جای قزوه از غزه بگویید/ «شام اود» باغ عرفان و تغزل است
نشست بررسی مجموعه غزلیات شام اَوَد اثر علیرضا قزوه با حضور جمعی از اهالی فرهنگ کشورهای مختلف حوزه ایران فرهنگی برگزار شد.
به گزارش ایکنا نشست ادبی بررسی تحلیلی مجموعه غزلیات شام اَوَد اثر علیرضا قزوه ؛ شاعر نام‌آشنای کشورمان، شامگاه جمعه ۲۸ مهر، با حضور جمعی از اهالی فرهنگ کشورهای مختلف حوزه ایران فرهنگی به میزبانی گروه بین‌المللی هندیران و اجرای سید مسعود علوی‌تبار برگزار شد.
در ابتدای این نشست علیرضا قزوه گفت: سلام‌الله یا ساقی. و سلام به نوشندگان نور. دلم نمی‌خواست در شام از غزه گفتن از قزوه بگویند. داغدار غزه‌ام تا هنوز مثل یکایک شما و مدیون مهربانی آنها که به سلام شام اود را علیکی گفته‌اند. خدا خیرتان بدهد. شبتان پرستاره باد و اجرتان با خدای لاشریک. متشکرم.
ادای دین قزوه به زبان پارسی
سپس رضا اسماعیلی، شاعر و منتقد ادبی طی سخنانی اظهار داشت: دو مجموعه شعر «صبح بنارس» و «شام اوَد» ره‌آورد شاعرانه علیرضا قزوه از زندگی در سرزمین هزار رنگ و آهنگ هندوستان است. به گفته شاعر زیباترین و خاطره‌انگیزترین صبح و شام‌ها در هند، صبح‌های بنارس و شام‌های اَوَد هستند. این دو نام نیز به خاطر لحظات خوشی که شاعر در این دو شهر داشته، انتخاب شده است. «صبح بنارس» دربردارنده غزل‌هایی ناب و خواندنی با مضامین عرفانی و معنوی است. سروده‌های «شام اَوَد» نیز نشانه همدلی و خویشاوندی اعتقادی شاعر با شهروندان اود هندوستان است که اکثرا شیعی‌مذهب هستند. این دو مجموعه شعر عرض ارادت شاعرانه و ادای دین هنرمندانه یک شاعر ایرانی به کشور و مردم دوست‌داشتنی هند است. و به نوعی ادای دین به زبان پارسی که حدود هزارسال جزء میراث معنوی، علمی و ادبی مردم هند بوده است.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه به برکت حضور قزوه در هند، جوانان مستعد بسیاری به زبان و ادبیات پارسی علاقه‌مند شده و به عالم شعر و شاعری روی آوردند. شاعرانی چون بلرام شکلا، عزیز مهدی و نقی عباس که امروز به راحتی زبان مادری، به پارسی شعر می‌گویند. تولد نسلی از شاعران پارسی‌گو در هند از دیگر دستاوردهای حضور پربرکت علیرضا قزوه در این کشور است که زمینه احیا و گسترش زبان و ادبیات پارسی را در شبه‌قاره هموار کرده است.
مردان اربعین و امین‌الله
بلرام شکلا شاعر پارسی‌زبان و رایزن فرهنگی هند در ایران در ابتدا از چگونگی آشنایی خود با دکتر علیرضا قزوه گفت: بیشتر از یک دهه است که استاد در خانه فرهنگ ایران در دهلی بودند. یاد آن روزها به خیر که در خود زندگی من باب تازه باز شد و آن باب تازه، باب شعر و شور و عرفان و زبان فارسی و مهر ایران در زمینه‌های گوناگون بود. بارها از دانشگاه دهلی به خانه فرهنگ پیش استاد می‌رفتم و استاد را مشغول کارهای علمی و ادبی می‌دیدم که برای من مصداق این شعر مشهور مولانا بودند: « کار مردان روشنی و گرمی است.» در آن ایام زبان فارسی در زبان من در سن طفولیت بود و سرودن شعر فارسی هم همین‌طور. استاد هر دو را پروراندند و به جایی رساندند که به کمک این دو می‌شد شرح حال دل کرد.
وی افزود: همان زمان بود که استاد شعرهای نابشان را می‌سرودند و با جوش و ولوله پیش ما شاگردان ارائه می‌دادند. استاد خود اعتراف می‌کنند که زمین رنگارنگ هند تازگی خاصی به طبع شعری ایشان عطا کرده است. ایشان در این باب از شاعر نامدار سبک هندی صائب تبریزی مثال می‌زنند که معمولا به همان اندازه از عمر خود را در هند بوده که استاد قزوه گذرانده است و شعرهایی که صائب در خاک هندوستان سروده حال و هوای ویژه دارد.
رایزن فرهنگی هند در ایران افزود: بعضی از مجموعه اشعار استاد در زمان اقامت در هند مرتب شدند و به چاپ رسید‌ند و من خوشبختانه شاهد این قضیه بودم. کتاب‌هایی چون با کاروان نیزه، صبح بنارس و شام اود وغیره. بعضی از شعرهای این مجموعه‌ها این‌قدر در دلم نشسته است که من آنان را به زبان سانسکریت ترجمه منظوم کردم. یکی از این شعرها، شعر انتظار بود با این مصرع: پرشکوفه کن مرا ای کرامت بهار. و دیگر هم: شب و روزم گذشت به هزار آرزو/ نه رسیدم به خود نه رسیدم به او.
این شاعر هندی ادامه داد: اما مضامین و محتوای مجموعه شام اود به دلایل متعدد خیلی نزدیک به دل ما هندی‌هاست. اول اینکه استاد عنوان این کتاب را از فرهنگ هند برعمگزیدند. و این ستودنی‌تر می‌شود وقتی که ما می‌بینیم که اشعار مجموعه غزلیات شام اود چندان ربطی به سرزمین هندوستان ندارد. اگرچه نام و تلمیحات از هند در برخی جاهای کتاب می‌بینیم: بازارگان درد! اگر می روی به هند/ از ما به طوطیان رها از قفس سلام.
شکلا افزود: چون‌که امروز من به عنوان نماینده فرهنگی هندوستان در ایران هستم. نه تنها باید برای این کتاب تبریک عرض کنم بلکه باید با تمام وجود و از عمق جان در حق استاد علیرضا قزوه سپاسگزاری به جای آورم. دوم اینکه این کتاب دارای اشعاری هست که طبع وارسته شاعر را نشان می‌دهد. در بسیاری از اشعار این مجموعه ما می‌بینیم که علیه ایمانفروشان و ریاکاران اشعار زیبایی سروده شده است: درویشی ما سلطنت ماست، اگرچه!/ دنیاست گدایی که رسیده ست به شاهی. یا این شعر: مردان عشق و معجزه ما هستیم/ مردان اربعین و امین‌الله.
الگویی برای سرودن
نغمه مستشار نظامی شاعر و دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اظهار داشت: کتاب شام اود مثل دیگر آثار دکتر قزوه الگو و کتاب درسی است برای سرودن و تدوین دواوین ادبی. کتابی که با سلام آغاز و به خداحافظ ختم می‌شود. تحمیدیه‌ها؛ اشعاری تقدیم به حضرت ختمی‌مرتبت(ص) و اهل بیت(ع)؛ رمضانیه‌ها، عارفانه‌ها و اشعار اجتماعی همگی نمونه‌های عالی شعر پارسی امروزند و اگر از دوران ما همین یک کتاب به آیندگان برسد برای نمایان کردن جلوه‌های بشکوه سبک ادبی شعر انقلاب اسلامی کافی ست.
شاعر ناگهان غزل‌ها
زیبا فلاحی شاعر و منتقد ادبی با سخنانی تحت عنوان «سلوک در انقلاب ؛ سرود در شعر ناب» گفت: علیرضا قزوه ازجمله شاعران پر کار معاصر است. او در مجموعه غزلیات «شام اود» تمام آلام و اعتقادات خود را فرآوری کرده. با آنکه شاعر عنوان مجموعه را در مقدمه ؛حاصل سفر خود در هندوستان و رفت و آمد در شهرهای کلکته و لکهنو و کشمیر و... ؛نوشته است اما؛ جز تک بیت زیر در لفظ و بیان از آن سرزمین‌ها نگفته است: همیشه شعله در جان‌ها زدن کار پلیدان است/ به رسم هندوان شرط است؛ هندو را بسوزانیم. و از کابل و خجند و هرات بیشتر سروده‌اند: راه خجند و نخشب و پنج راز مرو و چارجوی من است/ چون غزنه و مزار و هرات ؛کابل پسرعموی من است.
وی ادامه داد: کمی آنطرفتر از شعر آیینی در این مجموعه به شعر عرفانی می‌رسیم. درونی‌ترها سرمستی واژه‌ها که روایت سفر در خویش است . غزلیات انتقادی وی گزنده و تاثیرگذار است. تاب‌آوری وی در سنگر شعر پایداری متناسب با تغییر اوضاع و اشخاص به زبان شعر سرایت می‌کند. از حسرت دختران آفتاب کابل تا از خودبریدگی‌های پدر روستایی در تجربه‌سوزی‌های عشق کال مردمان به کمال نرسیده. این نشان می‌دهد شاعر اهل درد است.
فلاحی افزود: سمبلیسم قزوه در این مجموعه آشکارتر است. جریان سمبلیسم از دوران نیما آغاز شد و کسانی چون آتشی؛ فروغ ؛ اخوان و دیگران پس از وی این سبک و اندیشه را دنبال کردند . علیرضا قزوه نیز با اتکا به مسئولیت خود در قبال جامعه به طور غیرمستقیم از زبان نماد با اهل راز سخن می‌گوید: سکوت ماهیان را گوش‌ماهی‌ها نمی‌دانند/ که ما خاکیم و می‌فهمیم فرق ماه و ماهان را. علیرضا قزوه هیچ‌گاه در غزلیات به فلسفه و ابهام روی نیاورده است و در زبان، اندیشه و صور خیال بی‌نظیر است. سلوک شعر و شعار و اندیشه وی در بستر انقلاب بوده؛ شعر نابش را جوشش استعدادش. او شاعر ناگهان غزل‌هاست.
شاعری پیش‌سلام
در ادامه برنامه سیدمهدی طباطبایی شاعر و پژوهشگر ادبی در سخنانی ذیل عنوان «قزوه؛ شاعری پیش‌سلام» بیان داشت: نکته‌ای که در همان نگاه اول در مجموعه غزلیات شام اود توجه مخاطب را معطوف خود می‌کند شروع مجموعه با غزلی به نام «سلام» و پایان آن با غزلی با عنوان «خداحافظی» است. جالب اینکه هر دو غزل در سال ۱۳۹۱ سروده شده‌اند و نشان می‌دهد که شاعر از چینش غزل‌ها، منظور خاصی داشته است. اگرچه رسیدن به نیّت او در این کار مطابق مثَلِ «اَلمَعنی فِی بَطنِ الشاعِر»، کار بسیار دشواری است، می‌توان این نوع چینش را با روح صلح‌جو و سلام‌پرور او مرتبط دانست. سلام از نام‌های خداست و پُر بیراه نیست اگر شاعر بخواهد سرودن خود را با آن شروع کند.
وی افزود: در بیت بعد، به این موضوع اشاره می‌کند که باید به همه سلام کرد و منتظر پاسخ آن هم نماند! راهکار شاعر برای رسیدن به پاسخ سلام، تبدیل شدن به جواب سلام است. طبیعی است که در این حالت، انتظار پاسخ سلام بیهوده است. بر همین مبنا، او خود را «هیچکسی» می‌داند که بر «هرکسی» سلام می‌دهد: باید سلام کرد و جواب سلام شد/ بر هر کسی که هست از این هیچکس سلام. در تحلیل بیت بالا باید به این موضوع نیز توجه کنیم که بر اساس تعالیم مذهبی، دادن سلام مستحب است و پاسخ آن واجب.
طباطبایی تصریح کرد: روحیۀ صلح‌جوی شاعر در دو بیت دیگر نمایانتر می‌شود آنجا که او به مردم ایران، با هر لهجه و قومیتی، سلام می‌دهد. در این دو بیت، کوشش شاعر برای گنجانیدن قومیت‌های مختلف ستودنی است: فرقی نمی‌کند که کجایی است لهجه‌ات/ اترک سلام، کرخه سلام و ارس سلام/ ظهر بلوچ، نیمه‌شب کُرد و ترکمن/ صبح خلیج فارس، غروب طبس سلام.
شاعر همۀ زمان‌های انقلاب
سیدحکیم بینش شاعر افغانستانی از علیرضا قزوه به عنوان «شاعر همۀ زمان‌های انقلاب» نام برد و عنوان کرد: مجموعۀ شام اود، سرودۀ دکترعلیرضا قزوه، مثل مجموعه‌های از نخلستان و خیابان، شبلی و آتش، صبح بنارس، عشق علیه‌السلام و با کاروان نیزه، مخاطب را پای صمیمی‌ترین و بی‌ریاترین حرف‌ها می‌نشاند؛ حرف‌هایی که همه از جنس دلند. چیزی که در این مجموعه خیلی به چشم می‌آید، تنوع مضامین است، تنوع در این مجموعه خیلی زیاد است. این تنوع باعث شده است که خواننده با فضاهای متفاوت و متنوعی روبه‌رو باشد. می‌توانیم هرکدام این فضاها را به باغی تشبیه کنیم که هرکدام زیبایی خاص خود را دارد و با رفتن از یک باغ به باغ دیگر حال آدم خوشتر می‌شود. یک باغ اشعار آیینی ایشان است، باغ دیگر اشعاری عرفانی و تغزلی که گاه رنگ و بوی حماسی هم می‌گیرد، باغ‌های دیگر هم اشعار اجتماعی و اعتراضی ایشان.
بینش ادامه داد: دکتر علیرضا قزوه از نگاه من شاعر همۀ زمان‌های انقلاب است و شعر ایشان سخن انقلاب. یعنی بسیاری از اندیشه‌های انقلاب به زیبایی در اشعار ایشان انعکاس یافته است. بخشی از اندیشه‌های انقلابی‌اش در اشعار آیینی ایشان بازتاب پیدا کرده که ایشان در قلۀ شعر آیینی قرار می‌دهد. زیباترین اشعار آیینی را در آثار ایشان می‌بینیم و البته با پردازش بسیار متفاوت. مثلاً هر بار که از عاشورا سخن می‌گوید از زاویۀ جدیدی سخن می‌گوید که گاه خواننده را با انتقادهایش در لابه‌لای این اشعار غافلگیر می‌سازد. مثلاً در این بیت: شریعت محمدی نه قیمه است و نه قمه/ چرا زمانه پی نمی‌برد به اصل جوهرت.
وی افزود: یکی از انواع شعرهای اجتماعی، شعر اعتراض است. دکتر قزوه نگاه اعتراضی عمیقی دارد. ایشان اگر در نخلستان و خیابان با اشعار مثل مولا ویلا نداشت، دست به اعتراض و انتقاد می‌زند، در شام اود با شعرهای مثل محرم‌فروش‌ها، زبان به اعتراض بیان می‌کند. بث الشکواهای او نیز گلایه‌های و انتقادهای ایشان را از زمانه و یاران زمانه‌اش بیان به تصویر می‌کشد. به‌زعم من یکی از معترض‌ترین شاعران ایشان است و بعد از انقلاب شاعری را پیدا نمی‌کنیم که به پایۀ ایشان شعر اعتراض داشته باشد. این‌ها دغدغه‌های ایشان را نسبت به اوضاع اجتماع و مردم به تصویر می‌کشد.
ممتاز در فرم و محتوا
ایرج قنبری شاعر و ترانه‌سرا نیز در این نشست عنوان کرد: علیرضا قزوه از سرآمدان شعر امروز به شمار می‌رود او تاکنون موفق به انتشار چندین مجموعه شعر و نثر شده است. از دسته نخستین شاعرانی است که چراغ جشنواره شعر فجر را روشن و همچنین شعر شاعران معاصر ایران را از طریق رایزنی‌های فرهنگی به جهانیان معرفی کرد.
وی افزود: نگاه تازه و تنوع آثار ازنظر فرم و محتوا از او چهره‌ای یگانه و ممتاز ساخت. کلمات در دست او مصالحی است که به هر فرم بخواهد می‌تواند بنایی نو ایجاد کند. در شعر نیمایی همان‌گونه موفق است که در شعر سنتی .مجموعه‌های منتشره جدید او مبین تحولی است که می‌تواند آفاق تازه‌تری را کشف کند.
عوالم مفهوم‌ناپذیر خیال
در ادامه نشست سید مسعود علوی‌تبار اظهار کرد: حکایت‌های مجموعه شام اود تلخ است اما درد حاصل از این تلخی شیرین است. به‌گونه‌ای که حلاوت و شیرینی، خود؛ سخن‌ها از این انجمن و از این مجموعه با خود جهت افشا و انتشار به بیرون می‌برد.
این شاعر افزود: با اینکه در این مجموعه ، غزلیاتی با مضامین آیینی، اجتماعی، سیاسی، اعتراضی و ... به وفور پیدا می‌شود، اما، به جرأت می‌توان گفت که محتوای اصلی و غالب تمامی این اشعار حتی اشعار مذکور، بازتاب حالات باطنی و درونی شاعر است که با صبغه‌ای عرفانی و متافیزیکی ملوٌن شده‌اند. غزلیات شام اود بدون از هرگونه تکلف و تصنعی، با مدد از واژه‌های متعارف زبان و با بهره‌گیری از شگردهای بلاغی و کلامی به لطیف‌ترین حالت و استوارترین شکلی سروده شده‌اند.
علوی‌تبار ادامه داد: ذهن شاعر همواره از مسیر پدیده‌های مأنوس طبیعی، به دالان‌های تودرتو و حیرت‌آور عوالم مفهوم‌ناپذیر خیال، پروازی شگفت دارد. نمی‌توان ابیات و اشعاری از شام اود را دید و رگه‌های از این حیرانی را در آنها مشاهده نکرد. از این رهگذر، همواره و با هر بار خواندن غزلیات این کتاب شریف، با مفاهیمی جدید و نوظهور مواجه می‌شویم که ذهن خواننده را در تکاپویی تازه، به وادی جدیدی از مفاهیم رهنمون می‌سازند.
سلامی تا خداحافظ
رضا عبداللهی شاعر و ترانه‌سرای پیشکسوت نیز گفت: نشر متقن کتاب شام اود اثر خامه جادویی ادیب حاذق و شاعر شایق حضرت دکتر علیرضا قزوه در بازار فرهنگ و ادب تهنیت باد. کتاب حاضر که با غزلی زیبا با ردیف سلام آغاز و آخرین غزل با ردیف خداحافظ به اتمام رسیده آتش شوق را در حریم سینه ساکنان کوی ادب شعله‌ور کرده است.
شمیم دلنواز و عرفانی غزل‌های مندرج در کتاب مشار همچنان بر مشام اهل ادب و اندیشه جاریست و ابیات خیال‌انگیزش اذهان پژوهشگران را می نوازد. صحت و موفقیت عزیزمان حضرت قزوه فرهیخته با شعر و ادب آمیخته را از خدای ادب و هنر آرزومندم.
دفاع از جبهه حق
محمدمهدی عبداللهی شاعر بیان کرد: اشعار استاد به‌ویژه غزلیات شام اود او از حیث استقلال زبانی، غنای واژگانی، ترکیب‌ها و تصویرهای بدیع، مضامین ژرف معرفتی و ارزشی، روح حماسی و آرمان‌های انقلابی، مبارزه با استکبار و ظلم‌ستیزی، عدالت‌طلبی و... شاخص است. استاد قزوه در طی سال‌های شاعری هرگز در دعوای حق و باطل بی‌طرف نبوده است و همواره با قلم متعهد خود در دفاع از جبهه حق و حقیقت قدم برداشته است.
ایستادگی پای معیارها
در ادامه این نشست فاطمه نانی‌زاد گفت: استاد علیرضا قزوه برای شکوهمندی شعر و ادبیات انقلاب گام‌های خستگی‌ناپذیر برداشته و هیچ‌گاه بی‌مهری‌ها و کج‌فهمی‌ها و کج‌اندیشی‌ها دلسرد و متزلزلش نساخته. برای او که امانتدار شاعران شهید هم روزگارش هست از پای نشستن و عرصه را رها کردن معنا ندارد. ایستادگی پای معیارها و ارزش‌هایش الگوی ما و هم‌نسل‌های ما و نسل‌های بعد از ماست.
وی افزود: ما از او آموختیم برای آنکه در متن و بطن ادبیات انقلاب بتوانیم پر و بالی بزنیم باید از هواها و حواشی به دور باشیم باید نگاهمان به افق‌های روشن باشد باید در مسیر تعالی باشیم نه اسیر و بازی‌خورده بازی‌های منبعث از مغزهای کوچک زنگ‌زده. «شام اود» در سینه خود مجموعه‌ای از غزل‌های معطر و نغز این شاعر بزرگ معاصر را دارد. مجموعه‌ای دلنشین که روشنی چشم اهالی ادب است، شامی روشن و روشنی‌بخش، حلاوتش گوارایمان.
در این نشست که با بداهه‌نویسی مسعود ربانی همراه بود شاعران، خوشنویسان و هنرمندانی همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، ایرج قنبری ، بلرام شکلا، سید مسعود علوی‌تبار، سید مهدی طباطبایی، مسعود ربانی، سید مهدی بنی‌هاشمی لنگرودی، محمدعلی یوسفی، محمدمهدی عبداللهی، علیرضا حکمتی، نغمه مستشار نظامی، فاطمه نانی‌زاد، لیلی حضرتی، مهسا ایمانی، فاطمه ناظری، سارا عبداللهی فر و زیبا فلاحی حضور داشتند.
انتهای پیام
