خروج از مسیر فطرت در اثر نادیده گرفتن اوامر و نواهی الهی

حجت‌الاسلام اصغر عالی‌پور، مدرس حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در شرح فراز سیزدهم از دعای اول صحیفه‌ سجادیه، گفت: در فراز سیزدهم دعای اول صحیفه سجادیه، می‌خوانیم: «و حمد خدايی راست كه عضلاتی را در بدن ما قرار داده كه توان باز شدن و بسته شدن دارند و ما را به آسايش‌های زندگی متنعم فرموده و به ما جوارحی اعطا كرده كه امور خويش را بدان وسيله انجام دهيم و به بهترين انواع غذاها بی‎‌نياز ساخت و به منت او سرمايه زندگی پيدا كرديم».

وی افزود: طبيعت انسانی ما این‌گونه است که در آن زمان كه توانگر و ثروتمند هستيم، از فقر و نداری بی‎‌خبريم و در حال سلامت، از بيماری و ناتوانی و از نبود هريک از اعضاء و رنج نداشتن عضو بی‎‌خبر و ناآگاهيم، ولی يک نابينا می‎‌داند كه چشم چه قيمتی دارد و آن‌كه از نعمت پا يا دست بی‎‌نصيب است می‎‌داند كه خدای متعال چه نعمت فوق‌العاده‌ای به خلق خود داده است.

عالی‌پور با اشاره به این‌که اگر انسانی حاضر باشد تمام ثروت خود را خرج كند تا يكی ‌از قوای از دست رفته خود را بازيابد، شاید گاهی به اميد بازيافتن آن، همه اموال خود را هزينه كرده و نتيجه‌ای نیز نگیرد، اضافه کرد: تمام قوا و اعضايی كه خداوند متعال برای انجام امور واگذار کرده آن‌چنان است كه همه سازگاری با كرامت انسان دارد، كه يكی ‌از اين كرامت‌ها قدرت انتخاب بهترين‌ها و سليقه ممتاز در فراهم‌آوری احتياجات زندگی است، همانند انتخاب لباس مناسب و تهيه غذای خوب و شيوه تناول آن كه به‌وسيله دست و انگشتان و با تناسب كامل انجام می‎‌شود.

این مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: هم‌چنين كشش عصب‌ها و رباط‌ها، تعداد عضلات و تكه‌بندی استخوان‌ها همراه غضروف‌ها در سر بند هر قطعه از استخوان‌ها برای آسان‌سازی و سرعت حركات با كمترين زحمت و فشار، از معجزات فوق‌العاده دستگاه خلقت است كه می‎‌توان همه را در اين عبارت خلاصه كرد كه ساختار بدنی انسان، آن‌چنان است كه همه شرايط برای حفظ كرامت و شئون ممتاز انسانی در آن رعايت شده و از اين‌رو، انسان بر همه جانداران فضيلت و برتری دارد و همين امر لزوم شكرگزاری و سپاسگزاری از منعم مهربان را ايجاب می‎‌کند.

وی ادامه داد: در فراز چهاردهم این دعا می‌خوانیم: «سپس به ما امر فرمود تا اطاعت ما را بيازمايد و از بعضی اشيا نهی كرد تا ميزان شكر ما را به بفهماند و ما امر او را مخالفت نموده و در موارد نهی قدم برداشتيم، ولی از مبادرت به عقوبت ما نفرمود و به رحمت خود با ما رفتار كرد و با حلم بسيار مترقب توبه ماست».

عالی‌پور با بیان اینکه اوامر و نواهی الهی، گذشته از آن‌كه روش زندگی در نظام هستی را به ما می‎‌آموزد، در بردارنده برنامه‌ای است كه در تكامل انسان سهمی بسيار مهم دارد و اگر ناديده گرفته شوند، باعث خروج از فطرت انسانی و ورود تدريجی به طبيعت حيوانی می‎‌شود، اظهار کرد: اين نهی‎ها، دارای نقش سومی نيز هست و آن عبارت است از آزمايشی كه بر سر راه انسان در مورد اطاعت از خداوند متعال و شكر نعمت‌های او وجود دارد.

وی ادامه داد: در سوره نمل درباره حضرت سليمان آمده است كه ايشان پس‌از رسيدن به مقام بسيار عالی كه از خدای خود خواست «رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ هَبْ لِي مُلْكاً لا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ» متوجه اين نكته شد كه اين‌ها همه آزمايشی است كه بر سر راه او گذاشته شده و گفت: «اين فضل الهی نصيب شد تا معلوم شود آيا عبدی شاكر هستم يا كفور».

عالی‌پور با یادآوری اینکه اين امور زمينه‌های بسيار خطرناكی برای امتحان هستند و بيرون آمدن از عهده آن‌ها تكامل روحی و معنوی انسان را نشان می‌دهد كه در نظام دستورات و تكاليف الهی پيدا می‌شود و در واقع به انسان نشان می‌دهد كه تو كيستی و در كدامين درجه از كمالات انسانی قرار داريد، اظهار کرد: البته آزمايش انسانی گاهی به‌وسيله اطاعت و هنگامی در اجتناب از معاصی است و هر دو برای بشری كه متنعم در نعمت‌های الهی بوده سازنده است، در روايت آمده كه پيامبر گرامی اسلام در كنار اصحاب خود بود، آنگاه با دست خود خطی كشيد و فرمود: اين راه خداست كه مستقيم است. سپس خطوط ديگری از چپ و راست كشيد و فرمود: و اين راه‌ها هركدام راهی است كه يک شيطان بر آن قرار دارد و به سوی آن دعوت می‎‌كند، سپس آيه 153 سوره انعام با این مضمون «وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» را قرائت کرده که می‌گوید: «انسان به‌محض خروج از خط تكليف الهی از مسير عبوديت خارج و در مسلک تابعان شيطان قرار می‎گيرد و خود می‎‌فهمد كه كيست و در چه موطن و درجه‌ای قرار دارد».

وی در پایان گفت: امام سجاد(ع) در اين فراز از دعا فرمود: از يک سلسله امور نيز نهی كرد تا شكر ما را بيازمايد؛ چنان‌كه امام صادق(ع) نيز فرمود: شكرالنعمه اجتناب‌المحارم و اين معنی روشن است كه نعمت‌های الهی را بايد در بندگی صرف كرد تا ادای حق گردد و اگر صرف در طغيان و تمرد فرمان او شود، كُفران نعمت است و از بی‌شرمی است كه الطاف او را صرف طغيان نسبت به او کنیم. اگرچه هرگز نتوانسته‌ايم از عهده امتحان الهی برآييم، ولی خدای متعال هرگز ما را به عذاب و مجازات اعمال مبتلا نساخته، بلكه به رأفت و رحمت خود همواره از ما درخواست طلب مغفرت و آمرزش کرده كه نافرمانی‎‌ها را با همين توبه جبران كنيم.