نقد شبهات در حوزه وحی قرآنی؛ متافیزیک قرب و وصال یا بعد و فراق

حجت‌الاسلام و المسلمين علی نصيری، عضو هيئت علمی دانشگاه علم و صنعت، در گفت‌وگو با سرويس انديشه خبرگزاری ايكنا، درباره اثر در دست تأليف خود گفت: عبدالكريم سروش پيش از اين در كتاب «قبض و بسط تئوريك شريعت» و برخی از آثار خودش برخی لغزش‌های فكری را نشان داده بود، اما در دو سال اخير در مصاحبه‌ای كه با راديو هلند انجام داد و بعد از نامه‌نگاری كه با آيت‌الله العظمی سبحانی انجام داد، افكار و انديشه‌های خطا‌آميز خودش را در زمينه وحی و قرآن كاملا آشكار ساخت.
وی افزود: عمده سخن وی در ارتباط با قرآن كه از نظر ما تفكر بسيار خطرناك و ناصوابی است و معتقديم از صدر اسلام تاكنون از زبان هيچ مسلمانی گفته نشده است، ممكن است كه از زبان كافر و مشركی بيان شده باشد، اما يك متفكر و صاحب‌نظر مسلمان اين مسئله را بر زبان جاری نكرده است كه هم لفظ و هم محتوای آن سخن پيامبر اكرم(ص) باشد.
مؤلف كتاب «رابطه قرآن و سنت» با اشاره به ساير نظرات سروش اظهار كرد: بالاتر از آن، مدعای دوم وی اين است كه در قرآن خطا راه يافته و مدعای سومش اين است كه بخشی از قرآن مربوط به تاريخ و فرهنگ حجاز است و عملا ما نمی‌توانيم از آن استفاده كنيم.
وی با بيان اين‌كه در حدود دو سالی است كه مشغول نقد تفكرات عبدالكريم سروش هستم، تصريح كرد: شايد تاكنون در 10 كارگاه در كشور اين بحث را مطرح كردم و همچنين در حدود 7 مقاله نيز تاكنون منتشر كردم. طی اين دو سال كتابی را در دست تدوين داشتم كه اكنون كار اين تدوين پايان يافته و اميدوارم اين كتاب را برای انتشار بدهم. اين كتاب در بيش از 500 صفحه در مجموع هشت فصل تنظيم شده است.
اين قرآن‌‌پژوه با بيان اين‌كه فصل اول اين كتاب راجع به ماهيت و مؤلفه‌های وحی قرآنی است، گفت: در اين بخش مطرح كردم كه وحی چيست و ماهيت آن چيست؟ همچنين اين بحث را مطرح كردم كه طبق آنچه قرآن مطرح كرده است، جبرائيل يا پيامبر(ص) هيچ دخالتی در توليد قرآن نداشته‌اند و لفظ و محتوای قرآن به طور كامل از خداوند صادر شده است و جبرائيل نقش وساطت دارد و پيامبر اكرم(ص) نقش دريافت كننده وحی دارد.
وی با بيان اين‌كه دوازده برهان درباره اين‌كه قرآن سخن خداوند است و نه سخن پيامبر(ص) مطرح كرده‌ام، گفت: يكی از دلايل اين است كه ما در قرآن پديده اعجاز می‌بينيم، در حالی كه در سخن رسول اكرم(ص) سخن از اعجاز نيست. در قرآن تحريف راه ندارد در حالی كه در سنت نبوی تحريف راه دارد. به هر حال جعل روايات نبوی از دوره خود ايشان شروع شد، در حالی كه در قرآن ابداً تحريف راه نيافته است.
اين مدرس حوزه و دانشگاه با بيان اين‌كه فصل سوم نقد شبهات درباره مطلق وحی است، اظهار كرد: سروش در بخشی به اساس وحی حمله می‌كند؛ به عنوان نمونه می‌گويد كه وحی مثل تجربه‌های عارفانه و شاعرانه است. اين مسئله را در فصل سوم نقد كردم. اولا تجربه‌های شاعرانه درباره وهم و پندار و خيال است و اساسا در بسياری از موارد با واقعيت همراه نيست و گزافه راه پيدا می‌كند و قرآن نيز از شعر و شاعر در مواردی انتقاد كرده است. تجربه‌های عارفانه اولا خطاآميز و ثانيا مسبوق به سيروسلوك است و ثمرات و آثاری دارد اصلا قابل قياس با وحی نيست.
وی اظهار كرد: فصل چهارم كتاب، بازخوانی و تحليل شبهات در زمينه وحی قرآنی است. در اين فصل سخنان سروش را بازسازی كردم و توضيح دادم كه وی چه چيزی را بيان می‌كند و دلايل قرآن و فلسفی وی چيست. شبهات وی را گشوده‌ام تا مقدمه‌ای برای نقد آن باشد.
وی با بيان اين‌كه فصل پنجم نقد دلايل فلسفی سروش است، تصريح كرد: به عنوان مثال وی می‌گويد: «مدل سنتی وحی كه كلام و لفظ را از خداوند می‌داند، لازمه‌اش اين است كه در اراده الهی كه صفت ذات است، تجديد و تجدد راه پيدا كند.» در آنجا پاسخ دادم كه اراده صفات، فعل الهی است و نه ذات. در اين فصل مباحث ديگری نيز مطرح شده است.
وی بيان كرد: فصل ششم، نقد ادعای راهيافت خطا در آموزه‌های علمی است. وی معتقد است كه در چند مورد خطا در آموزه‌های علمی قرآن راه يافته است؛ مثل آسمان‌های هفت‌گانه، شهاب‌سنگ‌ها، پديده مس شيطان و مسائلی از اين دست. اين مسائل را مورد به مورد شرح داديم و گفتيم اساسا در اين موارد علم ساكت است.
مؤلف كتاب «حديث‌شناسی» با اشاره به شبهه تعارض علم و قرآن گفت: علم درباره آسمان‌های هفت‌گانه به نتيجه‌ای نرسيده كه بخواهيم بگوييم بين آن و قرآن كريم تعارض است. همچنين علم درباره مسئله جن و نفی و اثباتش حرفی ندارد كه بخواهيم در اين‌باره بگوييم كه قرآن مخالف علم است.
وی با بيان اين‌كه فصل هفتم كتاب نقد انعكاس فرهنگ و انديشه‌ها و عصر رسالت در قرآن است، عنوان كرد: سروش می‌گويد؛ چون در قرآن راجع به همسران پيامبر اكرم(ص) سخن گفته شده است، يا قرآن بهشتی را ترسيم می‌كند كه در آن زنان سياه چشم هستند، اين مسئله نشان می‌دهد كه قرآن كتاب قومی و عربی است.
نصيری اضافه كرد: در اين فصل به تفصيل بحث كرديم كه توصيف بهشت اساسا توصيف منطقه‌ای و جغرافيايی نيست و همه عالم زيبارويی همسران را می‌پسندند و اين‌كه در باغ‌هايی باشند كه نهره‌هايی زير آن جاری است و اين طبع و طبيعت همه انسان‌هاست. همچنين بحث كرديم كه اگر قرآن درباره همسران پيامبر اكرم(ص) سخنی می‌گويد، اين همسران پيامبر(ص) در تاريخ اسلام تأثيری اساسی داشتند.
وی تصريح كرد: وقتی به اين‌ها خطاب می‌شود كه «وَقَرْنَ فِی بُیُوتِكُنَّ»، بعدها در ماجرای جمل می‌فهميم كه چرا می‌گويد كه در خانه بنشينيد و اين‌كه فرمود «وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَى» حتما حساب‌هايی در ميان بوده و به اين شكل نيست كه مسئله‌ای شخصی و خانوادگی باشد.
وی با بيان اين‌كه فصل هشتم عنوان «نقد مدعای خطاپذيری آموزه‌های نبوی» است، اظهار كرد: زيرا ايشان ادعا كرده كه روايات طبی پيامبر اكرم(ص) خطابردار است يا حديث تلقيح خرما را مطرح كرده است كه اين اشتباه را اهل سنت از جمله بخاری و مسلم مرتكب شده‌اند كه اساسا اين روايت را آورده‌اند.
مدرس دانشگاه معارف اسلامی افزود: نه در روايت شيعه چنين چيزی است و نه مبانی اعتقادی ما اجازه می‌دهد كه عصمت پيامبر اكرم(ص) را مخدوش كنيم و بزرگان و متكلمان ما نيز اين مسئله را قبول نداشتند و از اساس اين مسائل را قبول نداريم. ما معتقديم كه روايات طبی در صورتی كه از صحت سند و محتوا برخوردار باشد، اين روايات قابل قبول است. روايات تلقيح خرما كه پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايد: «من از دنيای شما بی‌خبر هستم.» اين روايت كاملا مردود است.
وی اظهار كرد: به لطف الهی موفق شدم اين هشت فصل را به انجام برسانم و وقت قابل ملاحظه‌ای در دو سال گذشته برای آن اختصاص دادم. اميدوارم مورد رضای الهی و دفاع از حريم قرآن باشد. اين كار از سوی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی منتشر می‌شود.
نصيری در پايان عنوان كرد: اين كتاب تقريبا كه مباحث آن برای اولين بار منتشر می‌شود در پانصد صفحه آرای متكلمان، فلاسفه، ابن عربی و قيصری را بحث می‌كند و صرفا به عنوان نقد سروش مطرح نخواهد شد و در اين كتاب مباحث زيادی در شناخت ماهيت وحی و قرآن و دفاع از اعجاز و آموزه‌های قرآن مطرح شده است. عنوان اصلی كتاب «نقد شبهات در حوزه وحی قرآنی» است كه با زيرعنوان «متافيزيك قرب و وصال يا متافيزيك بعد و فراق» مطرح خواهد شد.