توبه واقعی از نگاه امام سجاد(ع)
مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه توبه واقعی به نوعی عبادت است، گفت: امام سجاد(ع) معتقد است هر کسی مرتکب گناهی شود شیطان بر او چیره می‌شود؛ حضرت در جای جای مختلف صحیفه سجادیه از شر شیطان خبیث به خدای متعال پناه می‌برد.
به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا اعوانی، مدرس حوزه و دانشگاه شامگاه دوشنبه، دوم تیرماه در سلسله نشست‌های آشنایی با معارف تربیتی صحیفه سجادیه که از سوی معاونت فرهنگی ـ تبلیغی مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان لرستان ویژه طلاب لرستانی و به‌صورت مجازی برگزار شد با بیان اینکه دعای سیویکم صحیفه سجادیه دعاى آن حضرت است در ذكر توبه و درخواست آن از پروردگار، اظهار کرد: امام سجاد(ع) در این دعای شریف به گونه‌ای با خدای متعال صحبت می‌کند که هر کسی او را ندیده و نشناسد ممکن است تصور کند ایشان خیلی آدم گنهکاری است.
وی با بیان اینکه توبه از نظر لغوی به معنای رجوع، برگشت و بازگشت است و توبه کردن واجب شرعی است، افزود: خدای متعال در آیه 8 سوره تحریم با این مضمون «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحًا» فرموده است: «اى كسانى كه ايمان آوردهايد به درگاه خدا توبهاى راستين كنيد» همچنین در آیه 11 سوره حجرات «وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ» در این رابطه آمده است: «هر كه توبه نكرد آنان خود ستمكارند.»
این مدرس سواد رسانه با اشاره به اینکه توبه واجب شرعی است و اگر انسان معصیت خدا را مرتکب شد باید فوراً توبه کند، ادامه داد: همان‌گونه که جواب سلام واجب فوری است توبه کردن از گناه نیز واجب فوری است و چون ما نسبت به آینده خودمان جهل داریم و نمی‌دانیم مرگ ما چه زمانی فرا میرسد لذا اگر توبه نکنیم مصداق آیه 54 سوره سبا خواهیم شد که می‌فرماید: «وَحِيلَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَا يَشْتَهُونَ؛ و ميان آنان و ميان آنچه [به آرزو] مىخواستند حايلى قرار مىگيرد.»
اعوانی با بیان اینکه امام سجاد(ع) در این دعا نیز طبق معمول خدا را به اسم‌های مختلفی صدا می‌کند تا به این وسیله معرفت خودش را به درگاه خداوند متعال برساند، اظهار کرد: امام سجاد(ع) در بندهای اول تا سوم این دعا «اللَّهُمَّ يَا مَنْ لَا يَصِفُهُ نَعْتُ الْوَاصِفِينَ(1) وَ يَا مَنْ لَا يُجَاوِزُهُ رَجَاءُ الرَّاجِينَ(2) وَ يَا مَنْ لَا يَضِيعُ لَدَيْهِ أَجْرُ الْمحْسِنِينَ» می‌فرماید: «خدایا! ای آنکه توصیف وصف کنندگان او را نمی‌ستاید، و ای آنکه امید امیدواران از او نمی‌گذرد، و ای آنکه پاداش نیکوکاران نزد او تباه نمی‌شود.»
این مدرس حوزه علمیه با یادآوری اینکه ضایع کردن اجر نشانه عجز، جهل و بخل است و خود توبه چون عبادتی بزرگ است خدای متعال اجر چنین انسانی که احسان کرده را ضایع نمی‌کند، ادامه داد: امام سجاد(ع) در بند چهارم این دعا «وَ يَا مَنْ هُوَ مُنْتَهَى خَوْفِ الْعَابِدِينَ» فرموده است: «و ای آنکه حضرت او نهایت ترس عابدان است.»
وی با بیان اینکه آنچه باعث می‌شود انسان نسبت به خدای متعال ترس داشته باشد، مقام و جایگاه پروردگار متعال است، اضافه کرد: قرآن کریم در آیه 14 سوره ابراهیم «وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الأَرْضَ مِن بَعْدِهِمْ ذَلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ» فرموده است: «و قطعاً شما را پس از ايشان در آن سرزمين سكونت خواهيم داد اين براى كسى است كه از ايستادن [در محشر به هنگام حساب] در پيشگاه من بترسد و از تهديدم بيم داشته باشد.»
اعوانی با بیان اینکه در توبه چون خدا را می‌خوانیم و خواندن نام خدا عبادت است لذا توبه نیز عبادت است، گفت: امام سجاد(ع) در این دعا به یک نکته مهم اشاره می‌کند اینکه هر کسی مرتکب گناهی شود شیطان بر او چیره شده و استیلا پیدا کرده به این معنا که شیطان به او کمک کرده تا مرتکب گناه شود، امام سجاد(ع) در جای جای صحیفه سجادیه از شر شیطان خبیث به خدای متعال پناه می‌برد و در این دعا نیز به خدای متعال پناه برده است.
وی به بند هفتم دعا «كَالْجَاهِلِ بِقُدْرَتِكَ عَلَيْهِ، أَوْ كَالْمُنْكِرِ فَضْلَ إِحْسَانِكَ إِلَيْهِ حَتَّى إِذَا انْفَتَحَ لَهُ بَصَرُ الْهُدَى، وَ تَقَشَّعَتْ عَنْهُ سَحَائِبُ الْعَمَى، أَحْصَى مَا ظَلَمَ بِهِ نَفْسَهُ، وَ فَكَّرَ فِيما خَالَفَ بِهِ رَبَّهُ، فَرَأَى كَبِيرَ عِصْيَانِهِ كَبِيراً وَ جَلِيلَ مُخَالَفَتِهِ جَلِيلًا» اشاره کرد و افزود: امام سجاد(ع) در این دعا می‌فرماید: «مانند کسی که قدرتت را بر وجودش جاهل و فراوانی احسانت را نسبت به خودش منکر است تا هنگامی‌که دیدۀ هدایت برایش باز شده و ابرهای کوردلی، از صفحۀ باطنش برطرف گشته، ستم‌هایی که بر خود کرده، به شمار آورده و در اموری که پروردگارش را مخالفت کرده به اندیشه نشسته؛ در نتیجه گناه بزرگش را بزرگ و عظمت مخالفتش را عظیم دیده.»
این مدرس سواد رسانه با اشاره به اینکه تمام مشکل ما این است که خدای متعال را نشناخته‌ایم لذا این عبارت از دعا ما را توجه می‌دهد به اینکه بفهمیم گناه چه کسی را داریم می‌کنیم، گفت: امام سجاد(ع) در این دعا به ما یادآوری می‌کند که انسان باید با تضرع به در خانه خدا برود کمااینکه خدای متعال در آیه 55 سوره اعراف فرمود: «ادْعُواْ رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ؛ پروردگار خود را به زارى و نهانى بخوانيد كه او از حدگذرندگان را دوست نمىدارد.»
اعوانی با بیان اینکه تضرع حالت ذلتی است که انسان با آن حالت ذلت و خواری که دارد از خدا چیزی را طلب می‌کند، به بند نهم این دعا «فَمَثَلَ بَيْنَ يَدَيْكَ مُتَضَرِّعاً، وَ غَمَّضَ بَصَرَهُ إِلَى الْأَرْضِ مُتَخَشِّعاً، وَ طَأْطَأَ رَأْسَهُ لِعِزَّتِكَ مُتَذَلِّلا، وَ أَبَثَّكَ مِنْ سِرِّهِ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنْهُ خُضُوعاً، وَ عَدَّدَ مِنْ ذُنُوبِهِ مَا أَنْتَ أَحْصَى لَهَا خُشُوعاً، وَ اسْتَغَاثَ بِكَ مِنْ عَظِيمِ مَا وَقَعَ بِهِ فِي عِلْمِكَ وَ قَبِيحِ مَا فَضَحَهُ فِي حُكْمِكَ مِنْ ذُنُوبٍ أَدْبَرَتْ لَذَّاتُهَا فَذَهَبَتْ، وَ أَقَامَتْ تَبِعَاتُهَا فَلَزِمَتْ» اشاره کرد و افزود: حضرت در این بند از دعا فرموده است: «پس با حال زاری و ذلّت پیش رویت ایستاده و از روی تواضع و فروتنی دیده‌اش را به سوی زمین انداخته و سرش را در برابر عزّتت، ذلیلانه به زیرافکنده و خاضعانه رازش را که تو از او به آن داناتری، برایت آشکار ساخته و خاشعانه گناهانش را که حضرتت به تعدادش آگاه‌تر است برشمرده و برای نجات از گناهان بزرگی که برای مرتکب شونده‌اش در علم تو، عین هلاکت است و زشتی اعمالی که در عرصه قضا و قدَرَت او را رسوا کرده، به فریادرسی و طلب یاری برخاسته؛ همان گناهانی که روزگار لذّت‌هایش پشت کرده و از بین رفته و پیامدهای زیان بخشش به جا مانده و گریبان‌گیر شده.»
وی با بیان اینکه در هنگام دعا و طلب بخشش شایسته است انسان حالات فیزیکی را که نشان از حالات درونی دارد را رعایت کند، افزود: خدای متعال اقرار کردن انسان به گناهانش را دوست دارد و امام علی(ع) در مناجات شعبانیه در این رابطه فرموده است: «فقد جعلت الاقرار بالذنب الیک وسیلتی» و خداوند متعال نیز در آیه 5 سوره مائده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» از ما خواسته است با وسیله در خانه خدا برویم.
این مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه شمردن گناهان در مقابل خدای متعال در واقع شکستن خود است و این مطلوب خداست، ادامه داد: امام سجاد(ع) در اواسط بند 13 دعا «فقنی لما تغسلو» این گونه طلب می‌کند که خدایا من را موفق کن به آن اعمالی که آن پلیدی‌های خطاهای من را بشوید و پاک کند و از میان ببر کمااینکه انسان تا زمانی که به گناه برنمی‌گردد بیانگر این است که آن توبه‌اش توبه‌ای مقبول بوده است اما اینکه از کجا بدانیم توبه ما مقبول شده است یا نه، اولاً باید به خدا اعتماد کینم و در ثانی اگر دوباره به آن گناه برگشتیم معنایش این است که توبه ما واقعی نبوده است.
این مدرس سواد رسانه به بند 19 دعا «اللَّهُمَّ وَ إِنَّهُ لَا وَفَاءَ لِي بِالتَّوْبَةِ إِلَّا بِعِصْمَتِكَ، وَ لَا اسْتِمْسَاكَ بِي عَنِ الْخَطَايَا إِلَّا عَنْ قُوَّتِكَ، فَقَوِّنِي بِقُوَّةٍ كَافِيَةٍ، وَ تَوَلَّنِي بِعِصْمَةٍ مَانِعَةٍ» اشاره کرد و گفت: امام سجاد(ع) در این بند از دعا فرموده است: «خدایا! برای من قدرت وفای به توبه نیست جز به نگهداری تو و توان خودداری از خطاها نیست مگر از ناحیه نیرو و توان تو؛ پس مرا به نیرویی کفایت‌کننده نیرومند ساز و به نگه‌دارنده‌ای بازدارنده، یاری‌ام ده» پس باید برای توبه از خدا کمک بگیریم و به قدرت تکوینی خدا چنگ بزنیم.
اعوانی به بند 28 این دعا و اینکه امام سجاد(ع) توبه واقعی را در این بند از دعا تبیین می‌کند، اظهار کرد: امام سجاد(ع) در این بند از دعا «اللَّهُمَّ إِنْ يَكُنِ النَّدَمُ تَوْبَةً إِلَيْكَ فَأَنَا أَنْدَمُ النَّادِمِينَ، وَ إِنْ يَكُنِ التَّرْكُ لِمَعْصِيَتِكَ إِنَابَةً فَأَنَا أَوَّلُ الْمُنِيبِينَ، وَ إِنْ يَكُنِ الِاسْتِغْفَارُ حِطَّةً لِلذُّنُوبِ فَإِنِّي لَكَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ» می‌فرماید: «خدایا! اگر پشیمانی از گناه، در پیشگاهت توبه است، من از همه پشیمانان، پشیمان‌ترم؛ و اگر ترک گناهانت بازگشت است، من اولین بازگشت کننده‌ام؛ و اگر استغفار، ریزنده گناهان است، من از مستغفرینم» پس گام اول برای توبه پشیمانی است به این معنا که نسبت به عصیانی که به درگاه خدای متعال کرده‌ایم حقیقتاً پشیمان شویم، ترک معصیت گام دوم در توبه است و گام سوم هم این است که انسان باید استغفار کند کمااینکه در حدیث نبوی آمده است: «درد شما گناهان شماست و درمان ان استغفار است.»
این مدرس حوزه علمیه در پایان سخن با بیان اینکه گناه به منزله مرض است و توبه علاج آن مرض است، اظهار کرد: اگر مرض گناه را با توبه علاج نکنیم مصداق آیه دهم سوره روم می‌شویم که فرمود: «ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاؤُوا السُّوأَى أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُون؛ آنگاه فرجام كسانى كه بدى كردند [بسى] بدتر بود [چرا] كه آيات خدا را تكذيب كردند و آنها را به ريشخند مىگرفتند.»
انتهای پیام
