تجربه شرط نخست آموزش قرآن باشد / نخبگان قرآنی را رها نکنیم

صدیقه سیفی‌دلی، از قاریان ممتاز استان لرستان در سال 61 در خرم‎آباد متولد شد و از همان دوران کودکی با علاقه‌ای که به قرآن داشت با گوش دادن به تلاوت‌های قرآنی که از رادیو و تلویزیون پخش می‎شد با نحوه تلاوت قرآن آشنا شد و در اولین روز از کلاس اول ابتدایی بدون اینکه هیج آموزشی دیده باشد قرآن را در صف مدرسه با صوتی زیبا و دلنشین تلاوت کرد.

این قاری لرستانی در دوران ابتدایی سعی می‎کرد سوره‎های کوتاه قرآن کتاب‎های درسی خود را با صوت تلاوت کند؛ در مقطع راهنمایی توانست با شرکت در مسابقات قرآن به موفقیت‌هایی دست یابد و بعد از دوران متوسطه با شرکت در دوره‌های آموزش صوت و لحن، در سال 84 موفق شد رتبه اول شهرستان و استان مسابقات قرآن اوقاف و امور خیریه را کسب کند.

گفت‌وگوی ایکنای لرستان با این بانوی قاری لرستانی در خصوص تجربیات قرآنی و مسیری که برای موفقیت در رشته قرائت و ترتیل قرآن طی کرده است را در ادامه می‎خوانید:

- نحوه آشنایی شما با قرآن چگونه بود؟

من از همان دوران کودکی و قبل از اینکه وارد دبستان شوم با قرآن مأنوس بودم و شاید علت اصلی این مأنوس بودن من با قرآن به این برمی‎گردد که در دوره کودکی هر وقت از رادیو و تلویزیون تلاوت قرآن را می‎‏شنیدم با تمام وجود به آن گوش می‎کردم و نوع تلاوت آن را به خاطر می‏‌سپردم و سعی می‎کردم از آن تلاوت تقلید کنم و از این طریق بدون اینکه معلمی داشته باشم و یا آموزشی دیده باشم تا حدودی با تلاوت و قرائت سوره‌های قرآن آشنا شدم، به‌طوری‌ که در اولین روز ورود به مدرسه وقتی صف دانش‎آموزان در محوطه تشکیل شد من قرآن را با صوت قرائت کردم.

- چه رتبه‌هایی را در مسابقات قرآن کسب کرده‌اید؟

در دوره راهنمایی و متوسطه در مسابقات قرآن مدرسه شرکت می‎کردم و موفق به کسب رتبه‌هایی شدم و پس از پایان دوره متوسطه به‌طور جدی وارد مسابقات قرآن شدم و از سال 84 تا 93 هر سال در مسابقات قرآن اوقاف و امور خیریه در مرحله شهرستانی و استانی موفق به کسب رتبه اول و دوم می‎شدم و در سال 88 برای اولین‌بار در مسابقات قرآن سازمان بهزیستی که ویژه مربیان قرآن بود موفق به کسب رتبه برتر کشور در رشته قرائت تحقیق شدم.

از سال 84 تا 92 در مسابقات قرآن در رشته قرائت تحقیق و از سال 93 تا 99 در رشته قرائت ترتیل شرکت ‎کردم و در سال‌ جاری نیز تصمیم دارم در مسابقات مجازی قرآن در رشته قرائت تحقیق شرکت کنم. طی سال‌های متمادی رتبه‌های زیادی در مرحله شهرستانی و استانی در رشته‌های قرائت ترتیل و تحقیق کسب کرده‌ام و توانسته‌ام به مرحله کشوری نیز راه پیدا کنم ولی متأسفانه در مرحله کشوری فقط تا مرحله فینال توانسته‌ام پیش بروم.

- در بحث آموزش از تجربیات کدام مربیان تخصصی بهره‌مند شدید؟

من تا قبل از دیپلم در هیچ دوره آموزشی قرآن شرکت نکردم و براساس آموخته‌ها و تجربیات خودم و گوش دادن به تلاوت‌های قرآن قاریان ممتاز تلاوت قرآن را دنبال می‌کردم اما پس از دوران متوسطه و پایان تحصیلاتم در مقطع دیپلم، به‌طور جدی آموزش‎های قرآن را دنبال کردم و در دوره آموزشی تبلیغات اسلامی استان لرستان در رشته صوت و لحن و تجوید شرکت کردم و از محضر اساتید قرآنی همچون مهتاب عیدی، عزت‌الله گوشه‌ای و رقیه هراتی بهره‌مند شدم و پس از آن در دوره‌های آموزش قرآن دفتر انجمن قرآن و نهج‌البلاغه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان نیز شرکت کردم و از محضر اساتیدی همچون مجیدی‌مهر، فاطمه پاپی، مرادی، سیدعباس پورهاشمیان بهره‌مند شدم و بعد از آن نیز در دوره‌ها و کارگاه‌های تخصصی قرآن که زیر نظر اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان و با حضوری اساتید مجربی همچون شاه‌میوه، ستوده‌نیا و موسوی‌بلده برگزار شد، شرکت کردم. در سال 85 نیز در دو دوره آموزش تخصصی در تهران و مشهد شرکت کردم و تا حدودی توانستم معلومات قرآنی خود در رشته قرائت ترتیل و تحقیق را بالا ببرم.

- از فعالیت‌های قرآنی و غیرقرآنی خود بگویید؟

پس از گذراندن دوره‌های تخصصی قرآن و دریافت چندین گواهی‌نامه توانستم به‌عنوان مربی و مدرس قرآن در ارگان‌ها و نهادهای سطح شهر خرم‌آباد از جمله پادگان امام حسین(ع) و بسیج ورزشکاران و مؤسسات قرآنی فعالیت کنم و به‌عنوان داور قرآن نیز در مسابقات مختلف قرآنی که توسط ادارات و نهادها و ارگان‌های استان لرستان برگزار می‎شود، فعالیت دارم.  قبل از کرونا مربی پرورشی یک مدرسه غیرانتفاعی بودم که متأسفانه با شیوع کرونا و تعطیلی مدارس این مدرسه نیز تعطیل شد، آموزش تخصصی قرآن را برای قرآن‌آموزان در منزل خودم برگزار می‌کنم، در مؤسسه ستایش بهزیستی نیز به معلولان جسمی ـ حرکتی آموزش دادم و سه سال هم در رشته جودو کار کردم و رتبه‌های ورزشی در این رشته را نیز کسب کردم.

متأسفانه من به‌خاطر اینکه مدرک دانشگاهی ندارم علی‎رغم موفقیت‌های زیادی که در عرصه قرآن کسب کرده‌ام و در رشته‌های مختلف قرآن اعم‌ از تجوید، روخوانی و روانخوانی، صوت و لحن در مؤسسات قرآنی و نهادهای مختلف حتی مدارس فعالیت داشته‌ام اما همین نداشتن مدرک دانشگاهی باعث شده علی‌رغم علاقه‌ای که برای تدریس دارم نتوانم به‌عنوان معلم قرآن جذب آموزش و پرورش شوم؛ این در حالی ‎است که برخی از افرادی‌ که مدرک تخصصی و دانشگاهی دارند و به‌عنوان معلم قرآن جذب آموزش و پرورش شده‌اند و قرآن تدریس می‌کنند آشنایی لازم را با تجوید قرآن ندارند و در قرائت و صوت و لحن نیز مشکل دارند.

من چند مرتبه برای تدریس و یا فعالیت در حوزه فرهنگی و‌ پرورشی به آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و تبلیغات اسلامی درخواست کار داده‌ام اما در جواب من می‎گویند چون مدرک دانشگاهی ندارم در اولویت استخدام و جذب نیستم، در صورتی ‎که اگر من با همین مدرک دیپلم با دارا بودن مدرک دوره‎های تخصصی بتوانم استخدام شوم می‌توانم خروجی خوبی از نظر تجوید، صوت و لحن داشته باشم. متأسفانه آموزش و ‌پرورش فقط کسانی را استخدام می‌کند که نیروی جوان باشند و مدرک دانشگاهی داشته باشند و به تجربه توجه ندارد و لازم است آموزش و ‌پرورش افرادی که حافظ و قاری قرآن هستند و دوره‌های تخصصی قرآن را طی کرده‌اند را شناسایی و از تجارب آنها برای تدریس قرآن در مدارس استفاده کند.

- مشوقان شما در این راه چه کسانی بودند؟

بعد از علاقه، انگیزه، تلاش و پشتکار که مهمترین مشوق من برای فعالیت در حوزه قرائت قرآن بود نقش اساتیدم خیلی زیاد بود و خانواده نیز در این راه مشوق من بودند.من چون در مقطعی از زمان استاد خاصی نداشتم و خودم تنها آموزش‎دهنده خودم بودم با تلاش و پشتکار توانستم این راه را طی کنم و بارها به‌صورت تلفنی از اساتید مشاوره می‎گرفتم و شاید اگر انگیزه، پشتکار و علاقه نبود با توجه به اینکه قادر به هزینه کردن برای گذراندن دوره‌های تخصصی نبودم نمی‌توانستم راه به جایی ببرم.

- با توجه به اینکه والدین نقش مؤثری در تربیت فرزندان قرآنی دارند آیا در این مسیر موفق بوده‌اید؟

من یک پسرم 12 ساله و یک دختر شش ساله دارم که هر دوی آنها نیز علاقه‌مند به قرآن هستند و بارها شده که هر سه نفر با هم در طول روز صفحاتی از قرآن را با صوت تلاوت می‎کنیم. پسرم در مسابقات قرآن مدرسه شرکت و رتبه‌هایی را نیز کسب کرده است و تلاش من این است هر وز صبح صدای تلاوت قرآن در منزل ما پخش شود و این باعث انس هرچه بیشتر فرزندانم به قرآن می‎شود.

قرآن همواره برای من برکت و رزق و روی و پیشرفت در کارها را به‌دنبال داشته است و در زندگی هرگاه با مشکل و تنگنا مواجه می‏‌شوم کمک قرآن را در زندگی خودم شاهد هستم.

- با چه آیه‌ای از قرآن مأنوس هستید و آیا به حفظ قرآن هم فکر می‌کنید؟

آیه 28 سوره مبارکه رعد «الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» به من آرامش می‎دهد و با این آیه از قرآن انس و الفت بیشتری دارم و هنگامی‌ که با استرس و اضطراب مواجه می‎شوم به‌ویژه در هنگام برگزاری مسابقات این آیه به من آرامش و اطمینان خاطر می‌بخشد.

یکی دو بار روی حفظ قرآن کار کردم ولی با توجه به مشکلات زندگی و اینکه فرصت کافی ندارم نتوانستم به‌صورت جدی وارد عرصه حفظ شوم؛ البته برای قاریان قرآن حفظ قرآن آسان است. قبل از این زیر نظر یک مؤسسه قرآنی در تهران موفق به حفظ 20 صفحه از قرآن شدم ولی بنا به دلایلی نتوانستم حفظ قرآن را ادامه دهم و امیدوارم در آینده نه چندان دور بتوانم حفظ قرآن را از سر بگیرم.

- تقویت و توجه به ترویج فرهنگ قرآنی ضرورت جامعه امروز است آیا راهکاری پیشنهاد دارید؛ نظر به اینکه طی دو سال گذشته با شیوع کرونا برگزاری برنامه‌ها به‌ویژه کرسی‌های تلاوت با مشکلاتی همراه بود.

طی سال‌های اخیر در شهر خرم‎آباد با برگزاری کرسی‎های تلاوت قرآن چه در بخش بانوان و چه آقایان گام‌های خوبی برای ایجاد انگیزه در مردم به‌ویژه نوجوانان و جوانان برای قدم نهادن در مسیر قرآن فراهم شد و حتی در کرسی‎هایی که من شرکت می‎کردم و تلاوت قرآن داشتم بسیاری از بانوان در سنین 40 سال به بالا طی صحبت‌هایی که با من داشتند از انگیزه خود برای یادگیری تلاوت قرآن می‎گفتند و سؤال می‌کردند آیا امکان دارد در این سن بتوانند قاری قرآن شوند یا نه که من تلاش می‎کردم انگیزه لازم را به آنها بدهم.

متأسفانه طی دو سال اخیر شیوع کرونا ویروس باعث شد محافل و کرسی‎های قرآن حضوری کم‌رنگ شود در صورتی‌ که شایسته است این کرسی‎ها با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از مکان‌های بزرگ و در فضای باز دنبال شود تا بین مردم و قرآن فاصله نیفتد ولی ما شاهد بودیم در این دوران کرونا کم‌کاری‌های زیادی در بحث قرآن انجام گرفت و هر روز بر مهجوریت و مظلومیت قرآن افزوده شد.

- چالش‌ها و مشکلات در حوزه فعالیت‌های قرآنی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ضعف برگزاری دوره‌های تخصصی قرآن برای قاریان و حافظان ممتاز یکی از چالش‎های اساسی حوزه قرآن در لرستان است به نظر من لازم است برای ایجاد انگیزه در فعالان قرآنی و قاریان و حافظان ممتازی که در سطح استان و کشور حائز رتبه می‎شوند دوره‌های تخصصی آموزش قرآن برگزار شود.

طی سال‌های متمادی من در رشته قرائت ترتیل و تحقیق رتبه‌های برتر استانی را طی کرده‌ام و سال‌های سال است تا مرحله فینال مسابقات کشوری پیش می‎روم ولی تاکنون موفق به کسب رتبه برتر کشوری نشده‌ام که این به ضعف برگزاری دوره‌های تخصصی قرآن در استان برمی‎گردد.

در لرستان فقط یک استاد بانو داریم که در زمینه تلاوت قرآن تخصص لازم را دارد و این یک نفر جوابگوی قاریان بانو نیست و لازم است با برگزاری دوره‌های تخصصی قرآن زمینه حضور اساتید باتجربه کشوری در استان فراهم شود تا قاریان و حافظان لرستانی بتوانند آموزش‎های لازم را فرا بگیرند.

امروزه استفاده از اساتید خارج استان برای قاریان و حافظانی که بخواهند مستقل و با هزینه شخصی خودشان اقدام کنند بسیار بالاست، لذا قاریان و حافظان لرستانی مجبور هستند با همان معلومات قبلی در مسابقات شرکت کنند و ما می‎بینیم در مرحله کشوری نمی‌توانند درخشش لازم را داشته باشند.

دستگاه‌های متولی قرآن نباید نخبگان و فعالان قرآنی را به حال خود رها کنند باید حمایت لازم را از آنها داشته باشند تا آنان نیز انگیزه لازم برای شرکت در مسابقات را داشته باشند و برای استان افتخار کسب کنند و لازمه این کار این است که نخبگان قرآنی استان شناسایی و در زمینه برگزاری دوره‌های تخصصی برای آنها اقدام شود.

اکثر دوره‌های تخصصی قرآن که در استان لرستان با حضور اساتید مطرح کشور برگزار شده در حد چند ساعت و یا چند روز بوده است، در صورتی‌ که می‎طلبد دوره‌های تخصصی طولانی‎تری برگزار شود تا قاریان و حافظان ممتاز لرستان نیز بتوانند با ریزه‌کاری‎ها و فنون تلاوت آشنا شوند کمااینکه من به‌عنوان یک قاری ممتاز لرستانی به تئوری نت‌های موسیقی قرآن در حد مبتدی مسلط هستم و چون از بس تقلیدی گوش دادم عملی آنها را بلد هستم اما چون اسامی آنها را نمی‌دانم نمی‌توانم خودم سبک درست کنم یا آهنگ‌گذاری کنم.

کلام آخر...

توصیه من به‌عنوان یک مدرس، مربی و داور قرآن که در زمینه قرائت ترتیل و تحقیق فعالیت دارم به افرادی‌ که می‎خواهند قدم در مسیر حفظ و یا تلاوت قرآن بگذارند این است که اگر علاقه و انگیزه‌ای وجود داشته باشد بقیه راه آسان است، چراکه در این مسیر پشتکار و علاقه حرف اول را می‎زند با توکل بر خداوند متعال می‎توان به موفقیت‌های زیادی دست یافت و در این بین لازم است دستگاه‌های متولی قرآن نیز باید با هزینه کردن برای قرآن، تشویق قرآن‌آموزان و برگزاری دوره‌های تخصصی آموزش قرآن انگیزه لازم در نخبگان و فعالان قرآنی را ایجاد کنند.

لازم است برای تشویق و ایجاد انگیزه در نخبگان قرآنی تجدیدنظری نیز در سطح جوایز مسابقات قرآنی صورت بگیرد چراکه اغلب اوقات ما شاهد هستیم جوایز منتخبان مسابقات قرآنی در مقایسه با رشته‌های ورزشی در حد بسیار پایینی قرار دارد و همین باعث می‎شود نوجوان و جوان ما انگیزه لازم برای شرکت در مسابقات قرآنی را نداشته باشد.