بمباران اطلاعاتی دشمن را دست کم نگیریم
کارشناس‌ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه گفت: ما در حال حاضر با انفجار اخبار و اطلاعات وسیعی با روایت‌های مختلف مواجه هستیم، در این شرایط جنگی بیشتر با بمباران اطلاعاتی مواجه هستیم تا بمباران نظامی، بنابراین باید رسانه و پشت پرده، گردانندگان و صاحبان رسانه را بشناسیم تا بتوانیم یک تصمیم درست برای مصرف رسانه‌ای خودمان بگیریم.
جنگ شناختی به معنای تبدیل ذهن انسان به میدان نبرد است که در آن نه تنها افکار، بلکه نحوه تفکر و رفتار افراد هدف قرار می‌گیرد تا باورها و رفتارهای فردی و جمعی به نفع دشمن تغییر یابد، این نوع جنگ می‌تواند جامعه را از درون بشکند و اراده جمعی مقاومت را بدون نیاز به زور فیزیکی از بین ببرد.
تاب‌آوری فرهنگ ماست و در چنین شرایطی، سواد رسانه به عنوان ابزاری مهم برای تاب‌آوری در برابر این تهدیدات عمل می‌کند؛ توانایی تشخیص اخبار جعلی، تحلیل انتقادی پیام‌ها و شناخت ماهیت رسانه‌ها و صاحبان آنها، از مؤلفه‌های مهم سواد رسانه‌ای است که به افراد و به ویژه نیروهای نظامی و فرماندهان کمک می‌کند تا در برابر جنگ شناختی مقاومت کنند.
تاب‌آوری رسانه‌ای نیز به معنای توانایی رسانه‌ها در حفظ عملکرد، ارائه اطلاعات دقیق و به موقع و حفظ اعتماد عمومی در شرایط بحران و جنگ است که شامل آمادگی پیشگیرانه، پاسخ فعال و سازگاری با شرایط متغیر می‌شود.
در این رابطه خبرنگار ایکنا با امین جعفری، کارشناس‌ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه و مدرس کارگاه آموزشی مهارت‌های سوادرسانه‌ای، گفت‌وگویی انجام داده که شرح آن در ذیل آمده است.
ایکنا – چگونه اخبار موثق را از دروغ تشخیص دهیم؟
در مرحله اول باید ماهیت و ویژگی دشمن خود را بشناسیم، بدانیم که این رژیم کودک‌کش با طراحی‌‌های چندگانه که برای تهاجم و مبارزه با کشور ایران برنامه‌ریزی کرده، یکی از ابزار و مراحلش دروغ‌پراکنی، عملیات روانی و مانور رسانه‌ای با هدف ایجاد حس ناامیدی، ضعف و ناتوانی در بین نیروهای مسلح و مردم است.
دشمن با این هدف که یک دوگانگی و چندگانگی را در بین مردم به وجود آورده، مردم به چند دسته علیه نظام تبدیل شوند و حس ناتوانی به نیروهای مسلح را القا کنند، فعالیت می‌کند که با هوشیاری و بصیرت مردم این نقشه شوم دشمن محقق نشد، وقتی این ذهنیت و حس را نسبت به دشمن خود داشته باشیم که ذهن و فکر ما را نیز هدف قرار داده؛ آن زمان است که می‌توانیم در این شرایط جنگی اخبار درست را از غلط بهتر تشخیص دهیم.
در حال حاضر منابع خبری ما شامل چند دسته صدا و سیما، خبرگزاری‌های رسمی یا کانال‌های اطلاع‌رسانی موثقی که در این مدت مرجعیت و اعتبار آنها برای ما ثابت شده است، می‌شود. اگر اخبار را از منابع رسمی پیگیری کنیم، قطعاً ذهن و روان آرام‌تری خواهیم داشت تا اینکه بخواهیم اطلاعات و اخبار متنوع و مختلف را از رسانه‌های مختلف دریافت کنیم، چراکه در این شرایط دچار یک انباشت اطلاعات می‌شویم که جدا کردن سره از ناسره برای ما خیلی سخت شده و دچار روانپریشی شده و مضطرب می‌شویم، گاهاً افرادی هستند که اخبار صدا و سیما، کانال‌ها و شبکه‌های مجازی را پیگیری می‌کنند و در دیدارهای رو در رو با یکدیگر نیز از اخباری که دیگران دارند مطلع می‌شوند در این شرایط تصمیم‌گیری سخت است و مشوش می‌شوند، همین انباشت اطلاعات باعث ایجاد یک استرس و اضطراب در افراد می‌شود که ان را به محیط کار، خانواده و جامعه منتقل می‌کنیم.
ابتدایی‌ترین کاری که در شرایط امروز می‌توانیم انجام دهیم پیگیری اخبار از منابع رسمی است و در ادامه اگر در فضای مجازی یک خبر به ظاهر مهم را مشاهده کردیم احساسی تصمیم نگیریم، امروز منطق ما باید بر احساسمان غلبه کند که این همان دروازبانی خبر است که رسانه‌ای‌ها استفاده می‌کنند و هر فرد نیز باید اینگونه باشد و با اندکی صبر منتظر تأیید یا رد یک خبر بمانیم و با خود بیاندیشیم که انتشار این خبر توسط من در این شرایط جنگی چه کمکی به حوزه اطلاع‌رسانی و آگاهی مردم می‌کند و آیا انتقال و بازنشر این خبر در جهت آگاهی و خودباوری مردم است که اگر به این نتیجه رسیدیم نشان می‌دهد که سواد رسانه‌ای را درک کردیم و آن را به کار می‌گیریم، ولی اگر جوابی برای سؤالمان نداشتیم در انتشار اینگونه موارد و اخبار جلوگیری شود که باعث تشویش و ایجاد شایعه در فضای رسانه‌ای نشود.
ایکنا – چگونگی بازنشر صحیح اطلاعات؟
در حال حاضر با انفجار اخبار و اطلاعات وسیعی با روایت‌های مختلف مواجه هستیم، در این شرایط جنگی بیشتر با بمباران اطلاعاتی مواجه هستیم تا بمباران نظامی، رسانه‌ها خیلی زیاد هستند و گاهی دشمن در یک ابزار و فضای رسانه‌ای در قالب یک دوست ظاهر می‌شود، بنابراین باید رسانه و پشت پرده و گردانندگان و صاحبان رسانه را بشناسیم تا بتوانیم یک تصمیم درست برای مصرف رسانه‌ای خودمان بگیریم و ناخواسته در زمین رسانه‌ای دشمن بازی نکنیم، در این زمینه بهترین راه استفاده از رسانه‌های رسمی است که می‌توانیم اخبارمان را از آنها پیگیری و رصد کنیم.
در شرایطی که هر فردی با تلفن همراه خود و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی اقدام به تولید، نشر و حتی مطالعه یک محتوای رسانه‌ای می‌کند، یک رسانه است. باید به درک حداقلی مهارت‌های سواد رسانه‌ای برسیم که شرایط و اوضاع اینچنین همین صف‌های خرید نان، فروشگاه‌های مواد غذایی و پمپ‌بنزین‌ها که گاهی اوقات تشکیل می‌شود، یک تصویر رسانه‌ای از مردمی آشفته، نگران و مستأصل و مضطرب را مخابره می‌کند در حالی که مردم ما از ابتدای تجاوز رژیم صهیونیستی با حضور به موقع خود در نماز جمعه و راهپیمایی وحدت بخش خودشان و حضور در جشن غدیر و مراسم تشییع شهدا نشان دادند که بصیر و پای کار هستند و تصویری از یک ملت قهرمان و ایستاده و با بصیر و ولایتمدار را مخابره کردند و همه به این امر واقفیم که یک ملت استوار، نترس و خداباور را در روزهای اخیر دیده‌ایم.
البته نباید از رسانه‌های بیگانه انتظار داشته باشیم که این تصاویر را مخابره کند، ولی ما می‌توانیم با نشر درست و به موقع از چنین رویدادهایی مانند مصاحبه با خانواده شهدا، فداکاری رزمنده‌های امام(ره)، اقتدار نیروهای مسلح اقتدارمان را نشان دهیم. نه با فیلمبرداری از مکان‌های درگیری که با ریزپرنده‌ها مورد اصابت قرار گرفته‌اند، این امر علاوه‌بر اینکه کار درستی نیست، از لحاظ فرهنگی و اعتقادی نیز توصیه می‌شود، این اتفاقات صورت نگیرد و از نشر چنین مواردی جلوگیری کنیم.
با خودمان عهد ببندیم فیلمی از مکان‌های جنگی، درگیری‌ها و افراد نظامی که در اختیار داریم را نشر ندهیم، تحت تأثیر احساسات قرار نگیریم که بگوییم، الان ما را به عنوان یک قهرمان و فرد رسانه‌ای محترم و معتبر می‌شناسند که فلانی این پیام را ارسال کرده در صورتی که اینگونه نیست، بهترین کار این است که همان پویش «من نمیدانم» را همه اجرا کنیم، با خودمان عهد ببندیم و بگوییم که نمیدانم و منتشر هم نمی‌کنم.
ایکنا – تنوع اطلاعات و نحوه برخورد با آنها چگونه باشد؟
ما یک نشر با عنوان چهره به چهره داریم که در محافل خانوادگی، اداری و عمومی، صف‌های مختلف و تاکسی‌ها صحبت می‌کنیم که خود اینها نیز نشر اطلاعات است که باید در مکان‌های عمومی نیز به صحبتی که داریم واقف باشیم و به بار کلماتی که بیان می‌کنیم دقت کنیم و موافق سلامت روان کودکان و سالخوردگان باشیم، یک عده هستند که ما را امین خود می‌دانند، که به خاطر آنها نیز باید مدیریت استرس داشته و روی رفتار خودمان کنترل داشته باشیم تا در محیطی که هستیم با نشر و صحبت ما در خصوص یک اطلاعات و اخباری که از صحت و سقم آن خبر نداریم ناخواسته در زمین رسانه‌ای دشمن بازی نکنیم و موج ناامیدی را تزریق نکنیم.
در این شرایط حساس به ویژه در لرستان که با توجه به موقعیت جغرافیایی و نشر اخبار و اطلاعات متعددی که نه تأیید و نه رد می‌شود هستیم و خود رسانه نیز گاهاً بلاتکلیف بوده پیشنهاد می‌شود، یک قرارگاه رسانه‌ای واقعی به منظور اطلاع‌رسانی به موقع و درست اخبار تشکیل شود و ضروری است در این قرارگاه مسئولان ذی‌ربط اخبار و اطلاعات لحظه‌ای خود را در جهت آگاه‌سازی مردم به رسانه‌ها اعلام کنند.
مردم در این شرایط خیلی بیشتر از گذشته پیگیر اخبار هستند که یک قرارگاه رسانه‌ای می‌تواند روایت اول را بیان کرده و رسانه‌ها نیز روایت‌سازی کنند. از طرف دیگر وجود این قرارگاه باعث می‌شود از بروز و انتشار شایعات نیز در بحبوحه جنگ رسانه‌ای جلوگیری شود و برای اینکه این قرارگاه رسانه‌ای تأثیرگذاری مثبت و مستمری داشته باشد و مردم به اخبار و رسانه‌های داخلی و رسمی ما اعتماد کنند لازم است که یک سخنگوی دم دستی داشته باشد که با توجه به نوع اخبار و شرایط روزانه به رسانه‌ها پاسخگو باشد و این رسانه است که می‌تواند خبر را بازنمایی کرده و روایت‌سازی کند. امیدواریم بتوانیم بهترین روایت‌سازی را داشته باشیم.
انتهای پیام
