صراط مستقیم؛ طریق معتدل عاری از افراط و تفریط

حجت‌الاسلام محمدرضا خدایی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به شرح فرازی از خطبه شانزدهم نهج‌البلاغه «شُغِلَ مَنِ الْجَنَّةُ وَالنّارُ اَمامَهُ، سَاع سَريعٌ نَجا، وَ طالِبٌ بَطىءٌ رَجا، وَ مُقَصِّرٌ فِى النّارِ هَوى، اَلْيَمينُ وَالشِّمالُ مَضَلَّةٌ، وَ الطَّريقُ الْوُسْطى هِىَ الْجادَّةُ، عَلَيْها باقِى الْكِتابِ، وَ آثارُ النُبُوَّةِ، وَ مِنْها مَنْفَذُ السُّنَّةِ، وَ اِلَيْها مَصيرُ الْعاقِبَةِ ...وَلايَحْمَدْ حامِدٌ اِلاّ رَبَّهُ، وَلايَلُمْ لائِمٌ اِلاّ نَفْسَهُ»، اظهار کرد: خطبه شانزدهم نهج‌البلاغه خطبه‌ای شگفت‌انگیز با عباراتی دارای بلاغت کلامی و قالب دلنشین است. امام علی(ع) در این خطبه می‌فرماید: «آن کسی که بهشت و دوزخ را پیش روی خود می‌بیند و می‌داند انتهای کار او در بهشت و یا در جهنم است چنین انسانی اهتمام به تفکر درباره آخرت دارد.» وجود چنین فردی در اندیشه آخرت و مملو از رسیدن به رضوان است؛ به مسائل پوچ فکر نمی‌کند و بدون دغدغه نیست بلکه به عظمت بهشت فکر می‌کند.

وی افزود: اگر انسان به این باور برسد که پایان او بهشت یا دورخ است نمی‌تواند عمر خود را به عبث و بیهودگی سپری کند، بلکه عمر او سراسر اهتمام برای رسیدن به رضوان الهی است. انسان‌ها در تفکر به آخرت و رسیدن به عبودیت و بندگی سه دسته می‌شوند، گروه اول کسانی هستند که از زمان و فرصت عمر نهایت بهره‌برداری را می‌کنند، تحرک و پویایی دارند و سرانجام به نجات و رستگاری می‌رسند.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان بیان کرد: دسته دوم کسانی هستند که طالب هستند، هدف دارند و جوینده امر خیر هستند، اما سریع نیستند؛ به معنای دیگر طالب هستند اما پویایی جدی ندارند که این گروه طالب کندرو، امیدوار هستند و امید به نجات دارند.

وی با اشاره به اینکه گروه سوم مقصرانی هستند که کوتاه ذهن هستند و رکود دارند و به بیراهه می‌روند و در آتش قهر خدا سقوط می‌کنند، اظهار کرد: شارحان نهج‌البلاغه وقتی این تقسیم‌بندی انسان‌ها در خصوص رسیدن به نهایت و غایت آخرت را می‌بینند بر این باور هستند که شاید این تقسیم‌بندی همان تقسیم ثلاثی که در سوره واقعه بیان شده است، باشد به‌طوری‌ که گروهی پیشتازان راه حق بوده و از فرصت‌ها بهترین استفاده را کردند. گروه دوم، اصحاب میمنه یا کسانی هستند که حداقل بخش‌هایی از عمر را استفاده کرده و امید داشتند و گروه سوم اصحاب مشئمه هستند که به کج‌راهه رفته و در دوزخ سقوط کردند.

حجت‌الاسلام خدایی با تأکید بر لزوم تبعیت از راه مستقیم، بیان کرد: خروج از راه مستقیم انسان را به بیراهه و تفرقه می‌کشاند؛ هرگونه خروج از صراط مستقیم گمراهی است، چراکه صراط مستقیم همان راه انبیا، صدیقین، شهدا و صالحان است که تبعیت از آن موجب فلاح و رستگاری است.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه لازمه صراط مستقیم چنگ زدن به حق است و کسی که در صراط مستقیم قرار دارد وجود خود را برای رسیدن به حق آماده کرده است، ادامه داد: صراط مستقیمی که امام علی(ع) به آن اشاره و در قرآن نیز آمده است، طریق معتدل عاری از افراط و تفریط است.

وی با اشاره به اینکه اهل تقوا و عبودیت به روش تعادل حرکت می‌کند و افراط و تفریط ندارد، اظهار کرد: افراط و تفریط سبب هلاکت است و طریق اعتدالی منصفانه است که انسان را به مقصود می‌رساند.

خدایی با بیان اینکه کسانی که در نهروان در مقابل امام علی(ع) ایستادند افراطیون بودند و در هر عصر و زمانی نهروانی‌ها و افراط‌گران هستند، گفت: کتاب همیشه جاودان بر پیمودن صراط مستقیم تأکید دارد؛ به این معنا که الفبای صراط مستقیم در کتاب خداوند است و برای قرار گرفتن در صراط مستقیم باید از نبوت و امامت تبعیت کرد.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه کسی که به دیگران دروغ می‌بندد به خواسته‌های خود نمی‌رسد، تأکید کرد: کسی که با حق ستیز کند، هلاک می‌شود چراکه ایستادن در برابر حق محکوم به شکست است و فقط حق پایدار است.