‌کند.

ارزش مادی و معنوی کار
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی‌ فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با ارزش مادی و معنوی کار گفت: در نظام اقتصاد اسلامی، کار هم ارزش مادی دارد و باید اجر فرد پرداخت شود و هم ارزش معنوی دارد.
وی افزود: در مکاتب اقتصادی دیگر، کار تنها ارزش مادی دارد اما در بینش اسلامی ارزش کار انسان تنها به اندازه پولی که دریافت می‌کند، نیست؛ بلکه به اندازه حسن نیتی است که در انجام آن به کار برده و دارای اجر معنوی است.
حجت‌الاسلام میرعمادی اضافه کرد: کار در اسلام امری مقدس و عبادت تلقی شده و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در روایات از بیکاری، تنبلی، کم‌کاری، ناپایداری در کار به‌شدت توبیخ و سرزنش شده است.
نماینده ولی‌فقیه در لرستان ادامه داد: در اسلام کار با اعتقاد به قضا و قدر الهی، رزاقیت خداوند، توکل به خدا، زهد، صبر، مذموم بودن دنیا، نه تنها تضادی ندارد بلکه درک صحیح این مفاهیم، اثر مثبت بر کار داشته و زمینه‌ رشد و توسعه اقتصادی را به‌دنبال دارد.

خبرنگار: مهناز عالی‌نژادیان