بازخوانی اخلاق نبوی در جامعه/ تبدیل خلق نبوی به سازوکار قانونی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، با توجه به فرارسیدن سالروز مبارک مبعث رسول رستگاری حضرت محمد(ص)، میزگرد «اخلاق پیامبر(ص) و نمود آن در جامعه امروز» در معاونت فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی خوزستان برگزار شد.

این میزگرد با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحسن شفیعی، رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان و منصور زراءنژاد رئیس شورای مشاوران استاندار خوزستان همراه بود.

تصویری تمام قامت از پیامبر اعظم(ص)

حجت‌الاسلام شفیعی در ابتدا به آیه 128 سوره توبه «لَقَدْ جَاءکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ؛ قطعاً، براى شما پیامبرى از خودتان آمد که بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به [هدایت‏] شما حریص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است.» اشاره کرد و گفت: این آیه‌ از کلام وحی الهی که خدشه‌ای در آن وارد نمی‌شود تصویری تمام قامت از پیامبر اعظم(ص) است.

تبدیل مس وجودی انسان‌ها به کیمیا؛ معجزه نبوی

وی با اشاره به اینکه قرآن معجزه پیامبر(ص) است، اما تنها معجزه ایشان نیست، گفت: یکی از معجزات ایشان تبدیل مس وجودی انسان‌ها به کیمیا است؛ ابوذر، مقداد، مجروحانی که در جنگ بدر آب را دست به دست میان یکدیگر پخش می‌کردند و خود تشنه به شهادت می‌رسیدند از معجزات پیامبر(ص) به شمار می‌روند همان گونه که شهدای دفاع مقدس در شمار معجزات امام خمینی(ره) محسوب می‌شوند که با کار امام راحل جوان نوزده ساله به نقطه‌ای می‌رسد که عارف هشتاد ساله رسیده است؛ بر این رخداد نام دیگری جز معجزه نمی‌توان نهاد چرا که انسان‌ها را بدون خواسته خود نمی‌توان به انجام کاری مجبور کرد.

بازگشت به اعتدال در سایه تأسی به اخلاق نبوی

در ادامه این میزگرد منصور زراءنژاد بر برطرف شدن همه مشکلات در جامعه با تأسی به پیامبر رحمت(ص) تأکید کرد و گفت: در دنیایی که بسیار سیاست‌زده شده و روز به روز بسیاری از مصادیق را از دریچه خاص سیاست‌زدگی می‌بینیم اگر توجه و بازگشت به ویژگی‌های پیامبر(ص) در رفتار ما وجود داشته باشد بسیاری از افراط و تفریط‌ها به سوی اعتدال بازخواهد گشت و همان می‌شود که انبیاء برای آن مبعوث شده‌اند و جامعه‌ای وسط، معتدل، نمونه و شاخص بروز خواهد کرد.

وی ادامه داد: یادآوری این گمشده‌ها در جامعه و شرایطی که در آن قرار داریم باید ضامنی باشد برای آنکه جامعه از وصف و اخلاق پیامبر(ص) فاصله نگیرد.

شفیعی نیز در ادامه با اشاره به شعار آغازین پیامبر(ص) مبنی بر «قولوا لا اله الاّ اللّه تفلحوا» گفت: بشر برای تغییر مسیر از شرک به توحید و از تفرقه به همگرایی به دین دعوت شد و این همان پیام روشنی است که خداوند در قرآن با آیه 39 سوره یوسف «یَا صَاحِبَیِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ» بدان اشاره می‌کند.

وی افزود: رسول خدا(ص) پس از دعوت مردم به توحید بر شعار همگرایی تأکید کردند و در این راستا جهت حرکت مشخص شد که باید با وحدت همراه باشد. امام خمینی(ره) در این باره می‎‌فرماید: «اگر انبیاء همه در یک مکان با یکدیگر مجتمع شوند اختلاف نمی‌کنند چرا که مقصد یکی است.»

شفیعی با بیان اینکه رسول اکرم(ص) مردم را به همه مراتب توحید اعم از عملی، قولی و فعلی دعوت و همگان را به یک جامعه موحد ندا فرمودند، گفت: این جامعه شیرینی پیام پیامبر را چشید که در هجرت به حبشه حلقه اول مسلمین پای اعتقاد خود به ایشان ایستادند چرا که به عمق آنچه پیامبر فرموده بودند رسیدند. در شب عاشورا با اینکه کشته شدن همه افراد حاضر در میدان قطعی شده بود اما یاران امام را ترک نکردند چرا که امام‌باوری و اعتقاد به حقانیت پیام امام حسین(ع) در آنها تحولی را به وجود آورد.

دعوت مردم به خودشان از سوی پیامبر(ص)

رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان با بیان اینکه پیام پیامبر(ص) برخاسته از فطرت بود و ایشان مردم را به خودشان دعوت می‌کردند نه به خودش، عنوان کرد: تشابه این امر را در سال‌های دفاع مقدس می‌توان مشاهده کرد. امام راحل در سال‌های نخست جنگ گفتند: «می‎بینم مردم الهی شده‌اند.» این همان اتفاق بزرگی است که در زمان پیامبر رخ داد. در هیچ حرکت توحیدی تفرقه و جدایی تأیید نشده و شعار «واعتصموا بحبل‌الله» در کلام امام راحل جریان داشت که تفرقه‌ هیچ سود و منفعتی برای یک جامعه بالنده ندارد و این سیاست کلی امام خمینی(ره) بود.

وی با اشاره به اینکه اگر امت اسلامی رنج و درد بسیاری را تحمل می‌کند در نتیجه تفرقه و نبود وحدت است، ادامه داد: اگر امروز امت اسلامی پیرامون قرآن و پیامبر(ص) مجتمع شوند قطعاً اتفاق بزرگی رخ خواهد داد.

شفیعی با اشاره به نامگذاری امسال و بهره مندی از سیره حضرت رسول(ص) تصریح کرد: شعاری را که حضرت آقا برای امسال تعیین فرمودند برخاسته از یک نیاز است، رهبر با وظیفه دیده بانی و رصد امور این نیازها را تشخیص می‌دهند. انقلاب اسلامی در مسیر خود هر روز مشکلات و موانعی را پیش رو دارد که همدلی و همزبانی از ابزار این حرکت محسوب می‌شود.

پس از این سخنان زراءنژاد تشکیل حکومت را یکی از ضروریات اقامه دین بیان کرد و گسترش دین خدا را منوط به تأسیس حکومت اسلامی دانست و گفت: این امر برای تجلی شعائر الهی در جامعه ضروری است و اگر دین در تجارب فردی باقی می‌ماند و یک تجربه شخصی تلقی می‌شد و به تربیت فردی اکتفا می‌کرد قطعاً اهداف مترتب بر آن محقق نمی‌شدند و قاعده این امر آن است که هر آنچه را انبیاء خواستار آن بودند باید در یک جامعه و حکومت با مبنای دین، وحی و پیامبران متجلی باشد.

بی توجهی به پیامبر اسلام به عنوان آئینه تمام‎نمای دین

وی در ادامه با تأکید بر اینکه نقش پیامبر اسلام(ص) در تأسیس حکومت اسلامی تنها ایجاد نظام سیاسی و اقتصادی نیست، آن را صورت ظاهری این امر دانست و گفت: آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد چگونگی محتوای این چارچوب و نظام است. برپایی حکومت اسلامی امکان‌پذیر نبود مگر با ارائه یک الگو و نماد که در حقیقت معنای اقامه دین است و پیامبر اسلام(ص) به عنوان یک مثال اعلی به مردم ارائه شده تا مردم به ایشان تاسی کنند و شاید یکی از غفلت‌های عظیم ما این است که به پیامبر اسلام به عنوان آیینه تمام‎نمای دین توجه نکرده‎‌ایم.

رئیس شورای مشاوران استاندار خوزستان با بیان اینکه یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های پیامبر(ص) خلق عظیم است، تصریح کرد: اگر قرآن کریم اخلاق ایشان را با صفت عظیم وصف می‌کند به معنای آن است که بزرگ‌تر و برتر از آن وجود ندارد.

وی با اشاره به شعار سال و تأکید بر اینکه بدون وجود همدلی و همزبانی امکان تحقق بسیاری از اهداف وجود ندارد، افزود: اگر خواستار دعوت جامعه به اخلاق و هدایت هستیم نباید به بداخلاقی‌ها دچار شویم بلکه یکدیگر را فهمیده و خود را عرضه کنیم و در نبود همزبانی اقدمات به نتیجه نمی رسند و یا ناقص به نتیجه می رسند یکی از مشکلات ما آن است که در برخورد با این شعار آن را به فراموشی می‌سپاریم و به کنه آن ترتیب اثر نمی دهیم اما این می‌تواند شروعی باشد که با توجه به برگزاری انتخابات پیش رو ظرفیت و تحمل خود را بالا برده و بتوانیم با یکدیگر هم‌زبانی داشته باشیم و برخی رفتارها در عرصه سیاسی و اجتماعی باعث می شود نه تنها باعث فاصله گرفتن از اخلاق پیامبر(ص) می شود بلکه ضد آن را جایگزین می‌کنیم.

تطابق رفتار و گفتار پیغمبر اسلام(ص)

زراءنژاد با اشاره به اینکه آنچه بر رفتار و اخلاق پیامبر حاکم بود جدا از شخصیت ایشان نبود، گفت: اکنون به شرایطی رسیده‌ایم که تهدید جامعه ما هر که به فکر خویش است می‎باشد و این امر قطعاً ما را از همدلی دور کرده تا جایی که روز به روز از فهم دیگران بیشتر عاجز می‌مانیم. در عالم سیاست، اقتصاد و اجتماع به شیوه‌ای پیش رفته‌ایم که از سخن دیگران برداشتی مثبت داشته باشیم به دنبال نقطه ضعف هستیم و این متأسفانه جامعه را به شدت آسیب‌پذیر کرده است. شاید اینها را به عنوان یک آسیب بیان می‌کنم نه به معنای آنکه جامعه ما دچار انحطاط شده است.

نمود تأسی به پیامبر(ص) در همه ارکان جمهوری اسلامی

رئیس گروه مشاوران استاندار خوزستان ادامه داد: شایسته جمهوری اسلامی آن است که نمود تأسی به پیامبر(ص) در همه ارکان آن مشخص باشد و در این میان پیامبر(ص) معیاری برای جامعه محسوب می‌شود نه پیغمبری که ما تفسیر می‌کنیم بلکه پیامبری با مشی اعتدال. ارکان نظام باید مقید و متخلق به اخلاق نبوی باشند و اجازه ندهیم بلای اصلی؛ نفاق حاکم شود اگر تاثیرگذاران در جامعه بر شاخص های اصلی اخلاق پیغمبر(ص) تامل کرده و آنها را ترویج کنند، در شرایطی که دین و نظام ما مورد هجمه قرار دارد می‌تواند باعث ارائه‌ای درست از چهارچوب اسلام شود.

نابودی قطعی انسان بدون بعثت

در بخش دیگری از این میزگرد پرسشی پیرامون تبیین هدف و فلسفه بعثت در زمان حال مطرح شد که حجت‌الاسلام شفیعی به آن این گونه پاسخ داد: امروز فلسفه بعثت به مراتب از دوران صدر اسلام مفهوم‌تر و دست‌یافتنی‌تر است. خداوند زندگانی بشر بدون بعثت را چنین ترسیم می نماید که «وَکُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ؛ و بر کنار پرتگاه آتش بودید(103/آل عمران.» ظرافت معنوی موجود در این سخن اشاره به انتهایی‌ترین نقطه پرتگاه آتش سوزان است بدان معنا که بدون بعثت قطعاً بشر در معرض نیستی و نابودی قرار می‌گرفت. امیرالمؤمنین علی(ع) در وصف دوران قبل از بعثت می‌فرمایند: «خورشید همواره در کسوف بود.» که این امر به معنای تاریکی مطلق موجود بر عالم است. با وجود پیشرفت‌های علمی بسیاری که بشر امروز بدان دست یافته که شبیه‌سازی یکی از این موارد است، ظلم معنای دیگری یافته است. آنچه که با حمایت مستقیم نظام سلطه از سوی داعش در حال انجام است به گونه‌ای پیش می‌رود که نباید به جاهلیت اولی خرده گرفت. عملکرد حکام سعودی در یمن مورد تأیید هیچ قاموسی نیست اما در غرب با همه آن ظواهر نهضت بازگشت به خدا آغاز شده است و خداباوری و خداپذیری در آن مکان زنده است.

بداخلاقی با سرمایه بزرگ خلق نبوی پذیرفته نیست

وی با اشاره به اینکه در دنیای پیشرفته امروز که هیچ گونه کمبودی در زندگی بشر وجود ندارد این احساس نیاز زنده است، ادامه داد: یکی از اندیشمندان می‌گوید: «نهضت انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) به گردن همه ادیان الهی حق دارد.» گمشده دنیای امروز همان نقطه اتکایی است که از رگ گردن نزدیک‌تر است و همان توحیدی که پیامبر اکرم(ص) در جاهلیت اولی ندای آن را سر داد امروز نیز قابل پذیرش است و امام خمینی(ره) در انقلاب اسلامی و حرکت خود این نیاز را تشخیص داده و اخلاق را ندا داد. ما با چنین سرمایه‌ای نباید بداخلاق باشیم. در تاریخ آمده است که حضرت محمد(ص) بر جنازه تکه تکه شده عموی بزرگوارشان حمزه به شدت متأثر شدند که فرمودند: « به تلافی کشتن حمزه هفتاد نفر را خواهم کشت.» زمانی که خداوند مکه را به دست مسلمین آزاد کرد مشرکان مکه از آنجا که نسبت به کرده‌های خود آگاه بودند خود را مستوجب هر مجازاتی می‌دانستند اما پیامبر(ص) در آن زمان فرمودند: «الیوم یوم مرحمه».

شفیعی با اشاره به اینکه در گذشته هیچ‌گاه تصویری از بریدن سر یک انسان نداشته‌اند، گفت: اما با افعال داعش معنای جنایت را می‌فهمیم. در کدام قاموس یک انسان را زنده زنده می‌سوزانند. آیا بهائم چنین کاری می‌کنند.

استمرار پیام بعثت تا حاکمیت اخلاق در جامعه

شفیعی با تأکید بر اینکه در قیام حضرت حجت(عج) بازگشت به بعثت صورت می‌گیرد، گفت: بنابراین تا روزی که اخلاق و کرامت در جامعه حاکم نشده پیام و فراخوان بعثت و مطالبه پیامبر(ص) همچنان ادامه دارد تا زمانی که مدینه فاضله تشکیل شود.

زراءنژاد نیز در پاسخ به این پرسش بعثت را یک جریان عنوان کرد که محدود به یک زمان نمی‌شود.

وی افزود: هدف از بعثت پیامبر(ص) روشن و صریح است. خداوند اقامه عدل در چارچوب دین را موردنظر داشته و همه رسل تا پیامبر خاتم برای نشان دادن راه و تربیت اخلاق و عقل به مردم برای چگونگی اقامه عدل مبعوث شده‌اند.

تجلی عدل در زمان ظهور امام زمان(عج)

زراء‌نژاد با اشاره به اینکه پیامبر(ص) می‌فرمایند: «با اخلاق می‌شود دین خدا را نهادینه کرد»گفت: آیه «وَما اَرْسَلْناکَ اِلّا رَحْمَةً لِلعالَمینَ» و به تعبیری با دوستان مروت با دشمنان مدارا» رویکرد اقامه قسط در چارچوب دین است. امام زمان(عج) در زمان ظهور این تجلی عدل را به رخ آدمیان خواهد کشید. عالمیان تشنه این پیام هستند و شاید گاهی ما مسلمانان از اخلاق فاصله گرفته اما دنیا علی‌رغم ظواهر به سمت اخلاق می‌رود.

رئیس گروه مشاوران استاندار خوزستان با اشاره به رخداد پدیده نادر داعش تصریح کرد: آنچه که رخ می‌‍دهد واضح و مشهود است پدیده‌ای برنامه‌ریزی شده بوده و طبیعی نیست. اما از آنجا که «جاء الحق و زهق الباطل» هیچ باطلی خود را با لباس باطل عرضه نمی‌کند هیچ کس نمی‌تواند این فجایع را به پیغمبر(ص) ارتباط دهد چراکه با سیره ایشان مغایرت دارد. همان گونه که ایشان با لاابالی‌گری مخالف بودند به همان اندازه با خشک مقدسی مخالفت می‌کردند.

ضرورت بازخوانی و توصیف اخلاق نبوی

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین شفیعی با اشاره به اینکه قرآن کریم در توصیف پیامبر(ص) یکی از شاخص‌ها را اخلاق توصیف می‌کند، افزود: مفسران در آیه «انک لعلی خلق العظیم» تأکید دارند و این آیه نشان افتخاری بر پیشانی ایشان است. آیه مذکور بیانگر آن است که اخلاق در نگاه الهی مسئله‌ای مطلوب محسوب می‌شود. بازخوانی و توصیف اخلاق نبوی تاثیرگذار است. گاهی فضای جامعه در حدی بسیار زیاد به سوی سیاست و یا اقتصاد و ورزش کشیده می‌شود که انگار هیچ دغدغه دیگری به غیر از آن وجود ندارد. در این راستا نخبگان و طراحان صحنه فرهنگی جامعه باید به فعالیت بپردازند که همه بخش‌ها در مسائل اجتماعی در این پازل دیده شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به بیان راهکارهای عملی بروز و ظهور اخلاق نبوی در جامعه پرداخت و با اشاره به روایت «فان الناس لو علموا محاسن کلامنا لاتبعونا» گفت: تبلیغ عملی و فعلی باید از تبلیغ قولی و گفتاری پررنگ‎تر باشد. تطابق فعل و قول باید در جامعه مشاهده شده که امری بسیار تعیین کننده است. در کارآمدی نسخه اخلاق تطابق فعل و قول و تقدم فعل بر قول قطعاً تأثیر بیشتری دارد. امروز به جهت اینکه تابلوی حاکمیت جمهوری اسلامی ایران دینی است نمی‌توانیم به مردم بگوییم ما یک چیز هستیم و اسلام چیز دیگری است.

تخلفات مدیریتی در جمهوری اسلامی جراحتی التیام ناپذیر 

شفیعی ادامه داد: اگر مسئول منتسب به نظام اسلامی تخلف کند نه تنها به خود و کارگزاران نظام بلکه به حریم دین تعدی می کند. مسئله این است که این فعل در باورهای دینی نسل جوان لطمه ایجاد می‌کند و به میراث انبیا پشت پا زده شده و این جراحتی است که به آسانی قابل التیام نیست. امام خمینی(ره) می فرماید: «اگر اسلام به واسطه غفلت ما ضربه خورد آن چنان سیلی خواه خورد که صدسال از جا بلند نشود.» عملکرد مسئولان به تاریخ 1400 ساله اسلام پیوند خورده است و غفلت کنندگان در این مسیر به یک باور عمیق توحیدی خیانت می کنند.

رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان تصریح کرد: بزرگ‌ترین خدمت اسلام تبدیل شدن به نسخه عملی از پیامبر اعظم(ص) است.

تبدیل ویژگی‌های خلقی پیغمبر(ص) به سازوکار

در ادامه نیز رئیس گروه مشاوران استاندار خوزستان با تاکید بر اینکه راه نجات بشریت در تبدیل شاخص‌های اجتماعی پیامبر(ص) به معیار است، به ارائه راهکارهای مختلفی به منظور نهادینه سازی اخلاق نبوی در جامعه پرداخت و عنوان کرد: در منابع مختلف از ویژگی‌های پیامبر به مردم‌داری ایشان اشاره شده که این ویژگی دارای ابعاد اجتماعی و شخصی است. به معنای آنکه حاکم نظام سیاسی کشور مردم‌دار است و اگر این شاخص باشد تحول عظیمی می‌تواند ایجاد کند. از دیگر سو ساده‎زیستی نیز دیگر ویژگی ایشان محسوب می‌شود. از این رو حاکم و سیاست‌گذاران باید ساده‎زیست باشند و اینکه ما با نام پیغمبر(ص) حکومت می‌کنیم یک ویژگی فردی نیست و صبوری وسعه صدر ایشان باید سازوکار باشد و با تحقق این امر شاید بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.

وی با بیان اینکه حفظ حریم از ویژگی های پیامبر(ص) است بدان معنا که هیچ فردی در حکومت ایشان هتک حرمت نمی شود، ادامه داد: با حفظ حریم‌ها هتک حرمت جایی ندارد و این وصف حکومت اسلامی است که تمام سازوکارهای ما و قوانین و مقررات باید بر مبنای حفظ حرمت‌ها باشد. در سازوکار حکومت‌داری باید مشکلات مردم را پیگیری کنند و از ویژگی‌های بارز پیامبر(ص) همدلی و همزبانی با مردم است و این امر در نظام اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اثرگذار است.

زرانژاد با اشاره به کنترل خشم به عنوان دیگر ویژگی بارز رسول خدا(ص) عنوان کرد: این خصیصه ایشان در بعد اجتماعی بدان معناست که باید سازوکار ما در قضاوت، بازرسی، ارزشیابی بر این مبنا باشد. این بیانات دغدغه هستند و قصد سیاه نمایی نیست.

تاکید بر قانون محوری و حذف خودمحوری

رئیس گروه مشاوران استاندار خوزستان با بیان اینکه انتظار و توقع آن است که باید به دنبال ویژگی‌های ایشان رفت و قول و فعل را یکی کرد، گفت: به عبارتی دیگر باید قانون‌گرا و قانون محور باشیم نه خودمحور. برای نزدیک شدن به اخلاق رسول الله(ص) باید ناقدی منصف باشیم که جامعه بدون نقد پیش نخواهد رفت و اگر به ندای وجدانمان گوش سپاریم بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد و این امر همان بازگشت به وجدان است که خداوند می فرماید: «بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ؛ بلکه انسان خودش از وضع خود آگاه است(14/قیامت).

وی بیان کرد: اگر در هر مقامی انسان به خود بازگردد به نیت خود واقف خواهد بود. اگر بناست مجلس قانونی برای سیاست، نظام اجتماعی و فرهنگی قانونی از سوی مجلس وضع شود وظیفه نهادینه سازی این عوامل را بر عهده دارد.