بررسی نقش علمی و کلامی امام جواد(ع) در تبیین و اثبات امامت

مجتبی گراوند، استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با اشاره به اینکه درباره شخصیت امام جواد(ع) کتب فراوانی نوشته شده؛ اما در خصوص تبیین نقش آن حضرت در اثبات امامت کارهای علمی و تخصصی کمی صورت گرفته است، اظهار کرد: امام جواد(ع) در مدت عمر کوتاه امامت خویش توانست افزون بر تفسیر احکام الهی و آموزه‌های قرآنی به تبیین وجوه امامت و امام به‌عنوان خلیفه‌الله و انسان کامل با اثبات موضوعاتی همچون نصب امام از طرف خداوند، علم لدنی امام، معصوم بودن امام و واجب‌الاطاعه بودن امام بپردازد.

وی با بیان اینکه امامت از دیدگاه اهل‌ بیت(ع) تداوم نبوت، زعامت سیاسی و مرجعیت دینی مردم به حساب می‌آید و همان‌گونه که مقام نبوت و رسالت یک مقام انتصابی است حقانیت و مشروعیت امامت نیز باید شرعی و الهی باشد، ادامه داد: وقتی امام جواد(ع) در کودکی به امامت رسید مخالفان در همین موضوع غوطه‌ور گشته و آن را از جمله مدارک و دستاویزهایی که به آنها امکان می‌داد در ادعای امامت و رهبری جانشینی رسول خدا شک و شبهه ایجاد کنند، قرار دادند.

گراوند اضافه کرد: وقتی شخصی از امام جواد(ع) در خصوص رسیدن به امامت با وجود سن کم سؤال کرد ایشان فرمودند خداوند به داوود وحی فرستاد که سلیمان را جانشین خود قرار دهد در حالی که سلیمان کودکی بیش نبود و یا به استناد آیات قرآن فرمان نبوت به حضرت یحیی در کودکی صادر شده است.

وی ادامه داد: امام جواد(ع) بر این باور بود که آیات الهی باید در جامعه فراگیر شود و تمام مسلمانان در گفتار و رفتار و استعدادهای روزمره خود از قرآن و معارف بلند آن بهره گیرند به همین جهت سعی می‌کرد در گفت‌وگوها از آیات قرآن استفاده کند.

استادیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه لرستان علم لدنی را یکی از راه‌های شناخت امامت دانست و با اشاره به اینکه علم به انبیا الهی و امامان داده شده است، اظهار کرد: یکی از راه‌های شناخت امامت، جنبه علم لدنی آنهاست؛ امام جواد(ع) در میان ائمه(ع) با وجود سن کمی که داشتند و در عمر کوتاه شریفشان کرامات و معجزات فراوانی از خود نشان دادند.

وی در خصوص یکی از مصادیق علم لدنی امام جواد(ع)، گفت: زمانی که امام رضا(ع) به شهادت رسیدند یک روز قبل از اینکه خبر شهادت ایشان به مدینه برسد امام جواد(ع) به امیه بن علی می‌فرمایند: به خانه بگو آماده عزاداری شوند، می‌پرسند عزاداری چه کسی؟ امام می‌فرماید: عزاداری بهترین کسی که بر روی زمین بود و فردای آن روز است که این خبر به مدینه می‌رسد که امام رضا(ع) به شهادت رسیده است.

گراوند علم مناظره را یکی از راهکارهای امام جواد(ع) برای تثبیت و جایگاه نقش امامت دانست و گفت: امام جواد(ع) مناظرات، بحث‌ها و گفت‌وگوهای فراوانی داشته است و علت اصلی پیدایش این مناظرات این بود که از یک طرف امامت او به خاطر کمی سن برای بسیاری از مردم ثابت نشده بود لذا برای اطمینان خاطر و به عنوان آزمایش سؤالات فراوانی از هر آن حضرت می‌کردند از طرفی در آن مقطع زمانی قدرت فرقه معتزله افزایش یافته بود لذا امام در پاسخ به شبهات انحرافی این مکتب با پاسخ‌های قاطع و روشنگر هر گونه شک و تردید در مورد پیشوایی خود را از بین می‌برد و امامت خود و نیز اصل امامت را تثبیت می‌کرد.

استادیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه لرستان معصوم بودن امام را یکی از راه‌های تثبیت جایگاه امامت دانست و با بیان اینکه امام به‌عنوان حافظ شریعت وظیفه دارد این را از خطر سقوط و انحراف مصون بدارد پس این شخص باید معصوم باشد، ادامه داد: در زمان امام جواد(ع) دستگاه خلافت می‌خواست این مقام امام را زیر سؤال ببرد و با ترفندهای مختلف معصومیت ایشان را خدشه‌دار کنند که هیچ‌گاه را به جایی نبرده و شکست خوردند.

وی با بیان اینکه مأمون بعد از شهادت امام رضا(ع) برای تبرئه خود از این موضوع تصمیم می‌گیرد امام جواد(ع) را به بغداد بیاورد و به ظاهر با ایشان رفتار مسالمت‌آمیز داشته باشد، ادامه داد: مأمون امام جواد(ع) را به دامادی انتخاب کرد زیرا آن حضرت با وجود سن کم از نظر علم و آگاهی بر همه دانشمندان برتری داشت.

گراوند با بیان اینکه امام جواد(ع) اولین امامی بود که در سن کودکی به امامت رسید ولی با توانایی علمی و معنوی توانست به خوبی موضوع امامت را تبیین و اثبات کند، ادامه داد: مقام امامت مانند نبوت مقامی انتصابی است با این تفاوت که در امامت دیگر وحی قطع شده و تمام علم و آگاهی امام از طریق الهام الهی به ایشان می‌رسد همچنین هر امامی در دوران حیات خویش موظف است امام بعدی را انتخاب و به مردم معرفی و اطاعت آنها بر مردم واجب است.