تاثير مستقيم مصرف رسانه‌ای و محتوای آن بر سبک زندگی/ تبيين ۱۴ عرصه سبک زندگی

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شیخ‌الاسلامی، معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی امروز یکم خردادماه، در نشست علمی «بایسته‌های پژوهشی حوزه علمیه خواهران در سواد مصرف کالای فرهنگی» كه به صورت مجازی از سوی حوزه علميه خواهران استان قم برگزار شد، گفت: سبک زندگی دارای عرصه‌های چهارده‌گانه و بایسته‌های پژوهشی در عرصه سواد رسانه‌ای وجود دارد که باید به آن بپردازیم.

وی با اشاره به اینکه 2 دیدگاه در سبک زندگی وجود دارد، افزود: اولین دیدگاه، سبک زندگی را به عنوان یک واژه برای مطالعه‌ جامعه تلقی می‌کند که رویکرد آن توصیفی و غربی است و به جای ارائه راهکار، به مطالعه جامعه می‌پردازد و دیدگاه دوم، بیشتر سبک زندگی را به عنوان واژه‌ای تجویزی به کار می‌برد، یعنی واژه‌ای برای هدایت، ارتقاء، سلامت و اصلاح جامعه؛ معمولاً ریشه اصلی آن در ایدئولوژی استقرار یافته است، این دو دیدگاه کاملاً با هم متفاوت هستند.

شیخ الاسلامی با بیان اینکه در جوامع ایدئولوژیک، در مقوله سبک زندگی، نگاهی تجویزی وجود دارد نه توصیفی، تصریح کرد: در کشور ما نیز برای اولین بار، عالی‌ترین مسئول جامعه، حرف از سبک زندگی زدند، با نگاهی به ادبیات رهبر انقلاب در این حوزه، متوجه می‌شویم که رویکرد ایشان کاملاً تجویزی است؛ چه در سخنرانی اول در حوزه سبک زندگی و چه در بیانیه گام دوم انقلاب، البته در غرب هم مسئله سبک زندگی ظاهرا توصیفی است ولی رویکرد تجویزی دارد.

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی، کلید واژه مرکزی در سبک زندگی، در بحث تجویزی را اختیار و انتخاب انسان دانست و یادآور شد: ممکن است در فرهنگ‌های مختلف از واژه‌های متفاوت برای انتخاب استفاده شود مثل واژه «فردیت» یا در فرهنگ دینی به عنوان «اختیار» از آن یاد شود، ولی مرکز آن، مسئله انتخاب انسانی است.

شیخ الاسلامی افزود: سبک زندگی زمانی مطرح می‌شود که انتخاب انسانی وجود داشته باشد، در غیر این صورت، نه مطالعات سبک زندگی به کار می‌آید و نه نسخه‌های سبک زندگی اثرگذار خواهد بود.

وی با بیان اینکه سبک زندگی، منظومه انتخاب‌های ماست، اظهار کرد: منظور از انتخاب در اینجا، انتخاب‌هایی است که دارای سه ویژگی باشند، یعنی انتخاب‌های مهم ، فراگیر و بازتاب دهنده باورها که این انتخاب‌ها، باید انضمامی باشد نه انتزاعی، یعنی در لحظه تصمیم‌گیری چه انتخابی می‌توان داشت.

۱۴ عرصه سبک زندگی

شیخ الاسلامی با اشاره به چهارده عرصه برای سبک زندگی، ابراز کرد: این عرصه‌ها شامل «الگوی زیبایی»، «الگوی مسکن و خانه گزینی و معماری»، «الگوی درآمد و شغل»، «الگوی خرج و مصرف اقتصادی»، «الگوی مناسک مذهبی»، «الگوی بهداشت»، «الگوهای اوقات فراغت و تفریح»، «الگوی زندگی دوم» که همان زندگی فضای مجازی است، «الگوی معاشرت»، «الگوی حکمرانی و مدیریتی»، «الگوی زندگی شهروندی»، «الگوی مصرف فرهنگی»، «الگوی تحصیل و اندیشه ورزی» و «الگوی تغذیه» می‌شود.

وی یکی از مهم‌ترین این الگوها را الگوی مصرف فرهنگی دانست و تصریح کرد: تعریف دقیق‌تر برای مصرف فرهنگی یعنی الگوی مصرف کالاهای فرهنگی؛ کالای فرهنگی نیز عبارت است از هر محصولی که تبدیل به کالا شده ولی بُن مایه آن، خلاقیت و فرهنگ است.

انواع کالاهای فرهنگی

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی به انواع کالای فرهنگی اشاره کرد و گفت: در یک تقسیم بندی، ۹ نوع کالای فرهنگی وجود دارد که شامل «کالای هنری»، هر آنچه که به هنر مربوط می‌شود ولی تبدیل به کالا شده است، «کالاهای رسانه‌ای»، «کالاهای مکتوب»، «کالاهای صنایع سرگرمی» که در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارند، «کالاهای صنایع مد و طراحی»، «کالاهای مجازی»، «کالاهای ورزشی» مانند لباس‌های امضا شده توسط ورزشکاران مشهور که ابعاد فرهنگی دارد، «کالاهای صنایع دستی» و «کالاهای مذهبی» مانند تسبیح و جانماز است.

رسانه؛ کالای مهم فرهنگی در جامعه

وی یکی از کالاهای مهم فرهنگی را کالاهای رسانه‌ای مطرح کرد و افزود: مصرف رسانه‌ای در اینجا، به حوزه سبک زندگی مرتبط می‌شود و اهمیت ویژه پیدا می‌کند زیرا مصرف رسانه‌ای از دو جهت در سبک زندگی اثرگذار است؛ اول آن‌ که مصرف رسانه‌ای به عنوان یکی از ابعاد سبک زندگی تأثیرگذار است یعنی شما چگونه رسانه را مصرف می‌کنید و دوم آن که مصرف رسانه‌ای و محتوای آن، بر سبک زندگی ما تأثیر مستقیم دارد.

رئیس میز سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی، با بیان اینکه نه تنها حوزه مصرف کالاهای فرهنگی اهمیت دارد، بلکه برای اصلاح آن‌ها باید شش گام «ایده‌پردازی»، «تولید»، «تبلیغ»، «توزیع»، «مدیریت» و «مصرف» برداشت.

شیخ الاسلامی یادآور شد: نکته مهم در بحث مرتبط با سبک زندگی این است که باید به اختلافات و تفاوت‌های افراد توجه کرد و برای همه، یک نسخه واحد تجویز نکرد، کسانی که نسخه‌های یکپارچه برای همه افراد جامعه می‌پیچند، معلوم است فهم درستی از سبک زندگی اسلامی ندارند درواقع در دوران امام عصر(عج) همه یکسان زندگی نخواهند کرد همانطور که در دوره امامان معصوم(ع) آنان یک جور زندگی نمی‌کردند.

وی ادامه داد: نکته دوم این است که اساسا در حوزه سبک زندگی از جمله سواد رسانه‌ای و سواد مصرف کالای فرهنگی، نباید فقط یک نسخه داد، بلکه باید سناریوهای مختلفی به اقتضای هر فرد داد، به عنوان مثال، مصرف رسانه‌ای یک استاد با یک نوجوان یکسان نیست و باید سناریوی مخصوص برای افراد جامعه داد.

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: بایسته‌های پژوهشی در عرصه سواد رسانه‌ای با رویکرد سبک زندگی سه گام مهم است؛ اول مشخص شدن عرصه‌ها، شبکه‌ها و حلقه‌های ۱ و ۲ برای هر موضوعی، دوم مشخص شدن شاخص‌های انتخاب که در آن عرصه‌ها کدام یک از این شاخصه‌های انتخاب، باید اولویت داده شود و سوم باید به عنوان پیش فرض در هر پژوهش، سبک زندگی و از جمله تفاوت افراد با هم به رسمیت شناخته شود و برای همه نسخه یکسان برای سبک زندگی تجویز نشود.

یادآور می‌شود، آشنایی خواهران طلبه با سواد مصرف کالای فرهنگی و ارتقای آن در سبک زندگی ایرانی و اسلامی و همچنین بایسته‌های پژوهشی این مبحث جهت خط‌دهی به پژوهش‌های آنان، از جمله اهداف برگزاری این نشست بود.