روایتی صادقانه و مؤمنانه از اندیشه‌های معنوی
رونمایی از مجموعه اشعار «دیدار نخستین» اثر زهرا محدثی خراسانی به میزبانی گروه بین‌المللی هندیران برگزار شد.
به گزارش ایکنا؛ رونمایی از مجموعه اشعار «دیدار نخستین» اثر زهرا محدثی خراسانی، شامگاه جمعه ۲۶ خرداد، با حضور جمعی از شاعران و فعالان ادبی کشورهای مختلف حوزه ایران فرهنگی با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سیدمسعود علوی‌تبار به میزبانی گروه بین‌المللی هندیران برگزار شد.
مجموعه‌ای معنوی و توحیدی
رضا اسماعیلی، شاعر و منتقد ادبی در ابتدای این نشست با ایراد سخنانی با مضمون گام زدن در مرز «نوسرایی» بیان کرد: زهرا محدثی خراسانی از بانوان شاعری است که با وجود احاطه و اشراف به ظرایف و دقایق شعر کلاسیک، در مرز نوسرایی گام برمی‌دارد و به طرز نیمایی شعر می‌گوید. البته این گفته به معنای چشم‌پوشی و رویگردانی وی از قالب‌های کلاسیک نیست. موید این نکته، اشعاری است که از وی در قالب‌های کلاسیک خوانده‌ایم. «دیدار نخستین» اما مجموعه‌ای یکدست از نیمایی سروده‌های شاعر است و اهل فن به خوبی می‌دانند که «نوسرایی» - به معنی واقعی کلمه - بسیار دشوارتر از کهن‌سرایی است. از همین روست که از میان هزاران هزار دفتر شعری که هر سال با پیشانی‌نوشت «شعر نو» چاپ و منتشر می‌شوند، تنها تعداد انگشت‌شماری از مرز توفیق می‌گذرند و در ذهن و زبان روزگار رنگ ماندگاری می‌گیرند.
زهرا محدثی نیز به تجربه دریافته است شاعری که برای بیان اندیشه‌ها و عواطف خود قالب‌های كلاسيك و سنتي را انتخاب می‌کند، به صورت ناخودآگاه ذهن و زبانش به سمت استفاده از تعابیر و ترکیبات سنتی کشیده می‌شود. اما طبع‌آزمایی در قالب‌های نو، به‌مثابه تنفس در هوایی تازه است که منجر به بروز و ظهور خلاقیت و نوآوری می‌شود.
رضا اسماعیلی خاطرنشان کرد: در قالب‌های نو ما با «زبان»، در هیئتی جدید ملاقات می‌کنیم. در شعر نو، تركيبات و تعابیر به‌روزتری به دیدار ما می‌آیند. درنتیجه محصول کار ما، تولد شعری دیگرگون و به دقیقه اکنون است. مخاطب نیز هنگام خوانش شعر، به خوبی این دقیقه را درمی‌یابد که لحن و لهجه شعر امروزی است. در شعر کلاسیک اما، ازآنجاکه رهایی از «زبان‌سالاری» امری دشوار است، شاعر اگر از «نگاه نو» و درک و دریافت هستی‌شناسانه برخوردار نباشد، به ناگزیر در دام‌چاله کلیشه‌های سنتی سقوط می‌کند و از دایره خلاقیت و نوآوری به دور می‌افتد.
اسماعیلی در وجوه تمایز کتاب نخستین دیدار گفت: مجموعه شعر «دیدار نخستین» از دو منظر، مجموعه‌ای ممتاز و قابل تأمل است. اول به اعتبار آن که دفتری مستقل از نیمایی سروده‌های شاعر است و دوم ازآن‌جهت که مجموعه‌ای معنوی و توحیدی است. ما در این مجموعه به زمزمه نیایش‌واره‌هایی روشن و زلال می‌نشینیم. شعرهای این دفتر، به پرندگان سپیدبال تسبیح‌گویی می‌مانند که چشمان ما را به آسمان و معصومیت فرشتگان فرامی‌خوانند.
نزدیکی لحن و لهجه شعرها به طبیعت صمیمی زبان از دیگر ویژگی‌های این مجموعه است. شعرهای این دفتر در نهایت صمیمت و سادگی سروده شده‌اند و به‌راحتی با خواننده ارتباط برقرار می‌کنند. شاعر در این مجموعه آن‌چنان نرم و آهسته قدم برمی‌دارد که شما در خوانش شعرها با هیچ‌گونه سختی و زمختی روبرو نمی‌شوید زیرا وی در این مجموعه فارغ از زبان‌آوری و صنعتگری و صرفاً به دنبال روایتی صادقانه و مؤمنانه از اندیشه‌های معنوی خویش است.
متعادلترین قالب شعری
مصطفی محدثی خراسانی در ابتدای گفتاری با عنوان «دیداری کوتاه با دیدار نخستین» بیان داشت: از حیث قالب، مدار تعادل شعر در بین قالب‌های کلاسیک اعم از قصیده و مثنوی و رباعی و دوبیتی و چهارپاره و سه‌گانی و... غزل است
غزل متعادلترین قالب به لحاظ تعداد ابیات، انعطاف‌پذیری در پذیرش مفاهیم متنوع و گسترده ، جای‌گیری در اوزان متنوع و متکثر، بهره‌مندی از بیشترین موسیقی درونی و کناری و بسیاری دیگر از ظرفیت‌ها و ظرایف زبان است و چنین است که کارنامه قرن‌ها میراث شعر فارسی را در آینه غزل می‌توان به نظاره نشست.
محدثی خراسانی افزود: در بین قالب‌های نو نیز ، اکنون پس از دهه‌ها تلاش و تضارب آرا می‌توان ادعا کرد مدار تعادل قالب‌های امروز از شعر سپید گرفته تا شعر موج و حجم و گفتار و.... قالب نیمایی است که از هر حیث در بین قالب‌های امروز بیشترین ظرفیت را در انتقال ظرایف و ظرفیت‌های تمامی قالب‌ها دارد
وی در خاتمه عنوان کرد: سرودن موفق در قالب نیمایی نیازمند توانایی‌ها مهارت‌های بسیاری است که آن را با بسیاری از شبه شعرهای منثور متمایز می‌کند و شاید یکی از دلایل کم تعداد بودن شاعران نیمایی‌سرای موفق در بین شاعران امروز ناشی از همین مولفه باشد.
دیدار نخستین مجموعه‌ای زلال با زبانی شفاف و یکدست و بهره‌مند از مضامین انسانی و با پشتوانه اندیشه و احساس شرقی و ریشه‌مند در میراث ادبی این سرزمین با نگاهی امروزی است.
این نگاه اجمالی را با شعری از این مجموعه آغاز کردیم و با شعر دیگری به پایان می‌بریم.
زیر تازیانه‌های عشق تو
در کشاکش هجوم زخم‌های بی‌امان
این میان،
آری این میان منم که چون پرنده‌ای غریب
لابه‌لای شاخه‌های این درخت دور
این‌چنین صبور
آشیانه کرده‌ام
آری این منم که این‌چنین
نام عشق را
جاودانه کرده‌ام
درگیر ظرافت‌ها و زیبایی‌ها
سید مسعود علوی تبار شاعر و فعال فرهنگی؛ با بیان اینکه مجموعه شعر «دیدار نخستین» اثر زهرا محدثی خراسانی به همت انتشارات موسسه فرهنگی هنری شاعران پارسی‌زبان به چاپ رسیده و در ۱۰۴ صفحه مشتمل بر ۴۸ اثر در قالب نیمایی با موضوعات عرفانی، عاشقانه و مذهبی است، در رابطه با ویژگی‌های شعر نیمایی عنوان داشت: نیما یوشیج از قالب سنتی به نیمه سنتی و از آنجا با تحولی بزرگ در فرم و محتوای شعر کلاسیک، به سبک جدیدی از شعر در ادب پارسی، به نام شعر نیمایی دست می‌یابد. البته در قالب نو نیما وزن را کنار نمی‌گذارد و با اعمال عدم تساوی طولی وزن در مصرع‌ها، تنها پیش‌فرض‌های ثابت وزن‌های یکنواخت مصرع‌های موجود در قالب کلاسیک را در ذهن خواننده دگرگون می‌سازد.
وی افزود: در مجموعه «دیدار نخستین» اثر سرکار خانم زهرا محدثی خراسانی که با سبک نو سروده شده است، با اشعار شاعری متعهد و مسئولیت‌پذیر مواجه هستیم که با مضامین و مفاهیمی از قبیل نجواهای عاشقانه با معشوق، امید، شور زندگی، ازخودگذشتگی‌های عاشقانه، تراوشات ذهنی و باطنی خود را بر صفحات کاغذ ماندگار کرده است. این اشعار در زمره اشعار پاک، زلال و هوشمندانه‌ای هستند که به‌رغم عمق عاشقانه و عارفانه بسیاری که دارند زلال و زودیابند ، به‌گونه‌ای که اندیشه و طبع خواننده را به سرعت درگیر ظرافت‌ها و زیبایی‌های خود می‌کنند.
قالب مهجور شعری
سید حکیم بینش دیگر سخنران این نشست بیان داشت: یکی از قالب‌هایی که پس از تولد کمی با کم اقبالی روبه‌رو شده قالب نیمایی است. اخوان این قالب را به اوج خود رساند و پس از انقلاب شاعرانی مثل دکتر سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور اشعار فاخر و خوبی در این قالب ارائه کردند، و البته از کارهای زیبای مرتضی امیری اسفندقه و علی داوودی هم باید یاد کنیم. بااین‌وجود این قالب بین شاعران و به خصوص جوانان مهجور افتاده است و آنگونه که به غزل و یا شعر سپید توجه دارند به آن توجه ندارند. بسیاری از شاعران بزرگ ما این قالب و لذت سرایش در آن را تجربه نکرده¬اند.
وی افزود: مجموعه شعر نخستین دیدار سرودۀ خانم زهرا محدثی از این لحاظ که در قالب نیمایی است، خیلی حائز اهمیت است و از اینکه ایشان این قالب را بر خلاف بسیاری از شاعران دیگر انتخاب کرده‌اند، نشان از توجه ایشان به ظرفیت¬ها و پتانسیل‌های این قالب است. چند نکته به نظرم خیلی در این اثر برجسته بود. اولا خود قالب که اشاره کردم و دیگر سلامت زبان درعین‌حالی که سلاست و روانی دارد. زبان مخاطب را به چالش نمی‌کشاند بلکه اشعار ترانه‌وار بر زبان مخاطب جاری می‌شود و دوست دارد، شعر با ریتمی که دارد همچنان ادامه پیدا کند.
سید حکیم بینش ادامه داد: نکتۀ دیگر اینکه ما در این مجموعه با شاعر متعهد و مردمی روبه‌رو هستیم. تعهد به نظر من سرمایۀ بزرگی است که بسیاری از شاعران ما یا از اول نداشته‌اند و یا به مرور با حوادث و اتفاقاتی که پیش می‌آید و تز روشنفکری که می‌گیرند، آن را از دست داده‌اند. اما با مرور مجموعه اشعار نخستین دیدار ما با یک شاعر متعهد که درد و رنج مردم را هم حس می‌کند مواجه هستیم.
بینش در پایان گفت: تنوع مضامین این مجموعه نیز درخور توجه است. کمتر شاعری را سراغ داریم که این‌همه مضامین عرفانی، عاشقانه و اجتماعی را در یک مجموعه گنجانده باشد. اهمیت قالب نیمایی هم در این است که موضوعاتی اجتماعی بیشتر خود را نشان می‌دهد. در این مجموعه هم ما اشعار اجتماعی بسیار فاخری را می‌خوانیم.
رفاقت با فرشتگان
زیبا فلاحی شاعر و پژوهشگر ؛ دیگر سخنران برنامه در ابتدا اظهار کرد: یکصد سال از سرایش «افسانه» نیما می‌گذرد. در دورانی که شعر ترجمه به‌تدریج از تکاپو افتاده است سبب بسی خرسندی است که شاعران ساختارگرای فارسی به میراث ادبی و نوآوری‌های مدرن نیما پایبندند و در شعر آیینی معاصر به فرم پدر شعر نوی ایران روی می‌آورند. خانم زهرا محدثی ازجمله شاعران نوسرای آیینی ست که قالب نیمایی را به عنوان حد فاصل شعر کلاسیک و شعر سپید با همان قافیه و روح موسیقی در یکی دو مجموعه شعر خود به کار گرفته است. زهرا محدثی یک معلم شاعر است و مثل نیما در عبور از پدیده‌های طبیعت مفهوم «عشق» را معنا می‌کند.
«گاه می‌شود پیچکی/درس دوستی به ما می‌دهد/ من دیده‌ام/پیچکی غریب را که سال‌ها/ دست‌های خسته‌اش/ رو به سوی آسمان بلند بود/ او به آسمان علاقه‌مند بود.»
شاعر آیینی بر سر سفره خلقت می‌نشیند و از خستگی‌های دنیا سخن می‌گوید. از «جهان امتحان سخت عشق» سهم او «خداست».
زیبا فلاحی ادامه داد: در شعر خانم محدثی سادگی و صداقت؛ زبان وضعیت حال عبور از خیابان زمان با همان حزن و راز بزرگ (نقطه عطف بالندگی از رخداد نخستین دیدار) فراوان دیده می‌شود.
در حال فرار از شر مردمان ؛ در پی رفاقت فرشتگان است و این سوررئال و این غربت غریب که هنوز به مرزهای انتزاع شعر نزدیک نشده است ؛می‌تواند وی را از توهم تساهل در شعرش نجات بخشد.
در شعر خانم محدثی تصویر ؛حرکت و شکفتگی مفهوم در هم‌آغوشی با طبیعت به روشنی و شفافیت می‌توان مشاهده کرد:
«چشمه بود/ از فرو شکستن و سکون ؛ دل‌شکسته بود/ از خودش گذشت/ تا فرازهای دوردست دشت/ بعدازآن رود شد .»ص۷۷
این پژوهشگر ادبی در خاتمه سخنان خود عنوان کرد: شعر خانم محدثی ؛ شکوه شعر بالینی زنان یکتاپرست معاصر است که در طوفان و تپش حادثات به پویش فرم و محتوا متعهد مانده است.
شاعر پس از انقلاب اسلامی ؛علاوه بر نوگرایی فرم ؛ به دگرگشت زندگی فرهنگی دختران در مقطع تاریخی و تقدیرگرایی سبک کهن زندگی ؛دقت در فرارسیدن موعود در پروسه یکتاپرستی توجه عمیق دارد .
در این نشست ادبی که با بداهه نویسی خوشنویسانی همچون مسعود ربانی همراه بود شاعران و هنرمندانی همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، مسعود ربانی، مصطفی محدثی خراسانی، عزیز آذین فرد، محمدعلی یوسفی، سید مهدی بنی‌هاشمی لنگرودی، نغمه مستشار نظامی، فاطمه ناظری،نازنین فاطمه صادقی، مریم بشردوست،سارا عبدالهی فر، مهسا ایمانی، صبا فیروزی، زیبا فلاحی حضور داشتند
نمونه‌های از نیمایی سروده‌های دیدار نخستین از زهرا محدثی خراسانی :
هیچ‌گاه
لحظه‌ای به قدر آه
فرصتی برای با تو بودنم نبود
بین شعرهای تاکنون من
هیچ‌گاه
جرئت تو را سرودنم نبود
آی شادی همیشه در گذر
آی اشتیاق دربه‌در!
مثل تو
سال‌هاست
خسته از جدال نابرابرم
مثل تو
غم که می‌رسد
در مقابلش همیشه کم می‌آورم
دل،
این عزیز
جسم و جان
ر وزهای سخت را
پشت سر گذاشت
تا که دل شد و شکفت
تا خدا از آن برای ما
در کتاب خویش قصه گفت
در ابتدا توان نداشت
جان نداشت
جلوه‌های ناب و مهربان نداشت،
دل در ابتدا
خا ک بود،
تا خدا
کیمیای عشق را به دل سپرد،
چشمه‌های سرد و تیره‌ی زمین
از غبار پا ک شد
بعدازآن
خانه دل من و تو و همه،
قله‌های تابناک شد
حاصل گذشتن از مسیرهای سخت
حاصل شکست و آهِ مبهم است دل
حاصل غم است دل
ای رها کننده من از زمین
ای دلیل دست‌یافتن به عشق برترین
گرچه گاه،
ِ بعد سال‌ها،
یاد ر وزهای روشنی که با تو بوده‌ام
در دلم مرور می‌شود،
من ولی به یار باشکوه و برتری
من به باوری بز رگ تر رسیده‌ام
شاد باش!
از خدا برای من
هر چه خیر گرچه سخت
از خدا برای من دلی زلال مثل آه،
از خدا برای من،
لحظه‌های پا ک و ناب، خواه
همچنان که من برای تو ...
ای دلیل دست‌یافتن به عشق برترین!
ای رهاکننده‌ی من از زمین!
رضا عبدی
انتهای پیام
