سرنوشت امت اسلامی را در خطبه فدکیه میتوان دید
سیدرضا جزایری در رابطه با خطبه فدکیه گفت: خطبه حضرت زهرا(س) کلام الهی ـ سیاسی است و تقریباً سرنوشت امت اسلامی تا روز قیامت را بیان کرده و حضرت به آنها احتجاج میفرماید.
سیدرضا جزایری، مدرس حوزه و دانشگاه، در گفتوگو با خبرنگار ایکنا از لرستان گفت: همانطور که در منابع مسلم تاریخی اشاره شده اعراب جاهلی قبل از اسلام در فصاحت و بلاغت و ادبیات نذیر نداشته و بسیار بلندپایه بودند، به همین دلیل نیز معجزه پیامبر اکرم(ص) در میان آنها کتاب بود. جاهلیت قدیم عرب در مقابل قرآن زانو بر زمین زد و نتوانست مانند آن را بیارود. به این مسئله در قرآن تحدی گفته میشود، یعنی مبارزجویی که در خود قرآن در آیه 38 سوره مبارکه یونس(ع) به آن اشاره شده که ای کفار و منکرین خدا! اگر میتوانید مانند قرآن را بیاورید؛ تاکنون کسی پیدا نشده که بتواند در مقام مبارزه کلامی مانند قرآن را بیاورد.
وی ادامه داد: عربها از لحاظ ادبیات و سخنوری ید طولایی داشتند و این سابقه طولانی و تاریخی در بین عرب وجود داشته و دارد به طوری که در حال حاضر نیز نویسندگان زبردست و سخنوران قوی در جهان عرب وجود دارد.
جزایری با اشاره به اینکه از قدیم کسی که در مقابل مردم سرپا میایستاد و سخنرانی بلیغ و غرایی میکرد، در اصطلاح خطیب میگفتند، بنابراین خطبه به معنای کلامی است که شخص ایستاده آن کلام را ارائه میدهد، ادامه داد: البته به هر کلامی خطبه گفته نمیشود، بلکه کلامی بلیغ و فصیح است، بنابراین الان نیز شاهد هستیم روزهای جمعه کسی که به صورت ایستاده در مقابل مردم میایستد و صحبت میکند در اصطلاح خطیب نماز جمعه گفته میشود.
این استاد دانشگاه لرستان بیان کرد: خطبای بسیاری در بین جهان عرب وجود داشته و دارد که در بین آنها خطبه حضرت زهرا(س)، خطبه حضرت زینب(س) و خطبه امام سجاد(ع) در مجلس یزید و خطبههای حضرت امیرالمؤمنین(ع) در مسجد کوفه سرآمد همه خطبههای عرب بوده و در بین خاص و عام مشهور است، تا جایی که این خطبهها را جمعآوری و تبدیل به کتاب کردند و نکات بسیار زیبایی از منظرهای مختلف از آن استنباط کردند.
وی در رابطه با خطبه فدکیه تصریح کرد: خطبه حضرت زهرا(س) یک کلام الهی ـ سیاسی است و تقریباً سرنوشت امت اسلامی تا روز قیامت را بیان کرده و حضرت به آنها احتجاج میفرماید.
جزایری ادامه داد: وقتی کسی در یک شرایط بحرانی و در بین دشمنان خود قرار میگیرد که بیم جان بر او هست و هر لحظه ممکن است دشمنان او را بکشند، طبیعتاً مقداری نگران شده و بر اثر این ناآرامی روحی معمولاً نمیتواند بلیغ صحبت کند، با این حال حضرت علی(ع) خطبات بلیغ و رسایی دارد که بسیار مطرح هستند و مجموع آنها در نهجالبلاغه جمع شدند. آنها را در مسجد کوفه در بین شیعیان و مؤمنین و دوستدارانش بیان کرده، ولی خطبه حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س) از یک اهمیت بسزایی برخوردار است، چراکه این خطبههای بلیغ، فصیح و عجیب را در بین دشمنان خود و در شرایط بسیار بحرانی بیان کردند که بیم جان بر آنها میرفته و ممکن بود تا هر لحظه جانشان را از دست بدهند، با این حال به علت آرامش و سکینه روحی که خدا بر روح و دل آنها قرار داده کوچکترین اضطراب و ناآرامی دیده نمیشود تا جایی که در نهایت قدرت و صلابت این خطبهها بیان شده است و الان بعد از گذشت بیش از هزار سال که بر جا مانده و این کلمات آنقدر محکم هستند که بسیاری از علما و فقهای تاریخ اسلام حتی از اهل تسنن به شرح این خطبه پرداختند و شرحهای مختلفی بر آن دارند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به شرحهایی که بر خطبه حضرت زهرا(س) در تاریخ شیعه ثبت شده است، گفت: بالای 250 شرح در تاریخ تشیع بر خطبه حضرت زهرا(س) ثبت و ضبط شده، شرح آیتالله جوادی آملی، آیتالله عزالدین حسینیزنجانی، آیتالله محمد شجاعی از شرحهای معتبر و مهم در دوران معاصر بر این خطبه است.
وی ادامه داد: خلفای غاصب هم حق مسلم امیرالمؤمنین(ع) در امامت و ولایت جامعه اسلامی را غصب کردند و هم حق حضرت زهرا(س) در ارث بردن از پدرش رسولالله(ص)، پس از غصب این دو امانت الهی که از سوی خلیفه وقت صورت گرفت، امیرالمؤمنین(ع) را به زور وادار به بیعت با خلیفه اول کردند، شرایط سیاسی بسیار خفقان طوری بر مدینه حکمفرما شد که هیچکدام از دوستان، موالیان و شیعیان امیرالمؤمنین(ع) جرأت نکنند ابراز وجود کنند و حتی سایر مسلمین نیز ارتباط خود را با خانه حضرت زهرا(س) قطع کردند، چون هرکس در این شرایط با آنها ارتباطی داشت با اشد مجازات با او برخورد میکردند.
جزایری ادامه داد: در این شرایط حریم امامت و ولایت نیازمند یک مدافع از جان گذشته بود که این شخص کسی نبود جز حضرت زهرا(س) که به بهترین شکل ممکن این کار را انجام داد. ایشان در مقابل خلیفه اول حاضر شد و به بهترین نوع این خطبه را بیان کرده و احتجاج کرد.
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در این خطبه به صورت کلی نکات ارزندهای به چشم میخورد، تصریح کرد: اول شجاعت، از یک بانو که چگونه اینقدر نترس مطالبه حق الهی خود و همسرش را مینماید. دوم میزان تسلط حضرت زهرا(س) به احکام قرآن و مسئله ارث، سوم فلسفه بسیاری از احکام قرآنی را نیز در این خطبه بیان فرموده، چهارم اشاره به نکات تاریخی و گذشتهای که اعراب داشتند و عزتی که به واسطه پیامبر(ص) و اسلام و شمشیر امیرالمؤمنین(ع) پیدا کردند و بیوفایی که اکنون در حق امیرالمؤمنین(ع) ارائه کردند و برخی از اسرار و رموزی که در تشریح احکام اسلامی وجود دارد.
وی با بیان اینکه خطبه فدکیه یک خطبه بلند بوده که تفسیر و شرح آن خیلی طولانی است که در اینجا به صورت مختصر و موجز فرازهایی از این خطبه مبارک را بیان میکنیم، اضافه کرد: حضرت زهرا(س) پس از اینکه باغ فدک را از ایشان گرفته و ارث مسلمشان را غصب کرده و به ایشان ندادند، با آن وضعیت مجروح که دست مبارکشان آسیب دیده بود با عدهای از زنان فامیل و خادمان و کنیزان خود به سمت مسجد رفت، در حالی که خلیفه بر منبر بود؛ حضرت با آنها احتجاج کرده و ابتدا شهادت به یگانگی خداوند داد و خطبه را اینگونه آغاز کرد: «وَ اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللَّـهُ وَحْدَهُ لاشَریكَ لَهُ، كَلِمَةٌ جَعَلَ الْاِخْلاصَ تَأْویلَها، وَ ضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَها، وَ اَنارَ فِی التَّفَكُّرِ مَعْقُولَها، الْمُمْتَنِعُ عَنِ الْاَبْصارِ رُؤْیتُهُ، وَ مِنَ الْاَلْسُنِ صِفَتُهُ، وَ مِنَ الْاَوْهامِ كَیفِیّتُهُ. و گواهی میدهم که معبودی جز خداوند نیست و شریکی ندارد، که این امر بزرگی است که اخلاص را تأویل آن و قلوب را متضمّن وصل آن ساخت، و در پیشگاه تفکر و اندیشه شناخت آن را آسان نمود، خداوندی که چشمها از دیدنش بازمانده، و زبانها از وصفش ناتوان، و اوهام و خیالات از درک او عاجز هستند.»
جزایری ادامه داد: ایشان در ادامه خطبه از رسول خدا(ص) یاد کرد در حالی که مردمی که در مسجد حضور داشتند به گریه درآمدند، سپس حضرت صدیقه طاهره(س) اسراری از احکام الهی و فلسفه آنها را بیان نمودند که از اهمیت خیلی بالایی برخوردارند، درواقع بسیاری از مشکلات اجتماعی که امروز گریبانگیر جوامع اسلامی شده، با دقت و پیاده شدن این فلسفهها در این مسائل و مشکلات حل و گرهها باز خواهد شد.
این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: حضرت زهرا(س) در بخشی از خطبه فدکیه میفرماید: «فَجَعَلَ اللَّـهُ الْایمانَ تَطْهیراً لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ، خدایی را سپاس میگویم که ایمان را وسیله پاک شدن از شرک قرار داد»، ما شبانهروز دچار شرک خفی میشویم ولو اینکه مسلمان باشیم و نماز هم بخوانیم، ولی چون به غیر از خدا تمسک میکنیم و انواع آلودگیها را از طریق گوش و چشم وارد خود میکنیم و از طریق حواس پنجگانه انواع گناهان را مرتکب میشویم، هر روز آلوده میشویم، حضرت زهرا(س) در اینجا میفرماید چیزی که سبب پاک شدن ما از این آلودگی و شرک به خدا میشود، ایمان است و جای ایمان نیز در قلب است.
وی ادامه داد: ایشان در ادامه خطبه فرمودند: «وَ الصَّلاةَ تَنْزیهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ؛ و خداوند نماز را قرار داد که ما را پاک کند از کبر، نخوت و خودپسندی» و ما معمولاً در جوامع خودمان کسانی را میبینیم که متکبر، خودشیفته و خود بزرگبین هستند، معمولاً اهل نماز نیستند، حضرت فاطمه(س) میفرمایند داروی این خود بزرگبینی نیز نماز خواندن است.
جزایری افزود: حضرت زهرا(س) در ادامه میفرمایند: «وَ الزَّكاةَ تَزْكِیةً لِلنَّفْسِ وَ نِماءً فِی الرِّزْقِ؛ خدایی را سپاس میکنم که ذکات را وسیله پاکی نفوس و افزایش رزق قرار داد» معمولاً ما مردمی را میبینیم که دنبال افزایش رزق هستند، فکر میکنند با پول جمع کردن و تکاثر ثروت به این برکت رزق میرسند، این در حالی است که حضرت زهرا(س) خلاف این را فرموده و میفرماید زکات بدهید، زکات به معنی زیادی است، اگر انسان از زیادی مال خود ببخشد و از بینوایان و مستمندان دستگیری کند، خداوند ضامن شده که رزق او را زیاد کرده و به او برکت میدهد.
این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: حضرت زهرا(س) میفرماید زکات نه تنها درون و نفوس شما را پاک میکند بلکه رزق شما را نیز زیاد میکند، این رزق ممکن است درونی نیز باشد، یعنی ما را به سمت معنویات سوق بدهد، در ادامه خطبه میفرماید: «وَ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلْاِخْلاصِ؛ خداوند روزه را وسیهای برای تثبیت اخلاصها قرار داد» حضرت همان ابتدا فرمود اگر حقیقت توحید در دل انسان پیاده شود و انسان توحیدی شود، یکی از لوازم رسیدن به این جایگاه صیام یعنی روزه است.
وی افزود: حضرت زهرا(س) فرمودند «وَ الْحَجَّ تَشْییداً لِلدّینِ؛ حج را برای اسحکام دین قرار داد» یعنی اگر حج نباشد دین خدا نیز از بین میرود، امام صادق(ع) فرمود اگر حج خانه خدا تعطیل شود دین خدا نیز تعطیل میشود، بنابراین حج تعطیلپذیر نیست، به این خاطر که مناسک است و حتماً باید هر ساله انجام شود. فرمودند: «وَ الْعَدْلَ تَنْسیقاً لِلْقُلُوبِ؛ عدالت را برای التیام قلبها قرار داد» در یک جامعه اگر بیعدالتی و خلاف عدالت وجود داشته باشد، مردم متفرق شده و کم کم در اجتماع دلزدگی و تفرقه به وجود میآید. سپس فرمودند: «وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّةِ، وَ اِمامَتَنا اَماناً لِلْفُرْقَةِ؛ اطاعت ما اهل بیت را برای نظم ملتها قرار داد، امانت ما اهل بیت را برای رهایی از تفرقه قرار داد» که اشاره به حدیثی از پیامبر اکرم(ص) دارد که فرمودند به اهل بیت من متمسک شوید و سپس فرمود هرکس تمسک جوید و چنگ بزند به اهل بیت(ع) و قرآن متفرق نمیشود، به تعبیری جامعه اسلامی اگر امامت اهل بیت را چنگ بزند و به آن تمسک کند از هم نمیپاشد.
جزایری افزود: سپس در ادامه این فراز فرمودند: «وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاِسْلامِ؛ خداوند جهاد را عزت اسلام قرار داد» پس اگر ما در مقابل دشمنان، مشرکان و کفار جهاد کنیم، به عزت میرسیم و اگر سر خم کرده و تسلیم شویم نابودی ما در آن است.
این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: حضرت زهرا(س) در پایان این فراز فرمودند: «وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ؛ صبر را وسیلهای برای به دست آوردن پاداش قرار داد» که این امر به آیه 45 سوره مبارکه بقره اشاره دارد که خداوند در آن میفرماید: «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ؛ از صبر و نماز [برای حل مشکلات خود و پاک ماندن از آلودگیها و رسیدن به رحمت حق] کمک بخواهید و بیتردید این کار جز بر کسانی که در برابر حق قلبی فروتن دارند دشوار و گران است»، یعنی هر وقت مشکل دنیوی و اخروی برای شما پیش میآید از صبر و نماز کمک بجویید که هم مشکل حل میشود و هم نزد خدا به قرب، جایگاه و عزت دست پیدا میکند.
وی تأکید کرد: این مسائل که بیان شد فلسفه احکام است که انجام دادن آنها باعث میشود که مشکلات اجتماعی برطرف شود. هرچه مشکل اجتماعی در جوامع وجود دارد همین ریشهها را دارد که حضرت زهرا(س) در یک فراز از خطبه فدکیه به خوبی به آن اشاره فرمودند.
جزایری ادامه داد: سپس حضرت زهرای مرضیه(س) در مورد رسالت پدرشان؛ پیامبر اکرم(ص) و نعماتی که خداوند به سبب ایشان برای مردم شبه جزیره عربستان آورد اشاره کرده و فرمود وقتی پدر من به سمت خداوند متعال رحلت و زندگی مادی را ترک کرد شما منحرف شده و علائم نفاق در شما ظاهر شد و فرمودند در حالی که چیزی از رحلت پیامبر(ص) نگذشته بود و جراحتهای رحلت ایشان التیام نیافت و هنوز به قبر سپرده نشده بود بهانه آوردید که از فتنه میترسید و در فتنه قرار میگیرید و شورا کردید و کسی غیر از علی(ع) را به عنوان سرپرست بر خود برگزیدید، این کار از شما بعید بود و چطور این کار را کردید؟ به کجا روی میآورید در حالی که کتاب خدا پیش روی شماست، امور کتاب خدا روشن و احکام قرآن درخشان و علائم هدایت قرآن ظاهر و هویداست. پس چرا قرآن را پشت سر انداختید و به سمت غیر قرآن رفته و حکم کردید؟ علی(ع) را خانهنشین کرده و حق او را پایمال نمودید. ای مسلمانان آیا سزاوار است که ارث پدرم را از من بگیرند. ای پسر ابیقحافه آیا در کتاب خداست که تو از پدرت ارث ببری ولی من از پدرم ارث نبرم و محروم باشم؟ این امر یک بدعت تازه و زشت است که تو آوردهای و در کتاب خدا چنین چیزی نیامده.
این مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: به این وسیله حضرت صدیقه طاهره(س) خود را مدافع ولایت امیرالمؤمنین(ع) نمود و جان مطهرش را بر سر همین کار گذاشت و در مقابل دستگاه غاصب خلافت قد علم کرد و حقایق قرآن و هدایت الهی را به روشنی و وضوح بیان فرمود.
وی ادامه داد: حضرت زهرا(س) فرمودند که بالاترین مصیبت و بلا که تا الان مانند آن نیامده مصیبت از دست دادن رسول الله(ص) بوده و در پایان اشاره فرمود که من دختر کسی هستم که شما را از عذاب دردناک الهی که در پیش دارید خبر داد، پس هرچه میخواهید بکنید، ما هم هر کاری که میدانیم میکنیم. شما منتظر بمانید و ما هم در انتظار به سر میبریم.
انتهای پیام
