راه و رسم زندگی در كلمات نورانی امام حسن(ع)

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایكنا) از خوزستان، نیمه رمضان سال سوم هجری یكی از بهترین روزهای زندگانی اهل بیت(ع) بود؛ روزی كه در آن مولود مباركی در خانه دخت پیامبر(ص) قدم به جهان گذاشت كه نامش را «حسن» گذاشتند؛ نامی كه خداوند برای این مولود زیبا انتخاب كرده بود.

امام حسن (ع) در منش و خلق‌و خو، نمونه كامل جد بزرگوار و پدر خویش بود. ایشان جایگاه خاصی نزد پیامبر اكرم(ص) داشتند. منش و سرشت انسانی امام حسن(ع) چنان بود كه هر كس او را مى‌دید، به دیده‌اش بزرگ مى‌آمد.

این روزهای مبارك و فرخنده، از بهترین‌ فرصت‌ها برای قرار گرفتن زیر سایه رحمت و عنایت این امام عابد و بافضیلت است. در چنین روزهایی می‌توان گوش به كلام شیرین ایشان داد و صفحه جان را به نگاه نورانی ایشان روشنی بخشید.

در كتاب ارزشمند تحف العقول گفتاری طولانی كه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺮﺳش و پاسخ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ‌ﻫﺎﻯ اخلاقی و تربیتی است از امام حسن(ع) روایت شده است كه بخشی از آن چنین است:

ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﺆﺍﻝ ﺷﺪ: ﺯﻫﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺩﻝ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎﺭﻯ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪﻥ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ.

ﺣﻠﻢ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻓﺮﻭ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺧﺸﻢ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺩﺍﺭﻯ.

ﺳﺪﺍﺩ(راستی و درستی) ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺑﺪﻯ ﺑﺎ ﺧﻮﺑﻰ.

ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻧﮕﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﻩ، ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﺩﻳﻦ ﻧﺒﺮﺩ ﻭ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻭ ﺩﻟﻴﺮﻯ ﺑه هنگام ﭘﻴﺶ‌ﺁﻣﺪهای ﻧﺎﮔﻮﺍﺭ.

ﺳﺮﺍﻓﺮﺍﺯﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺩﺭ ﻏﺮﺍﻣﺖ ﺑﺒﺨﺸﻰ ﻭ ﺍﺯ ﮔﻨﺎﻩ ﺩﺭﮔﺬﺭﻯ.

ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻯ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺁﺋﻴﻦ، ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺩﺍﺭﻯ، ﻧﺮﻣﺨﻮﺋﻰ، ﻭ ﺩﻗّﺖ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ، ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻣﻬﺮﻭﺭﺯﻯ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ.

ﻛﺮﻡ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺑﺨﺸﺶ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ، ﻭ ﻏﺬﺍ ﺩﺍﺩﻥ ﻭ ﺳﻴﺮ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺤﻄﻰ.

ﭘﺴﺘﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺗﻮﺟّﻪ ﺩﺭ ﻧﺎﭼﻴﺰ، ﻭ ﺩﺭﻳﻎ ﺍﺯ ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ.
ﻓﺮﻭﻣﺎﻳﮕﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻛﺎﺳﺘﻰ ﺩﺭ ﺑﺨﺸﺶ، ﻭ ﺩﺷﻨﺎﻡ ﻭ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ.

ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻈﺮﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺑﺨﺸﺶ ﺩﺭ ﺧﻮﺷﻰ ﻭ ﻧﺎﺧﻮﺷﻰ (ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ).

ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮﻯ(ﺑﺨﻞ) ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻛﻪ ﻧﺰﺩ ﺗﻮﺳﺖ ﺷﺮﻑ ﺑﻨﺪﺍﺭﻯ، ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ‌‌ﺍﻯ ﺧﺴﺎﺭﺕ.

ﺑﺮﺍﺩﺭﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺑﺮﺍﺩﺭﻯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺭﺍﺣﺘﻰ.

ﻧﺎﻣﺮﺩﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺟﺴﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺩﻭﺳﺖ، ﻭ ﺗﺮﺱ ﺍﺯ ﺩﺷﻤﻦ.

ﺑﻰ‌ﻧﻴﺎﺯﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﻯ ﻣﻘﺴﻮﻡ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﻧﺪﻙ ﺑﺎﺷﺪ.

ﻓﻘﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺣﺮﺹ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ.

ﮔﺸﺎﺩﻩ ﺩﺳﺘﻰ ﻭ ﺟﻮﺩ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺑﺨﺸﺶ ﺩﺭ ﺣﺪّ ﺗﻮﺍﻥ.

بی‌ﺒﺎﻛﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﺋﻰ ﺑﺎ ﺣﺮﻳﻔﺎﻥ.

ﻗﺪﺭﺕ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺳﺨﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﻧﺒﺮﺩ ﺑﺎ ﺯﻭﺭﻣﻨﺪﺍﻥ.

ﺧﻮﺍﺭﻯ ﻭ ﺫﻟّﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺗﺮﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻭﻗﺖ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻰ.

ناﺩﺍﻧﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺳﺘﻴﺰ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ‌ﺍﺕ ﻭ ﺁﻥ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺁﺳﻴﺐ ﺗﻮ ﻗﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ.

ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻭ ﻣﺰﻳّﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺑﺠﺎ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺧﻮﺑﻰ ﻭ ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﺑﺪﻯ.

ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺻﺒﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﺍﻯ ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ.

ﺷﺮﻑ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ ﺑﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻭ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ.

ﻧﺎﻛﺎﻣﻰ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻭﺍﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﻧﺼﻴﺐ ﻭ ﺑﻬﺮﻩ‌ﺍﺕ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺭﻭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻩ (ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﺯﺩﻥ ﺑﻪ ﺑﺨﺖ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ).

ﺑﻰ ﻋﻘﻠﻰ (ﺳﻔﺎﻫﺖ) ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻓﺮﻭﻣﺎﻳﮕﺎﻥ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ ﮔﻤﺮﺍﻫﺎﻥ.

ﺷﺠﺎﻋﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻯ ﺑﺎ ﻳﺎﺭﺍﻥ، ﻭ ﺻﺒﺮ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻋﻴﺒﺠﻮﺋﻰ.

ﺯﺣﻤﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺳﺨﻦ ﺩﺭ ﺁﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻧﻴﺴﺖ.

ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﻛﻢ ﺧﺮﺩﻯ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻦ ﻧﻔﻊ ﻭ ﺿﺮﺭ ﻣﺎﻟﻰ ﻭ ﺑﻰ ﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺁﺑﺮﻭ. ﭘﺴﺘﻰ ﻭ ﻓﺮﻭﻣﺎﻳﮕﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻦ، ﻭ ﻳﺎﺭﻯ ﻧﺪﺍﺩﻥ ﻫﻤﺴﺮ.

بدون شك، نگاهی چنین به زندگی كه در آن فقر، به حرص تعریف می‌شود و بی‌نیازی به قناعت ورزیدن در زندگی، بركات فراوانی برای انسان این دنیا و امروز دارد. در نگاه این امام بزرگوار بخل آن است كه شرف خود را به آنچه از مال و دارایی در اختیار داریم گره بزنیم و این نگاهی است كه امروز بسیار می‌توان از آن آموخت.

سایر فرمایشات امام در تعریف زهد و شرف و كم‌خردی و ... در حقیقت مرور راه‌های درست زندگی كردن و شایستگی زندگی در محضر و منظر پرودگار جهانیان را پیدا كردن است.

فرصت تأمل در این سخنان و خشوع در برابر بزرگی امام، راهی به سمت رشد و پرورش یافتن در مكتب ایشان و وسعت بخشیدن به جان و چشم‌‌انداز زندگی است كه برخوداری از چنین روایاتی نزد ما شیعیان این امكان را بخوبی برای ما فراهم كرده است.