جایگاه تکریم پدر و مادر در قرآن/ سپاسی که همردیف تشکر از خداست
گروه اجتماعی: احسان و تکریم به پدر و مادر از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است و خداوند همواره پس از بیان حکم وجوب پرستش خدای یگانه، به احترام و تکریم پدر و مادر اشاره کرده و حکم می‌کند: «وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا؛ به والدین احسان کنید».
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، «احترام به پدر و مادر»، یکی از مهم‌ترین اصول اخلاقی در مکتب اسلام است و آیات و روایات فراوانی پیرامون این موضوع مطرح شده؛ به‌طوری‌که در بسیاری از موارد پس از توحید و یکتاپرستی به احسان والدین اشاره شده است.از طرفی عواطف و حق‌شناسی در وجود انسان اقتضا می‌کند که انسان نسبت به گرامی‌داشت مقام پدر ومادر اهتمام ورزد.
احسان و تکریم به پدر و مادر از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است و خداوند همواره پس از بیان حکم وجوب پرستش خدای یگانه، به احترام و تکریم پدر و مادر اشاره کرده و حکم می‌کند: که به والدین احسان کنید.
خداوند متعال در آیه 15 سوره مبارکه لقمان می‌فرماید: «وَإِن جَاهَدَاکَ عَلى أَن تُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفًا ...؛ و اگر تو را وادارند تا در باره چیزى که تو را بدان دانشى نیست به من شرک ورزى از آنان فرمان مبر و[لى] در دنیا به خوبى با آنان معاشرت کن...» لذا در این آیه شریفه توصیه می‌کند حتی اگر پدر و مادر کافر باشند احترام آنها لازم است.
همچنین، خداوند متعال در آیه 83 سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلًا مِّنکُمْ وَأَنتُم مِّعْرِضُونَ؛ و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید آن‌گاه جز اندکى از شما [همگى] به حالت اعراض روى برتافتید».
گرچه شأن نزول آیه مذکور درباره بنی‌اسرائیل است اما در حقیقت یک برنامه کلی الهی را درباره ی تمام جوامع بشری بیان می‌کند. جهاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اسلامی، تازمانی‌که وجوب عینی پیدا نکند، خدمت به پدر و مادر و رسیدگی به امورشان بر آن اولویت دارد کمااینکه امام صادق(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است که پیامبر(ص) در جواب جوانی که شور جهاد در دل داشت ولی پدر و مادر ناتوانی داشت که خیلی با وی انس و علاقه داشتند، فرمود: «قسم به آن‌که مرا به حق مبعوث ساخته است اگر یک شب مادر با تو مانوس باشد از یک سال جهاد در راه خدا بهتر است».(مکارم شیرازی/ تفسیر نمونه/ج 12/ ص 96)
مؤثرترین نفرین، نفرین پدر و مادر درباره فرزند است
اگر والدین برای فرزند نفرین کند او در بهشت راه ندارد نه تنها راه ندارد بلکه از بوی بهشت از فاصله‌های دور محروم می‌شود کمااینکه نبی مکرم اسلام(ص) فرمود: «بترسید از این‌که مورد عاق پدر و مادر قرار گیرید زیرا بوی بهشت از هزار سال راه به مشام می‌رسد ولی به مشام عاق والدین نخواهد رسید.( مکارم شیرازی/ تفسیر نمونه/ ج12 ص 97)
نیکی به پدر و مادر معنی وسیعی دارد
احترام به پدر و مادر معنی گسترده و وسیعی دارد به‌طور خلاصه هر نوع بی‌احترامی به هر نحوی و هر چیزی که موجب ناخشنودی و نارضایتی آنها شود باید از آن دوری جست و در برابر آنها کاملاً خاضع و برخورد به آنها باید مؤدبانه و شایسته باشد و به تعبیر قرآن کریم در آیه 23 سوره مبارکه اسرا: «وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا؛ و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر ]خود] احسان کنید اگر یکى از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگى رسیدند به آنها [حتى] اوف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى».
در تفسیر نمونه ج 12 از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: «اگر در آزردن پدر و مادر خداوند چیزی را کمتر از اف می‌دانست از آن نهی می‌کرد» و از جمله آزردن این است که انسان یا چشم خیره به آنها بنگرد، اف گفتن از کمترین و بی‌مقدارترین موارد آزردن است لذا روایت فرق بیان‌گر وسعت گسترش معنای بی‌احترامی به پدر و مادر است.
احترام و نیکی به پدر و مادر از دیدگاه قرآن
قرآن‌کریم در 13 مورد از ضرورت احترام و نیکی به پدر و مادر یاد کرده است و درهفت مورد پس از دعوت به یکتایی و شکر خدا، دعوت به احسان و تشکر از پدر و مادر می‌کند؛ این مطلب بیان‌گر ارزش فوق‌العاده احترام به پدر و مادر است که بعد از اعتقاد به یکتای خدای منان بیان شده است.
خداوند متعال در آیه151 سوره مبارکه انعام می‌فرماید: «قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا؛ بگو بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده براى شما بخوانم چیزى را با او شریک قرار مدهید و به پدر و مادر احسان کنید...».
در تفسیر نمونه جلد6 بیان شده که آیه مذکور بیان‌گر این موضوع است که در واقع شرک سرچشمه اصلی همه مفاسد اجتماعی است و ذکر نیکی به پدر و مادر بلافاصله بعد از مبارزه با شرک و قبل از دستورهای مهمی مانند تحریم قتل نفس و اجرای اصول عدالت می‌آید دلیل بر اهمیت فوق‌العاده حق پدر و مادر در دستورهای اسلامی است این موضوع وقتی روشن می‌شود که می‌بینیم به‌جای تحریم آزار پدر و مادر که هماهنگ با سایر تحریم‌های این آیه است موضوع احسان و نیکی کردن، ذکر شده است یعنی نه تنها ایجاد ناراحتی برای آنها حرام است بلکه علاوه بر آن احسان و نیکی در مورد آنان نیز لازم و ضروری است.
همچنین، در آیه 24 سوره مبارکه اسرا آمده است: «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا؛ و از سر مهربانى بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت کن چنان‌که مرا در خردى پروردند».
نیکی به پدر و مادر ریشه در واجب بودن شکر منعم دارد
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه خرم‌‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با نیکی به والدین گفت: نیکی به پدر و مادر وظیفه‌ای اخلاقی است که در واجب بودن شکر منعم ریشه دارد.
وی با بیان این‌که انسان فطرتاَ شاکر و سپاس‌گزار کسی است که به او نیکی کرده است و سپاس‌گزاری از پدر و مادر نشانه سلامت فطرت است، افزود: اهمیت سپاس‌گزاری از پدر و مادر، چنان است که خداوند، پس از امر به شکرگزاری از خود، شکر پدر و مادر را آورده است. چنان‌که در سوره لقمان آیه 14 فرموده است: «و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با ناتوانی روزافزون حمل کرد و دوران شیرخوارگی او در دوسال پایان می‌یابد (آری! به او توصیه کردم) که برای من و برای پدر و مادرت، شکر به‌جا آور که بازگشت همه شما به سوی من است».
نماینده ولیفقیه در لرسشتان ادامه داد: این شکرگزاری، همچون شکر خدا، بسیار سخت و دشوار است، اما پاداش آن بسیار است، پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود «نیکی به پدر و مادر، برتر از نماز، روزه، حج، عمره و جهاد است».
وی ادامه داد: این احسان و سپاس‌گزاری باید به‌گونه‌ای باشد که از همه نظر کمال احترام را برای آنها قائل باشیم حتی کلمه «اُف» را در برابر آنان به‌کار نبریم جنان‌که در سوره اسرا آیه 23 خداوند می‌فرماید «و پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید، هرگاه یکی از این دو، یا هر دو نزد تو به سن پیری رسیدند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار لطیف و بزرگوارانه به آنها بگو».
سپاسگذاری از پدر و مادر همردیف تشکر از خدا
وی گفت: اهمیت سپاس‌گزاری از پدر و مادر به اندازه‌ای است که در کلام امام رضا(ع) همردیف تشکر از خداوند قرار گرفته است و این، حکایت از جایگاه مهم آنها در نزد خداوند دارد: آن بزرگوار فرمود «همانا خداوند متعال فرمان داده که سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد، به نماز، همراه با زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمی‌شود. به سپاس‌گزاری از خودش، همراه با سپاس از پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاس‌گزاری نکند، خدا را شکر نکرده است. به تقوای الهی فرمان داده و به صله رحم، پس کسی که صله رحم انجام ندهد تقوای الهی را هم به‌جا نیاورده است». (بحارالانوارج93 ص 12)
حفظ حرمت پدر و مادر در میان مردم نهادینه شود
حجت‌الاسلام علی‌محمد لروند، امام جمعه شهرستان پل‌دختر در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با احترام نسبت به والدین با تأکید بر لزوم ترویج فرهنگ احترام به والدین در جامعه، امام حسین(ع) را الگویی نمونه در احترام به جایگاه پدر دانست و گفت: اگر حرمت به پدر و مادر میان همه افراد نهادینه شود قطعاً شاهد جامعه‌ای سالم بوده و دین‌داری رواج خواهد یافت.
وی اظهار کرد: از طرفی پدران جامعه باید در رفتار خود به امام حسین(ع) تأسی بجویند که در زمانی‌که نام‌گذاری فرزندان تحت عنوان «علی» ممنوع شده بود، سیدالشهدا(ع) فرمود «اگر هزار پسر داشته باشم نام همه را علی می‌گذارم».
خیلی خوب بود 
