هشدار درباره ایجاد استیصال روانی در ایام کرونا / چگونه مراقب اعضای خانواده باشیم

علی‌اصغر اصغرنژاد فرید، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، در گفت‌و‌گو با ایکنا، به این سؤال پاسخ داد که طولانی شدن شیوع کرونا بر شرایط روانی جامعه چه تأثیری گذاشته است و گفت: وقتی افراد با خطر، تهدید، نگرانی و ناامیدی مواجه می‌شوند سعی می‌کنند آن را کنترل و مدیریت کنند، اما اگر آن مشکل مدیریت نشود و از اشخاصی که می‌گفتند می‌توانند مشکل را کنترل و مدیریت کنند عملکرد مطلوبی را مشاهده و پاسخ امیدوارکننده‌ای را دریافت نکنند، دچار احساس درماندگی می‌شوند.

وی تشریح کرد: اکنون سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که فعلاً قرار نیست واکسنی برای کنترل کرونا ارائه شود و گزارش‌هایی که از آزمایش‌های واکسن در کشورهای جهان منتشر می‌شود نیز امیدوارکننده نیست و حتی گفته می‌شود که مشخص نیست که آیا واکسن احتمالی خواهد توانست همه مردم را ایمن کند یا خیر.

خطر روانی احساس درماندگی در مقابل کرونا

این روانشناس کشورمان ادامه داد: بشر درباره پدیده کرونا شناختی ندارد و همه مسائل مرتبط با آن مبهم و با سردرگمی همراه است. مردم وقتی با این همه ابهام درگیر می‌شوند و نمی‌توانند هیچ اقدامی برای مقابله با آن انجام دهند، احساس می‌کنند که با وضعیت گنگی مواجه هستند که کنترلی بر آن ندارند. واکنش طبیعی همه آدم‌ها وقتی در برابر چنین پدیده‌ای قرار می‌گیرند، نوعی احساس درماندگی است. اگر در مورد این احساس درماندگی هشیار نباشیم، می‌تواند زمینه ابتلا به افسردگی را فراهم کند و در این صورت فرد برای مدیریت شرایط و حتی مراقبت از خود یا دیگران تلاشی نمی‌کند و از خود و اطرافیان غافل می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه 65 درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند افسرده هستند، گفت: استیصال و درماندگی در کنترل وضعیت موجود باعث می‌شود که افراد افسرده تصور کنند که به انتهای راه رسیده‌اند. در شرایط کنونی که کرونا طولانی شده و در ابعاد مختلف زندگی مثل کسب درآمد و شغل تأثیر گذاشته و شیوه زندگی انسان‌ها و ... را تحت تأثیر قرار داده است چنین احساسی در افراد ایجاد می‌شود. اکنون روابط افراد مثل در آغوش گرفتن عزیزان که نوعی عادت مطلوب بود به تعارضی وحشتناک تبدیل شده، چراکه ترس مبتلا کردن عزیزان  تعاملات عاطفی و شئون زندگی و شغلی را تحت تأثیر قرار داده است.

اخبار متناقض و خطر سردرگمی روانی

اصغرنژاد فرید تصریح کرد: شرایط جدید ایجاب می‌کند که قدرت سازگاری و سازوکار مناسب برای سازگار شدن با وضعیت موجود را بیاموزیم و کسب کنیم. پس وظیفه مسئولانی که خدمات بهداشتی و روانی برای مردم فراهم می‌کنند این است که اطلاعات دقیق و صحیح علمی براساس مطالعات کمی و کیفی و مبتنی بر شواهد را به مردم ارائه کنند تا استیصال مردم کاهش پیدا کند. متأسفانه با حجم زیادی از اخبار متناقض در خصوص کرونا مواجه هستیم. اکنون مدام بحث اینکه آیا طب سنتی در درمان کرونا مؤثر است، تأیید یا رد می‌شود یا اخبار بسیار متناقض در خصوص دستیابی به واکسن و درمان مطرح و بعد رد می‌شود؛ همین استیصال مردم را ناراحت می‌کند. این اطلاعات گیج‌کننده احساس عدم کنترل بر روی زندگی، سرنوشت و آینده را در افراد ایجاد می‌کند.

این عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی ایران، بیان کرد: در شرایط موجود یک توصیه اساسی این است که مردم اطلاعات مربوط به کرونا را از یک منبع دقیق، علمی و معتبر دریافت کنند. حتی وقتی متخصصان به نحوی صحبت می‌کنند که عموم مردم صحبت‌های آنها را دقیق متوجه نمی‌شوند یا برداشت‌های اشتباهی از صحبت‌های آنها می‌کنند، جنبه‌های احساسی و روانی افراد به هم می‌ریزد. به همین دلیل تشریح یافته‌های علمی در خصوص کرونا یا نحوه مراقبت از خود بهتر است به صورت پنل و با حضور چند متخصص ارائه شود تا مردم مباحث مطرح‌شده را بهتر درک کنند و بار روانی آنها کاهش پیدا کند.

وی با تأکید بر اینکه باید مسائل مربوط به کرونا به صورت روشن و دقیق ارائه و براساس شناخت از مخاطبان مطالب ارائه شود، گفت: یکی از دلایلی که عده‌ای از مردم به مسائل بهداشتی و زدن ماسک بی‌توجه هستند ناشی از احساس درماندگی است و در اصل نوعی هشدار است که اطرافیان افراد باید متوجه آن باشند و اگر متوجه شدند احساس استیصال و درماندگی و افسردگی در عضو خانواده آنها ایجاد شده است، باید به روانپزشک مراجعه کنند.

اصغرنژاد فرید اضافه کرد: البته فقط افسردگی از علائم کرونا نیست بلکه احساس ناامنی و شرایط عاطفی روانی دشوار می‌تواند زمینه ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته‌های قلبی را ایجاد کند. پس باید مراقب شرایط روانی اعضای خانواده بود و بهترین اقدام در شرایط موجود حمایت عاطفی و روانی، ایجاد فضای امن، ایجاد صمیمیت، مراقبت، همدلی حمایتی و برانگیختن این حس است که اعضای خانواده برای همدیگر اهمیت دارند.