قیام ۱۷ شهریور، قیامی برخاسته از عزم ملت/ زنگ خطر برای رژیم پوسیده نواخته شد
گروه سیاسی: قیام خونین ۱۷ شهریور شکاف میان حکومت و ملت را عمیق‌تر کرد و امکان هر نوع پیوستگی یا سازش را از بین برد،این قیام باعث انسجام فکری و اتحاد علمی شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، قیام 17 شهریور نشان‌گر استقامت و عزم مردم برای سرنگونی رژیم شاهنشاهی بوده است به‌طور‌ی‌که در جریان این قیام فاصله بین مردم و حکومت شکاف عمیقی برداشت و مردم مصمم شدند که با عزم راسخ و استوار بخواهند رژیم را سرنگون کنند.
در جریان قیام خونین 17 شهریور عده زیادی به شهادت رسیدند، خون این شهدا اثر خود را گذاشت و امروز درخت تنومند انقلاب اسلامی ایران در منطقه و جهان پرثمر شده است.
نگاهی به چگونگی شکل‌گیری قیام خونین 17 شهریور
در سیزدهم شهریور 57 مردم تهران به امامت شهید آیت‌الله مفتح، نماز عید فطر را در قیطریه برگزار کرده و پس از آن طی یک راهپیمایی میلیونی گسترده با صدای رسای خود اعلام کردند که خواستار برقراری حکومت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) هستند.
این راهپیمایی عظیم جدی‌تر از همیشه، زنگ خطر را برای شاه و رژیم پوسیده او به صدا درآورد و عرق سرد وحشت بر پیشانی رژیم نشاند، روزهای 14 و 15 شهریور نیز در تهران و شهرستان‌ها تظاهرات پراکنده‌ای صورت گرفت و ده‌ها نفر دیگر شهید و مجروح شدند.
روحانیت مبارز ایران در اعتراض به کشتارهای فجیع رژیم شاه در تهران و شهرهای دیگر، روز پنجشنبه، 16 شهریور را روز عزای عمومی و تعطیل اعلام کرده، جهت بزرگداشت شهدای چند روز اخیر دعوت به راهپیمایی گسترده‌تری کردند.
با وجود ممانعت دولت، رژیم ناگزیر در مقابل اراده پولادین مردم عقب نشست و ملت ایران با جمعیتی بیش از راهپیمایی عید فطر به خیابان‌ها آمدند و از همان مسیر راهپیمایی عید فطر (قیطریه) به راه افتادند و از مسیر خیابان دکتر شریعتی به‌سوی جنوب تهران سرازیر شدند.
در حالی‌که خودروها و نفربرهای ارتش در مقابل آنها صف کشیده بودند، لحظه‌ای که مردم و ارتش به هم رسیدند، سکوت معناداری در میان آنها حکم‌فرما شد؛ یک‌باره از میان جمعیت این شعار برخاست: «برادر ارتشی چرا برادرکشی؟» و به‌دنبال آن بر گردن سربازان و لوله‌های سلاح‌شان شاخه‌های گل جای گرفت، بدین ترتیب تظاهرات 16 شهریور پیروزی بزرگی در روند انقلاب اسلامی ایران بود که ضمن آن ارتش در آغوش محبت ملت قرار گرفت.
پس از این دو راهپیمایی میلیونی بود که شاه پس از مشورت با فرماندهان نظامی و با تبادل‌نظر با سفرای آمریکا و انگلیس، پنجشنبه شب، 16 شهریور دستور حکومت نظامی صادر کرد و هیئت دولت نیز آن را تأیید کرد.
صبح روز هفده شهریور در حالی‌که اکثر مردم از اعلام حکومت نظامی بی‌خبر بودند، همانند روزهای گذشته در میدان شهدا (ژاله سابق) اجتماع کردند تا راهپیمایی دیگری را ترتیب دهند اما با نظامیانی مواجه شدند که میدان و خیابان‌های اطراف را در محاصره خود داشتند.
زنان در نزدیکی میدان و مردان کمی با فاصله از میدان نشسته بودند و شعارهای انقلابی سرمی‌دادند، تا راهپمایی خود را آغاز کنند، ناگهان مأموران بی‌رحمانه به‌سویشان آتش گشودند؛ مردم که انتظار چنین قساوتی نداشتند، شجاعانه در مقابل رگبار گلوله‌ها نشستند و در حالی‌که شعار«مرگ بر شاه» و «درود بر خمینی» بر لب داشتند به خون خود غلتیدند.
بقیه مردم که از معرکه دور بودند، مجروحان را با خود حمل کرده و بر سر راه خود بانک‌ها، سینماها، فروشگاه‌های کوروش، اتوبوس‌ها و ماشین‌های دولتی و نظامی را به آتش کشیدند. درگیری تا بعد ازظهر آن روز ادامه داشت بر اثر آن بیش از چهارهزار نفر شهید و صدها نفر دیگر مجروح شدند.
هم‌زمان با تهران در شهرهای آبادان، اهواز، شیراز، مشهد، قزوین، جهرم، کازرون، تبریز، کرج، کرمانشاه، و قم حکومت نظامی اعلام شد و مقررات عبور و مرور و منع تجمعات مردمی به اجرا درآمد، در همان روز چندین نفر از شخصیت‌های مبارز روحانی و غیر روحانی دستگیر شدند.
تردید و تزلزل در اراده سیاسی رژیم شاه؛ از مهم‌ترین پیامدهای قیام خونین 17 شهریور
تردید و تزلزل در اراده سیاسی رژیم شاه یکی از مهم‌ترین پیامدهای قیام خونین 17 شهریور بود، به‌دنبال کشتار 17 شهریور، رژیم در رویارویی با ملت سخت به تردید و تزلزل افتاد؛ چرا که شیوههای مرسوم اعم از سرکوب و سازش در عمل شکست خورده بود.
اجرای حکومت نظامی که بر اساس نظریه مشاوران امنیتی و ساواک، بهترین سیاست ممکن جهت برقراری امنیت و آرامش تلقی می‌شد، نتیجه عکس داد «شریف امامی» برای اخذ رأی اعتماد به مجلس میرفت، دست کم 9 تن از نمایندگان فریادزنان صلاحیت «شریف امامی» را زیر سؤال بردند، که البته در نهایت رأی اعتماد را از مجلس اخذ کرد.
این قیام شکاف بین حکومت و ملت را عمیق‌تر کرد
قیام 17 شهریور شکاف میان حکومت و ملت را عمیق‌تر کرد و امکان هر نوع پیوستگی یا سازش را از بین برد، بدینترتیب واقعه 17 شهریور به اعتبار میانهروها و هواداران اندیشه اعاده مشروطیت سلطنتی به نحو اجتنابناپذیری آسیب وارد کرد؛ زیرا، دولت آشتی ملی بیش از دو هفته نتوانست به وعده‌های خود وفادار بماند و در 17 شهریور نقاب دروغین از چهره خود برافکند.
توجیهناپذیری این رویداد، راه مسالمت میان شاه و مخالفان را برای همیشه بست؛ بنابراین، هنگامی‌که امکان راه حل سیاسی با رژیم از بین رفت، انقلاب در مسیر تازهای افتاد و شتاب بیشتری گرفت. از این دیدگاه رویداد 17 شهریور باعث انسجام فکری و اتحاد عملی مخالفان شد و همگان به این نتیجه رسیدند که تنها یک راه برای نجات جامعه ایران باقی مانده است و آن خروج شاه و سقوط رژیم او و استقرار یک نظام مطلوب است.
حوادث 17 شهریور و ادامه حکومت نظامی، انسجام و اراده ارتش را متزلزل ساخت، استقرار طولانی مدت ارتش در میدان‌ها و چهارراه‌ها و مراکز مهم شهر، موجب فرسایش آنان می‌شد. ارتش میبایست تحت فرمان فرمانداری‌های نظامی و شورای امنیت استان عمل کند که خواهناخواه با هیئت دولت و سایر مراکز قدرت در نحوه و اجرای فرمان‌های حکومت نظامی اختلاف نظر مییافت، این واقعیت با توجه به ساختار ارتش شاهنشاهی که شکاف عمیقی میان کادر فرماندهی با بدنه نیروهای مسلح از نظر گرایش‌های سیاسی و تمایلات ملی و مذهبی وجود داشت، موضع ارتش را به‌عنوان سرکوب‌گر مخالفان، سخت تضعیف میکرد.
با وقوع این قیام، آمریکا دریافت که باید در حمایت از شاه تجدید نظر کند و رژیم شاهنشاهی نیز متوجه شد که توان مبارزه با ملت را ندارد، قیام 17 شهریور بیان‌گر عزم مردم برای سرنگونی رژیم شاهنشاهی بود و خون شهدای این قیام درخت انقلاب را تنومند کرد.
به‌دنبال وقوع قیام 17 شهریور که نقطه عطفی در تاریخ ایران است، آمریکایی‌ها متوجه شدند که دیگر باید دست از حمایت از رژیم طاغوت بکشند؛ همچنین رژیم طاغوت نیز که در این روز مردم را به گلوله بسته بود متوجه شد که نمی‌‌تواند دیگر راه به جایی ببرد.
این قیام موجب شد تا آمریکایی‌ها مجبور شوند که در حمایت از رژیم شاهد تجدید نظر کرده و رژیم شاه نیز متوجه شد که دیگر توانی برای مقابله با مردم ندارد.
پیام قیام ۱۷ شهریور سرنگونی رژیم شاه بوده است
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی‌فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، گفت: قیام ۱۷ شهریور یکی از مناسبت‌های مهم انقلاب اسلامی بوده و ریشه آن در روز ۱۳ شهریور سال ۱۳۵۷ است که نماز عید سعید فطر به امامت شهید مفتح برگزار و به تظاهرات عظیم مردمی علیه رژیم شاه تبدیل شد.
وی با بیان این‌که قیام 17 شهریور نشان‌گر عزم مردم برای سرنگونی رژیم شاه بود، افزود: پس از عید فطر در روز ۱۶ شهریور نیز تظاهرات میلیونی برگزار شد و اعلام کردند روز بعد با جمعیت بیشتری تظاهرات کنند که رژیم شاه به تکاپو افتاد تا جلوی تظاهرات مردم را بگیرد.
حجت‌الاسلام میرعمادی با اشاره به این‌که ارتشبد اویسی روز ۱۷ شهریور را حکومت نظامی اعلام کرد، اضافه کرد: مردم تهران به حکومت نظامی توجه نکرده و روز ۱۷ شهریور اجتماع عظیم میلیونی در میدان ژاله تهران به وجود آمد که رژیم شاه به کمک آمریکا مردم را از هوا و زمین قتل عام کرده و تظاهرات را به خاک و خون کشیدند.
نماینده ولی‌فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد با بیان این‌که دست آمریکا در این جنایت به خون مردم آلوده است، خاطرنشان کرد: پیام قیام ۱۷ شهریور این بود که سرکوب و سازش به بن‌بست و وعده‌های رژیم شاه بی‌ارزش بوده است.
حجت‌الاسلام میرعمادی با اشاره به این‌که پیام قیام ۱۷ شهریور سرنگونی رژیم شاه بوده است، گفت: این قیام خونین دستاوردها و پیامدهای فراوانی داشت که لازم است این دستاوردها برای مردم معرفی شود.
حجت‌الاسلام محمدجواد گراوند، رئیس تبلیغات اسلامی شهرستان کوهدشت نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، گفت: ۱۷ شهریور، نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است.
وی، افزود: انقلاب اسلامی ایران روزهای پرحادثه‌ای را پشت سر گذاشته و بسیاری از این روزهای حساس و بزرگ در تاریخ انقلاب اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و 17 شهریور نیز به‌عنوان نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود که در نهایت منجر به پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ شد.
گراوند، تصریح کرد: این واقعه که معروف به «جمعه سیاه» است و در منابع از آن با عنوان «کشتار ۱۷ شهریور» نیز یاد می‌شود، در میان وقایع سال آخر حکومت پهلوی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. در حقیقت با این کشتار، راه مخالفان و مبارزان برای همیشه از حکومت جدا شد به‌گونه‌ای که آشتی میان حاکمیت و مردم امکان‌پذیر نبود.
رئیس اداره تبلیغات اسلامی کوهدشت، خاطرنشان کرد: 17 شهریور از ایام‌الله است؛ روزی که شهدا سند «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» را با خون خویش امضا کردند و با خروش سرخ تکبیر، کاخ سیاه استکبار را سرنگون ساختند.
وی همچنین در رابطه با تعامل بین ادارات مختلف، اظهار کرد: تعامل فرهنگی، دینی و اعتقادی با سایر ادارات نقش مهمی در توسعه فرهنگ دینی جامعه دارد.
خبرنگار: مهناز عالی‌نژادیان
