اهتمام ویژه امام کاظم(ع) به انتشار حکمت و عقلانیت در جامعه + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه شرح صحیفه سجادیه با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاج علی‌اکبری؛ رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، طبق روال هر هفته، شامگاه دوشنبه 16 بهمن در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛

امام کاظم(ع) سال 128 هجری قمری متولد شدند و در سال 183 به شهادت رسیدند. به این ترتیب 55 سال عمر شریف ایشان و درخشش انوار وجود اقدس ایشان در این عالم است. امام در زمان شهادت پدر بزرگوارشان در سن 20 سالگی بودند یعنی آغاز امامت امام کاظم(ع) در 20 سالگی است و تقریبا 35 سال دوران امامت امام کاظم(ع) است که در بین ائمه سال‌های قابل ملاحظه‌ای است چراکه امامان ما دوران زندگی‌شان دوران کوتاهی است، ایام امامت‌شان هم دوران مختصر و کوتاهی است. حضرت بخشی از این ایام را در مدینه و بخشی را در شهر بغداد حضور داشتند.

نکته بعد اینکه امام کاظم(ع) مشهورترین لقبشان همین «کاظم» است. لقب «باب الحوائج» را دوستان ایشان به ایشان دادند. سیره در میان شیعیان بر این بوده، هم بین خواص شیعه و هم بین عوام شیعه، اگر حوائج بزرگی داشته باشید و بخواهید واسطه‌ای در پیشگاه خدای متعال داشته باشید راهش توسل به امام کاظم(ع) است. این جهت را مخصوصا مادران شیعه خیلی توجه داشتند و توسل به امام کاظم(ع) در میان مادران ما پرسابقه است.

صفت کاظم و صفت صابر دلالت‌های خاصی دارد. کاظم دلالت بر بردباری خاصی دارد که آن حضرت داشتند یعنی انواع آزارها متوجه آن بزرگوار بود ولی شخصیت آن حضرت مثل یک ساحل آرام بود که امواج بلاها و آزارها را در خودش می‌گرفت و به همین جهت لقب کاظم به ایشان داده شد. صفت صابر هم به خاطر دشواری‌های عجیبی است که زمانه آن حضرت از نظر شرایط اجتماعی و سیاسی و فرهنگی داشت و ایشان در برابر آن صبر کردند.

ارتباط گرم و عاشقانه امام کاظم(ع) با خدای متعال

نکته سوم درباره امام کاظم(ع) این است؛ اگر بخواهیم بر بعضی از ویژگی‌های آن حضرت تاکید کنیم باید عرض کنیم ارتباط ایشان با حضرت حق ارتباط گرم عاشقانه متجلی در مناجات و نماز و دعا و استغفار و مخصوصا سجده‌های طولانی بود. این جلوه ویژه به خاطر حضور حضرت در زندان بود. اساسا ائمه از فرصت خلوت و تنهایی برای ارتباط با خداوند استفاده می‌کردند. لذا راوی می‌گوید هر بار ایشان را نگاه می‌کردم در حال نماز بود. به همین خاطر کسانی که برای مزاحمت خدمت آن حضرت می‌فرستادند حالشان منقلب می‌شد و برمی‌گشتند. وقتی حضرت پس از نماز صبح به سجده می‌رفتند تا طلوع خورشید در سجده بودند.

یک نکته‌ای که خوب است به آن اشاره کنم مسئله استغفار است. یکی از بهترین آداب بندگی در ساحت قدس ربوبی استغفار است. خدای متعال استغفار را خیلی می‌پسندد چون نشان‌دهنده ادب انسان است. اگر ما استغفار داشته باشیم از چیست، ولی کامل معصوم از چه استغفار می‌کند. پیامبر(ص) می‌فرمودند من روزی هفتاد مرتبه استغفار می‌کنم. حال ولی کامل حال استغفار و ادب بندگی است. خود استغفار جزء جلوه‌های ویژه در ادب بندگی است. کار ویژه ماه رجب استغفار است و ماه رجب از این جهت ویژگی‌های خاصی دارد.

درباره امام کاظم(ع) نقل می‌کنند که حضرت تمام شب را بیدار بود و استغفار می‌کرد. این استغفار خیلی درس بزرگی است و باید از خداوند درخواست کنیم طعم استغفار را بچشیم. ما اینقدر ریز و درشت در نامه اعمالمان هست که نمی‌دانیم چه کنیم ولی به ما اجازه استغفار دادند. در این شب‌های ماه رجب ندا داده می‌شود آیا کسی هست که بخواهد استغفار کند.

جریان طاغوت در زمان امام کاظم(ع) در قله قدرت بود

یک نکته دیگر درباره آن حضرت شهرت ایشان به سخاوت است. می‌گویند کیسه‌های زر امام کاظم(ع) شناخته‌شده بود. مطلب بعد درباره ایشان جهاد و استقامت آن حضرت است. زمانه حضرت خیلی زمانه پیچیده‌ای بود. این 35 سال خیلی دوره عجیبی است. جریان طاغوت در زمان امام کاظم(ع) در قله قدرت و سلطنت بود و شرق و غرب در اختیارشان بود. یک وقت‌هایی بوده که طاغوت گرفتار بوده مثل اواخر دوران بنی امیه که ایام امامت امام باقر(ع) بود یا اوائل دوران بنی العباس که دوران امام صادق(ع) بود اما دوره امام کاظم(ع) دوران اوج قدرت عباسیان است. در آن زمان طاغوت زمان تمام تمرکزش بر امام بود.

هارون از نظر مکر، معاویه بنی عباس است. امام 10 سال هم عصر منصور بود، حوالی 13 سال هم با هارون بود. اینها روی امام کاظم(ع) به عنوان دشمن اصلی متمرکز بودند و دائما حضرت را مراقبت می‌کردند. خیالشان از جاهای دیگر راحت بود چراکه همه شورش‌ها را سرکوب کرده بودند و فتوحات و قدرت و ثروت هم فراوان بود، لذا هم تسلط سیاسی داشتند، هم تسلط اقتصادی داشتند، هم قدرت تطمیع داشتند. در این شرایط امام کاظم(ع) باید بار امانت امامت را به سلامت به مقصد برساند و حضرت در این زمینه کاری کرد که انسان حیرت می‌کند. ایشان در آن شرایط سخت چطور طاغوت زمان را به عجز می‌آورد تا ناچار می‌شود مرتب حضرت را به زندان بیندازد.

نکته بعد این است؛ زمان حضرت غیر از پیچیدگی سیاسی، پیچیدگی فرهنگی داشت. انواع و اقسام افکار مختلف از مراکز فکری ترجمه شده و وارد محیط اسلامی شده است. از طرفی امام صادق(ع) آن نهضت علمی را راه انداخت. امام کاظم(ع) نیز با قدرت نهضت علمی پدر را ادامه داد ولی حکومت نمی‌گذاشت و حضرت نمی‌توانست با فراغ بال فعالیت کند با این حال حضرت 300 شاگرد داشتند و به خاطر رویارویی با آن فرقه‌ها، شاگردان خود را در عرصه کلامی و اعتقادی تربیت کردند تا به مصاف افکار انحرافی بروند و بتوانند یک جبهه محکم و گسترده را در برابر این شرایط خطیر تشکیل دهند. در داخل جهان اسلام هم گروه‌های مختلف فکری و کلامی حضور داشتند و از این جهت دوران حضرت دوران عجیبی است. لذا حضرت یک نهضت بزرگ مواجهه با این جریان و فرقه‌ها را تشکیل داد.

مطلب بعدی عبارت است از اینکه امام به مناسبت شرایط خاص زمانشان، خیلی حکمت در جامعه منتشر کرد که بخشی از آن به ما رسیده و دریایی مواج از معارف الهی است. نقطه کانونی آن برافراشتن پرچم خردورزی، اندیشیدن، عقل و تفکر است. وقتی شما وسط شرایط پیچیده فکری و فرهنگی قرار می‌گیری راه نجاتت پرورش عقل است و امام این کار بزرگ را انجام دادند و عمده روایات باب عقل از امام کاظم(ع) نقل شده است.