رضایت انسان به تقدیر الهی در کلام امام سجاد(ع)

به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا اعوانی، مدرس حوزه و دانشگاه شامگاه دوشنبه، 27 مردادماه در سلسله نشست‌های آشنایی با معارف تربیتی صحیفه سجادیه که از سوی معاونت فرهنگی ـ تبلیغی مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان لرستان ویژه طلاب لرستانی و به‌صورت مجازی برگزار شد، با بیان اینکه دعای سی‎ و پنجم صحیفه سجادیه دعاى آن حضرت است در رضا و خشنودی از خدا هنگامی كه به دنياداران نظر مى‌‌كرد، گفت: خدای متعال اراده کرده است که ما مرد و یا زن، سالم و یا مریض، پول‌دار یا فقیر باشیم، بچه‌دار شویم یا نشویم.

وی با بیان اینکه دعای سی و پنجم صحیفه سجادیه به عنوان «دعا در مقام راضی بودن به تقدیر الهی» نیز شناخته می‌شود، افزود: امام سجاد(ع) در این دعا از خداوند می‌خواهند که او را به آنچه به دیگران عطا کرده است، امتحان نکند و همچنین دیگران را به آنچه از او منع کرده است، آزمایش نکند تا مبادا به بندگانش حسد ورزد و حکم و فرمان الهی را سبک بشمارد.

این مدرس سواد رسانه به بند اول دعا «الْحَمْدُ لِلَّهِ رِضًى بِحُكْمِ اللَّهِ، شَهِدْتُ أَنَّ اللَّهَ قَسَمَ مَعَايِشَ عِبَادِهِ بِالْعَدْلِ، وَ أَخَذَ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ بِالْفَضْلِ» اشاره کرد و ادامه داد: حضرت امام سجاد(ع) در این بند از دعا می‌‎فرماید: «خدا را ستایش، به خاطر خشنودی به حکم تقدیر خدا نسبت به تمام موجودات؛ گواهی می‌دهم که خدا آنچه را وسیلۀ زندگی و معاش است، بین بندگانش به عدالت تقسیم کرد؛ و نسبت به تمام بندگانش راه احسان پیش گرفت.»

اعوانی با بیان اینکه امام سجاد(ع) در ابتدای این دعا بحث رضایت به حکم خدا در مورد خودش را بیان می‌کند و واقعیت این است خدای متعال آنچه که به بنده‌اش ارزانی می‌کند به نفع اوست، ادامه داد: انسان باید مراقب باشد حرص به خرج ندهد، زیرا اگر حرص بی‌جا به خرج دهد می‌بیند یک عمر خودش را به جمع کردن مالی مشغول کرد که در پایان به ورثه می‌رسد و خودش هم از آن بهره‌برداری نمی‌کند پس ما باید دقت کنیم که تنها به عنوان یک جمع کننده مال برای دیگران نباشیم.

وی با بیان اینکه در این بند از دعا «عَدْلِ» یعنی هر چیزی را سر جایش گذاشتن و نقطه مقابل آن ظلم است یعنی آن چیزی که می‌بایست سر جایش باشد طرف آن را سر جایش قرار نداده است، لذا ظلم کرده است، اظهار کرد: امام سجاد(ع) در بند اول دعا شهادت می‌دهد که خدا هر چیزی را از سر حکمت سر جای خودش قرار داده است کمااینکه صاحب کتاب العُقَالی از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است که «تمام آسمان‌ها و زمین به واسطه عدل اقامه و برپا شده‌اند» و در آیه ۴۰ سوره نساء در این رابطه آمده است: «إِنَّ اللّهَ لاَ يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْرًا عَظِيمًا؛ در حقيقت‏ خدا هم‏وزن ذره‏اى ستم نمى‌کند و اگر [آن ذره كار] نيكى باشد دو چندانش مى‌کند و از نزد خويش پاداشى بزرگ می‌بخشد» و خدای متعال در آیه ۹۰ سوره نحل در این رابطه می‌فرمایند: «إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاء ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ؛ در حقيقت‏ خدا به دادگرى و نيكوكارى و بخشش به خويشاوندان فرمان می‌دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز مى‌دارد به شما اندرز مى‌دهد باشد كه پند گيريد».

این مدرس حوزه و دانشگاه با یادآوری اینکه خدای متعال با همه مخلوقاتش از سر فضل رفتار کرده است، ادامه داد: فضل آن احسان و نعمت ابتدایی است که خدا به بندگانش عطا کرده است کمااینکه در آیه ۱۰ سوره نور «وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ» در این رابطه آمده است: «و اگر فضل و رحمت‏ خدا بر شما نبود و اينكه خدا توبه‌پذير سنجيده‌كار است [رسوا مى‏‌شديد]».

اعوانی به بند دوم این دعا «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَفْتِنِّي بِمَا أَعْطَيْتَهُمْ، وَ لَا تَفْتِنْهُمْ بِمَا مَنَعْتَنِي فَأَحْسُدَ خَلْقَكَ، وَ أَغْمَطَ حُكْمَكَ» اشاره کرد و گفت: امام سجاد(ع) در این بند از دعا با صلوات بر پیامبر(ص) و آل طاهرینش این‌گونه از خدا طلب می‌کند که: «خدایا! مرا به آنچه به بندگانت عطا کردی امتحان مکن و ایشان را به آنچه از من منع کرده‌ای میازمای؛ تا به بندگانت حسد ورزم و حکم و فرمانت را سبک انگارم».

وی با بیان اینکه «تَفْتِنِّي» از فتنه به معنای آزمایش است و در آیه ۳۵ سوره انبیاء «كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ» در این رابطه می‌خوانیم: «هر نفسى چشنده مرگ است و شما را از راه آزمايش به بد و نيک خواهيم آزمود و به سوى ما بازگردانيده مى‌شويد»، ادامه داد: گاهی اوقات فتنه به معنای بلیه، زحمت و شدت نیز اطلاق شده است کمااینکه آیه ۷۳ سوره اسرا به همین موضوع اشاره کرده و می‌فرماید: «وَإِن كَادُواْ لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لاَّتَّخَذُوكَ خَلِيلًا؛ و چيزى نمانده بود كه تو را از آنچه به سوى تو وحى كرده‌‏ايم گمراه كنند تا غير از آن را بر ما ببندى و در آن صورت تو را به دوستى خود بگيرند».

این مدرس سواد رسانه با بیان اینکه حضرت امام سجاد(ع) نمی‌خواهد بگوید خدایا من را آزمایش نکن به واسطه آن مال و منالی که به آنها داده‌ای بلکه می‌فرماید: حالا که می‌خواهی من را آزمایش کنی من به شدت و زحمت نیفتم که در این آزمایش و امتحان مردود شوم.

وی با بیان اینکه در این دعا امام سجاد(ع) به فکر طرف مقابل هم هست و از خدا می‌خواهد مانع از آن شود که آنها به فتنه بیفتند، اضافه کرد: در روایت است همانگونه که آتش چوب را می‌سوزاند حسادت نیز ایمان را می‌خورد و امام سجاد(ع) در این دعا می‌خواهد به ما گوشزد کند که اراده خدا تعلق گرفته بر اینکه فلانی این مقدار مال و منال داشته باشد.

وی به بند سوم دعا «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ طَيِّبْ بِقَضَائِكَ نَفْسِي، وَ وَسِّعْ بِمَوَاقِعِ حُكْمِكَ صَدْرِي، وَ هَبْ لِيَ الثِّقَةَ لِأُقِرَّ مَعَهَا بِأَنَّ قَضَاءَكَ لَمْ يَجْرِ إِلَّا بِالْخِيَرَةِ، وَ اجْعَلْ شُكْرِي لَكَ عَلَى مَا زَوَيْتَ عَنِّي أَوْفَرَ مِنْ شُكْرِي إِيَّاك عَلَي مَا خَوَّلْتَنِي» اشاره کرد و گفت: امام سجاد(ع) در این بند از دعا می‌فرماید: «خدایا! مرا به مقرراتت دل‌خوش کن و سینه‌ام را به موارد فرمانت گشاده فرما و به من حالت اعتماد و اطمینان بخش؛ تا به وسیلۀ آن اقرار کنم که مقررات تو، جز به آنچه خیر است روان نشده؛ و شکرم را برای حضرتت نسبت به آنچه از من دور داشتی و عطایش را دریغ کردی، از شکرم بر آنچه به من عنایت فرمودی، افزون‌تر قرار ده» کمااینکه امام علی(ع) در کلمات قصار ۳۲۵ نهج‌البلاغه در باب صفات مؤمن فرموده است: «مؤمن، وسیع‌ترین چیزش در سینه‌اش است» این جمله به این معناست که مؤمن در برخورد با مشکلات و سختی‌های زندگی، سعه صدر دارد و با آرامش و بردباری با آنها روبرو می‌شود.

وی با اشاره به اینکه بیانات امام سجاد(ع) در این بند از دعا نشانگر ایمان بالای شخص گوینده است و ضرورت دارد این نوع نگاه به حکم خداوند را ما نیز از امام سجاد(ع) یاد بگیریم، اظهار کرد: امام سجاد(ع) در بند چهارم دعا می‌فرماید: «وَ اعْصِمْنِي مِنْ أَنْ أَظُنَّ بِذِي عَدَمٍ خَسَاسَةً، أَوْ أَظُنَّ بِصَاحِبِ ثَرْوَةٍ فَضْلًا، فَإِنَّ الشَّرِيفَ مَنْ شَرَّفَتْهُ طَاعَتُكَ، وَ الْعَزِيزَ مَنْ أَعَزَّتْهُ عِبَادَتُكَ؛ و مرا از اینکه به تهیدست فقیری گمان پستی برم و به ثروتمندی گمان برتری ورزم، حفظ فرما؛ چه آنکه شریف، کسی است که طاعت تو او را شرافت داده و عزیز کسی است که عبادت تو او را به عزت نشانده».

این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ما باید مراقب باشیم اگر مال و منالی داریم دیگران را به شکل خفت و خواری نبینیم چراکه روز قیامت باید بابت مال و منالی که داشته‌ایم حساب پس دهیم، افزود: امام سجاد(ع) در بند پنجم دعا «فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَتِّعْنَا بِثَرْوَةٍ لَا تَنْفَدُ، وَ أَيِّدْنَا بِعِزٍّ لَا يُفْقَدُ، وَ اسْرَحْنَا فِي مُلْكِ الْأَبَدِ.إِنَّكَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ، الَّذِي لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَكَ كُفُواً أَحَدٌ» فرموده است: «پس بر محمد و آلش درود فرست و ما را از ثروتی که تمام نمی‌شود بهره‌مند کن و به توان و قدرتی که از بین نمی‌رود یاری ده و ما را به سوی بهشت جاودانه روانه ساز؛ همانا تو یکتا و یگانه و بی‌نیازی؛ نزاییدی و زاییده نشدی و احدی برایت همتا نبود» که در آیه ۹۶ سوره نحل در رابطه با ثروتی که فناناپذیر است آمده است: «مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ؛ آنچه پيش شماست تمام مى‌شود و آنچه پيش خداست پايدار است و قطعاً كسانى را كه شكيبايى كردند به بهتر از آنچه عمل مى‌كردند پاداش خواهيم داد» کمااینکه کاری که از سر اخلاص انجام شود نزد خدا باقی و محفوظ است.