توصیف امام علی(ع) از شرایط عصر جاهلیت

حجت‌الاسلام محمدرضا خدایی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با شرح فرازی از خطبه بیست و ششم نهج‌البلاغه با این مضمون «إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً(ص) نَذِيراً لِلْعَالَمِينَ وَ أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيلِ وَ أَنْتُمْ مَعْشَرَ الْعَرَبِ عَلَى شَرِّ دِينٍ وَ فِي شَرِّ دَارٍ، مُنِيخُونَ بَيْنَ حِجَارَةٍ خُشْنٍ وَ حَيَّاتٍ صُمٍّ تَشْرَبُونَ الْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ الْجَشِبَ وَ تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَكُمْ، الْأَصْنَامُ فِيكُمْ مَنْصُوبَةٌ وَ الْآثَامُ بِكُمْ مَعْصُوبَةٌ»، اظهار کرد: امام علی(ع) در این خطبه شرایط عرب عصر جاهلیت را بیان و حال و هوای آن روزگار را توصیف می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در شرایطی که جامعه عرب در آن روزگار در بدترین شرایط اجتماعی بود، پیامبر(ص) به عنوان بیدارگر جهانیان و امین خداوند مبعوث به رسالت شد، اضافه کرد: امام علی(ع) در نهج‌البلاغه چند بار به توصیف جامعه عرب جاهلیت می‌پردازد.

خدایی با بیان اینکه مولای متقیان می‌خواهد به جامعه‌ای که مخاطب قرآن بودند متذکر شود که بدانید چه حال و هوایی داشته‌اید، ادامه داد: امام علی(ع) با توصیف شرایط عرب در عصر جاهلیت به کارکرد حقیقی اثرگذار اسلام و نبی مکرم اسلام اشاره می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه در عصر جاهلی با بت‌ها زندگی می‌کردند اما اسلام چنان تحولی در آنان ایجاد می‌کند که انقلاب عظیم فکری و اجتماعی شکل می‌گیرد، ادامه داد: در این خطبه به دو ویژگی بشیر و نذیر به عنوان دو ویژگی مشترک انبیا و نبی مکرم اسلام اشاره شده است.

وی با اشاره به اینکه نذیر بودن به این معنا است که وقتی پیامبران می‌آیند جامعه را بیدار می‌کنند، خاطرنشان کرد: انبیا بعد از بیدارگری و انذار جامعه را به وضعیت مطلوب و آرمانی فرا می‌خوانند و به آنان بشارت می‌دهند و این امر نشان از بشیر بودن انبیا است.

خدایی با بیان اینکه انبیا نقاط ضعف و نقاط قوت را بیان می‌کنند و این امر به اصلاح جامعه منتهی می‌شود، تصریح کرد: وقتی انسان می‌خواهد کاری انجام دهد باید نقاط ضعف‌ها را بشناسد بعد از آن نقاط قوت و راهکارهای اصلاح را بداند تا بتواند پیشرفت کند.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه پیامبراکرم(ص) با ابزارهایی برای هدایت بشر آمده و یکی از آنان تنزیل است و تنزیل به معنای کتاب فرود آمده است، ادامه داد: پیامبر(ص) به تمام معنا امین وحی الهی است یعنی تمام چیزی که برای هدایت بشریت گفته است را به طور کامل به انسان‌ها منتقل می‌کند.

وی با اشاره به اینکه زمانی که پیامبراکرم(ص) مبعوث شد شرایط جاهلی در بدترین نوع خود بود، به ویژگی‌های عصر جاهلیت اشاره کرد و گفت: مردمان در زمان جاهلیت در محیط خشک زندگی، آب آلوده می‌نوشیدند و به راحتی خون همدیگر را می‌ریختند بدین معنا که چیزی به نام نفس محترم وجود داشت و حد و حدود برای جان انسان‌ها وجود نداشت.

خدایی با اشاره به اینکه امام علی(ع) در این خطبه به ضعف دینداری، شرایط جغرافیایی و رفتارهای ناهنجار اجتماعی جامعه جاهلیت اشاره کرده است، ادامه داد: جامعه جاهلیت فرزندان را به دلایل واهی می‌کشتند و دختران را زنده به گور می‌کردند کمااینکه در آن زمان بت‌‌پرستی رونق داشت و جامعه دارای شرک و انحراف اجتماعی بود.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه مردمان عصر جاهلیت مشرک بودند و بت‌پرستی و ستاره پرستی در آن زمان شایع بود، اضافه کرد: در قرآن کریم به برخی اسامی بت‌های عصر جاهلیت از جمله لات و عزی اشاره شده است.