میراث‌دار تفکر غلط تقابل ماده و معنا هستیم / فرهنگ ما نیازمند جراحی است

به گزارش ایکنا، نشست هم‌اندیشی «توسعه اقتصاد صنایع خلاق فرهنگی» به همت پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاددانشگاهی، امروز سه‌شنبه ۱۶ اردیبهشت‌ماه، با حضور پویا محمودیان، معاون صنایع دستی و هنر‌های سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی، سیدمحمدحسین سجادی‌نیری، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز، یوسفی، از مجموعه صندوق نوآوری و شکوفایی، محمد شالویی، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد آقاسی، دبیر ستاد فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی و جمعی از اساتید این حوزه در محل دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.

محمدحسین ایمانی‌خوشخو، رئیس پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی، در این نشست با طرح این پرسش که چرا بخش فرهنگی در سایر کشور‌ها مولد است و در کشور ما نه؟ اظهار کرد: باید بتوانیم حوزه فرهنگ را به صنعت تبدیل کنیم، این مسئله در دنیا رایج است و آن را صنایع فرهنگی اطلاق می‌کنند.

به گفته ایمانی‌خوشخو؛ هدف از هم‌اندیشی این است که همین جمع در چند ماه آینده قادر باشند صنایع فرهنگی را به طور ضربتی پیگیری کنند، اما به شرط آنکه همه پای کار باشند و ضرورت ورود به این کار احساس شود.

وی افزود: صنعت فرهنگی به شاخه‌های متعدد علوم از جمله مدیریت، جامعه‌شناسی، رسانه، فلسفه هنر و ... مربوط می‌شود، نهاد‌های تصمیم‌گیر و رسانه‌ها با همه تجاربی که دارند در این موضوع دخیل‌ هستند و باید همه پای کار باشند.

‌

‌

بهمن نامور مطلق، رئیس دانشگاه هنر‌های اسلامی فرشچیان وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی، در این نشست گفت: صنایع خلاق یعنی قابلیت حل مسئله با توجه به قابلیت‌های درونی، همچنین آشکار کردن بضاعت‌های درونی در کشور که البته در ایران این قابلیت‌ها و بضاعت‌ها کم نیست. اما آنچه مهم است رابطه رخداد و توسعه در مقوله فرهنگ و صنایع فرهنگی است. انسان‌های امروز رخدادمحور هستند. یکی از دلایل این است که افراد علاقه‌مند هستند و می‌خواهند ارتباط مستقیم با دیگران پیدا کنند. علت دیگر بحث اصالت است، ما اطمینان بیشتری به اصالت محصول ارائه شده توسط خود تولیدکننده داریم. نکته بعدی ارزانی قیمت در عرضه مستقیم محصول است. در وهله بعد انسان به دنبال هیجان و خالی کردن هیجانات خود است و یکی از مجاری برای این کار ایونت‌ها و نمایشگاه‌هاست.

‌

 

‌وی ادامه داد: به نسبت محصولات، رخداد‌ها متفاوت است. رخداد‌های پیوسته و ناپیوسته داریم و این‌ها در مدیریت اقتصاد نقش جدی ایفا می‌کنند؛ بنابراین رخداد یکی از شاخص‌های مهم توسعه است. هر کشوری که بتواند رخداد را در دست گیرد و آن را مدیریت کند، اقتصاد آن توسعه پیدا خواهد کرد. ترکیه توانست این کار را بکند. اما آنچه در کشور ما اتفاق می‌افتد این است که فعالان حوزه صنایع دستی یک سال منتظر ایام عید هستند تا توشه یک سال خود را جمع کنند، که امسال و با توجه به شرایط شیوع کرونا این اتفاق عملاً رخ نداد. باید یک تقویم رخدادی ایجاد و رخداد‌های محلی منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی را از یکدیگر تفکیک کنیم تا دچار مشکلاتی در شرایط مشابه امروز نشویم.‌

 

حسن بلخاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، پژوهشگر و عضو شورای عالی معماری نیز سخنران دیگر این هم‌اندیشی بود. وی درباره نظام فرهنگی کشورمان گفت: نظام فرهنگی ایران متشکل از سه وجه دین، عرفان و فلسفه است که در هر سه مورد این حوزه‌ها، دنیا و آخرت مقابل هم‌اند و یا گویی ماده و معنا، صنعت و فرهنگ را در تقابل هم قرار می‌دهد. اینکه ایجاد نسبت میان فرهنگ و صنعت و اقتصاد را امر مذمومی می‌شماریم، مسئله‌ای تاریخی است. «رَبَّنَا آتِنَا فِی‏ الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی‏ الآخِرَةِ حَسَنَةً»، طبق این عبارت شریف؛ آن کس که دنیای او ویران است، یقیناً آخرت او نیز ویران خواهد بود. دنیای حسنه، ایجاد آخرت حسنه را به همراه دارد؛ لذا تقابل ذکر شده غلط است و در واقعیت و در حقیقت ذات دین و فلسفه و عرفان ما این‌گونه نیست.

ما میراث‌دار تفکری غلط از یک حقیقت درست هستیم که گرایش به مسائل ماده و اقتصاد و صنعت را مقابل معنویت می‌دانسته، امروز فرهنگ ما نیاز به جراحی دارد تا به این واقعیت دست پیدا کنیم که گرایش به مسائل اقتصادی و ظهور اقتصاد فرهنگ و صنایع فرهنگی نقطه مقابل دین و عرفان نیست.

وی افزود: ما میراث‌دار تفکری غلط از یک حقیقت صحیح هستیم که گرایش به مسائل ماده و اقتصاد و صنعت را مقابل معنویت می‌دانسته. جهان سنت، وحدت‌محور است و جهان امروز مطلقاً این‌طور نیست و لذا باید در هر حوزه که با تکثر همراه است خودکفا شویم. به همین دلیل، فرهنگ در کشور ما نیاز به جراحی دارد تا به این واقعیت دست پیدا کنیم که گرایش به مسائل اقتصادی و ظهور اقتصاد فرهنگ و صنایع فرهنگی نقطه مقابل دین و عرفان نیست.

پویا محمودیان، معاون صنایع دستی و هنر‌های سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، طی سخنانی در این نشست، اظهار کرد: در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق بسیاری از ظرفیت‌ها هنوز شناخته نشده است و مهمترین کار بعد از شناسایی ظرفیت‌ها، هدف‌گذاری برای هم‌افزایی در عرصه صنایع فرهنگی است. متأسفانه در کشور ما تا به امروز این هم‌افزایی اتفاق نیفتاده و سایر کشور‌ها علی‌رغم بی‌بضاعتی در عرصه صنایع فرهنگی با کمک نقشه راه درست و عنصر هم‌افزایی توانستند در این عرصه ایفای نقش کنند و موفق باشند.

 

وی ادامه داد: هم‌افزایی میان رکن‌های صنایع خلاق و دوری از جزیره‌ای عمل کردن قطعاً می‌تواند فصل جدیدی را ایجاد کند تا ما هم در حوزه صنایع دستی و خلاق حرف برای گفتن داشته باشیم. کشوری مانند مالزی به عنوان پیشرو در میان کشور‌های اسلامی در حوزه مد و لباس خود را مطرح می‌کند. در حالی که ما هیچ‌گاه فکر نکردیم که ۳۱ استان و پهنه جغرافیایی ایران را چگونه در کنار صنعت مد و لباس کشورمان قرار دهیم و با چنین تنوعی این ما باشیم که در صنعت مد و لباس پیشرو باشیم.

‌‌

 

‌حمیدرضا ششجوانی، پژوهشگر و مدرس حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر که به صورت مجازی با این هم‌اندیشی ارتباط برقرار کرده بود، در سخنانی درباره موانع اقتصاد فرهنگ، گفت: مزیت‌های رقابتی در کشور ما با فرهنگ ما مطابقت دارد، اما برنامه‌ای برای پیشرفت و توسعه نداریم. برون‌رانی و چندپارگی سیاست‌گذاری از مشکلات این عرصه است. سیاستگذار نباید نقش متخصص را داشته باشد و در اکثر موارد شبه‌علم در اختیار سیاستگذار قرار دارد. متأسفانه مشاهده شده که سهم وزارت ارشاد در صنایع فرهنگی یک درصد و برای مثال سهم وزارت صمت خیلی بیشتر بوده است.

عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی نیز در سخنانی اظهار کرد: جهاددانشگاهی در حوزه فرهنگی، دارای شبکه‌ای است که همین شبکه، ویژگی ممیزه فعالیت‌های فرهنگی جهاد در کشور است، چنان که رخداد‌های تأثیرگذاری در حوزه اقتصاد فرهنگ، از جمله طرح ایران مرز پرگهر و جشنواره نقش تن‌پوش و دیبا را برگزار می‌کند. این نهاد همچنین دارای سه خبرگزاری است که می‌توانند پشتوانه و حامی خوبی در حوزه صنایع و فعالیت‌های فرهنگی باشند.

علیزاده ادامه داد: پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی در حوزه ارتباط صنعت و فرهنگ می‌تواند خوب عمل کند و با تربیت دانشجویانی در زمینه فرهنگ و صنایع دستی با رویکرد‌های اقتصادی، به تولید سرمایه دست بزند. اگر این مجموعه، دانشجویان فعال در این عرصه را مورد حمایت قرار دهد، بسیاری از ظرفیت‌های به فعل نرسیده، رشد خواهد کرد. این نکته مهمی است که مهمترین ظرفیتی که این پارک در آینده اختیار خواهد داشت، نیروی انسانی است.

 

اقتضای جهاددانشگاهی این است که مخاطب اصلی خود که دانشجویان و جوانان هستند را فراموش نکند، اگر با این مخاطب پیش برود شأن نزول حوزه فرهنگی خود را حفظ خواهد کرد.

مهدی فیض، عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی نیز که در این مراسم حضور داشت، در سخنانی با پیشنهاد دعوت و افزودن بنیاد نخبگان به صورت رسمی به این هم‌اندیشی، بیان کرد: اقتضای جهاددانشگاهی این است که مخاطب اصلی خود که دانشجویان و جوانان هستند را فراموش نکند، اگر با این مخاطب پیش رود، شأن نزول حوزه فرهنگی خود را حفظ خواهد کرد. امیدوارم از هم‌افزایی بین این حرکت و شبکه شکل‌ گرفته در سطح کشور نتایج فوق‌العاده‌ای به دست بیاوریم.

محمدرضا ملامحمد، مدیرعامل شرکت پویش‌پرداز مرسا(برنده جایزه ملی طراحی بسته‌بندی در صنایع فرهنگی) نیز که در این نشست حضور داشت، طی سخنانی با بیان اینکه حوزه فرهنگ به شدت تحت تأثیر مسائل سیاسی و سیطره آن بر این عرصه است، اظهار کرد: جانبه‌گرایی سیاسی را در بسیای از عرصه‌های فرهنگی می‌بینیم و باید از جایی خود را از این سایه سنگین دور کنیم و تا این اتفاق نیفتد؛ در این زمینه دچار مشکلات خواهیم بود. همه می‌دانیم که المپیک بزرگترین رویداد ورزشی جهان است و هر کشوری که قصد میزبانی دارد، تقریباً از ۱۰ سال قبل تلاش می‌کند زیرساخت‌های لازم را برای میزبانی فراهم کند. صنایع فرهنگی در کشور چین که اخیراً یک از کشور‌های میزبان المپیک بود، از همان ابتدا شروع به کار کردند، اما ما چه کردیم؟ یک ماه مانده بود به جام جهانی بر سر اینکه خواننده موسیقی جام جهانی برزیل چه کسی باشد درگیری‌هایی داشتیم و با بی‌مهری مسئولان سیاسی نتیجه خوبی حاصل نشد.

به گفته ملامحمد؛ ما از صنایع فرهنگی به صورت تزئینی و تجملی استفاده می‌کنیم، برای مثال در هر مراسم یک بخش از برنامه را به موسیقی اختصاص می‌دهیم، اما اطلاعی نداریم که آیا آن موسیقی مرتبط با آن رویداد هست یا خیر!