ویژگی‌هایی که امام را به حجت تبدیل می‌کند / رسالت امام؛ احیای نوع بشریت

به گزارش ایکنا، مجید معارف، استاد‌تمام دانشکده الهیات دانشگاه تهران در برنامه «سوفیا» رادیو گفت‌وگو با بیان اینکه امام در بینش شیعه، مفهوم جامعی بین مرتبه‌ای از مراتب پیامبران اولوالعزم و امامان12 گانه است، تصریح کرد: با استناد به روایتی از امام باقر (ع) در ارکان پنج گانه اسلام، ولایت مهمترین رکن استT چرا که در حکم کلید است و صاحب ولایت مردم را به سایر ارکان دعوت می‌کند و نماز، زکات، حج و روزه در مراتب بعدی قرار می‌گیرد.

استاد الهیات دانشگاه تهران ادامه داد: از منظر امام باقر (ع) مرتبه بالای معارف به عنوان باب الاشیا و عامل رضای خداوند، اطاعت از امام است.

وی وجود حجت و امام را عاملی برای به سامان رسیدن امور زمین و استقرار یافتن دانست و تصریح کرد: در اندیشه شیعی امامت، حجت و وزنه سنگینی برای سایر امور است.

استاد تمام دانشکده الهیات دانشگاه تهران امامان را در اندیشه شیعی امامت، حجت‌های خدا در روی زمین دانست و ضمن اشاره به سه ویژگی امام تصریح کرد: برخورداری از علم ویژه که ابواب گسترده‌ای دارد، نصب و جعل الهی و عصمت از ویژگی‌هایی است که امام را به حجت تبدیل می‌کند.

معارف با بیان اینکه حجت دلالتی برای تشخیص حق و باطل از سوی مردم است، با استناد به حدیثی از امام صادق‌(ع) بیان کرد: وجود دو امام در یک زمان ممکن نیست، مگر آنکه یکی از امامان مطیع دیگری باشد.

این استاد با بیان اینکه اگر حجت نباشد، زمین اهلش را فرو می‌برد، عنوان کرد: با استناد به قرآن کریم، این فرو بردن می‌تواند به معنای افتادن مردم به جان یکدیگر باشد و زمانی اتفاق می‌افتد که حجت و امامی اداره امور را در دست نداشته باشد.

وی در مورد فلسفه امامت اظهار شد: امام تنها متعلق به جامعه شیعیان نیست و یکی از فلسفه‌های وجود آن این است که امام ضامن تفسیر صحیح اسلام است و اگر نباشد تفاسیر گوناگونی از اسلام و قرآن پیش می‌آید.

معارف با اشاره به یکی از فلسفه‌هایی که در روایات امام باقر (ع) و امام صادق (ع) در مورد امامت تبیین شده است، اظهار کرد: اگر مؤمنان چیزی از دین کم کردند و یا تغییر دادند، امامان در صدد جبران برمی آیند.

امام؛ حلقه وصل بین انسان با خداوند

همچنین حجت‌الاسلام حکیم با استناد به قرآن کریم مبنی بر تکرار 12 مرتبه واژه امام و مفهوم امامت که ارتباط تنگاتنگی با ولایت دارد تصریح کرد: در واژه امام مفهوم پیشوایی ارزشی نهفته است و تکامل و ارتقا یافتن انسان در پیشگاه خدا به جایی می‌رسد که او را به مقام امامت می‌رساند.

وی ضمن اشاره به ظرفیت بالای امامت به تعبیر امام رضا (ع) اساس اسلام را امامت دانست و گفت: هدف اسلام از ارسال پیامبران در امامت و مدیریت زندگی بشر خلاصه می‌شود که از سوی هادیان الهی که به عمق معرفتی قرآن دست یافتند، انجام می‌شود.

استاد حوزه علمیه قم راه به کمال رسیدن انسان را معرفت خواند و ضمن اشاره به راهنمایی برای رسیدن به خدا و الگوی عملی به عنوان مهمترین وظیفه امام بیان کرد: خداوند در سوره مبارکه حمد به خوبی انسان را راهنمایی کرده و مسیر صحیح را نشان داده و برای این مسیر مصداقی نیز آورده و راهنما و عصمت را نشان داده است.

حکیم مهمترین نعمت پس از وجود را نعمت معرفت دانست و اظهار کرد: براساس روایتی از امام رضا (ع)، اهل بیت اسلام را به عنوان دینی پیشرو و پویا قبول دارند و با توجه به تجلی توحید و نبوت در امامت، با امامت اهل بیت، اسلام دینی پیشرو خواهد بود و در مقابل هرگونه نقص و اشکالی، امام قدرت و توان دفاع از اسلام را دارد و در مسیر پویایی انسان را به مقام خلیفه اللهی برساند.

وی بیان کرد: فلسفه امامت، اسلام را دینی زنده و اَبَدی نگاه می‌دارد و براساس فرمایش پیامبر اسلام دو گوهر گران‌بهای اسلام، قرآن و اهل بیت است که تا ابد در کنار قرآن در جامعه بشری هستند و حاکمیت دین خدا به گونه‌ای خواهد بود که مکاتب دیگر رنگ و بویی نخواهد داشت و دین اسلام در جهان بشریت مطرح می‌شود.

حکیم همچنین در مورد تمایز امامت در تشیع با مذاهب دیگر اظهار کرد: براساس فرمایش علامه طباطبائی، تشیع یگانه بستری است که رابطه انسان با خدا را در طول تاریخ حفظ کرده و با وجود امام معصوم به عنوان حلقه وصل هیچگاه از بین نمی‌رود.

شخصیت دادن به انسان؛ مهمترین شاخصه فلسفه سیاسی امامت

سید جواد میری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی هم با اشاره به ابعاد الهیاتی و فسلفه سیاست در فلسفه امامت گفت: از ویژگی‌هایی که در تاریخ جهان اسلام هست دو مفهوم کلیدی امامت و خلافت دیده می‌شود که در امامت دال مرکزی مفهوم امام و در خلافت دال مرکزی مفهوم خلیفه است.

میری گفت: اگر قرار باشد امامت تنها یک بحث درون شیعی و برای شیعیان باشد، نمی‌تواند یک اعتبار جهان شمول برای جامعه بشری داشته باشد و در بحث مهدویت نیز در سطح جهان شمول برای نوع بشریت صبحت می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی ضمن اشاره به انواع حکومت‌هایی که مردم در طول تاریخ تجربه کرده‌اند و با دسته‌بندی آنها به سلطنت، خلافت و امامت اظهار کرد: از بُعد فلسفه سیاسی یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین بخش فسلفه سیاسی امامت، شخصیت دادن به انسان برای خروج از حالت رعیت بودن و رسیدن به درجه جانشینی خداوند است.

رسالت امام، احیای نوع بشریت است

وی با بیان اینکه فلسفه امامت تنها صلوات فرستادن و دعا خواندن برای امام نیست اذعان کرد: امام برای احیای نوع انسان آمده است و او را در مسیر خلیفه اللهی قرار دهد.

این عضو هیئت علمی، بُعد فلسفی امامت را معطوف به معرفت دینی دانست و تشریح کرد: شاید یکی از مهمترین خوانش از معرفت دینی در تاریخ حکمت شیعه، خوانش علامه جعفری در کتاب عرفان اسلامی باشد.

میری ادامه داد: بر اساس این خوانش معرفت دینی یک معرفت هفت لایه است؛ ساحت‌های فلسفی، علمی، عرفانی، اخلاقی، شهودی، حکمی و مذهبی در کنار هم و متناظر با یکدیگر قرار می‌گیرند و معرفت دینی حاصل می‌شود.

میری در تشریح مفهوم خلیفه اللهی گفت: انسان در مسیر خلیفه اللهی باید بدون کراهت دین را انتخاب کرده و بپذیرد و بین رشد و رکود راه رشد را برگزیند و عصیان تنها بر علیه آن چیزی باشد که انسان را از انسانیت دور می‌کند.

توجه مدیران به بعد مدیریتی فلسفه امامت

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی ضمن اشاره به بُعد مدیریتی و جامعوی به عنوان بُعد دیگری از مفهوم امامت تصریح کرد: براساس این ویژگی حاکمان جامعه باید طوری مدیریت کنند که جامعه‌ای شایسته و برتر داشته باشیم.

وی در مورد تلقی‌های جهان تشیع از امامت در قرن حاضر تشریح کرد: در صد سال اخیر مفهوم امامت در جهان تشیع چهار صورت‌بندی کلیدی وجود دارد؛ خوانش امام خمینی با مفهوم ولایت، خوانش استاد حائری با مفهوم وکالت، خوانش امت، امامت مرحوم شریعتی و خوانش مرحوم بازرگان با مفهوم داعی معنوی که با مفهوم ملت و در یک نظام ملت دولت صورت بندی شده و مفهوم امامت در هر کدام معنای خاصی دارد.