ضرورت نهادینه کردن احساس نیاز به مطالعه در جامعه

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، دین مبین اسلام و کلام‌الله مجید برای مطالعه و کتاب‌خوانی و کسب علم ارزش و اعتبار خاصی قائل شده است. اهمیت کتاب‌خوانی در اسلام به‌قدری است که معجزه پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم و علم توأم شده است.

اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی و عظمت و شرافت کتاب در اسلام تا حدی است که خداوند متعال به قلم و به آنچه می‌نویسد، قسم یاد می‌کند. همچنین نقش کتاب در هدایت، رستگاری، و پیشرفت علمی و فرهنگی انسان‌ها و جامعه بشری برکسی پوشیده نیست.

نمود آثار معنوی و اخروی مطالعه در آیات و روایات

در قرآن کریم، روایات معصومین(ع) و گفتار بزرگان بر نقش سازنده کتاب و کتاب‌خوانی در رشد و تعالی فکری و اجتماعی انسان‌ها با تأکید فراوان اشاره شده است. به‌طوری‌که در یک تقسیم‌بندی جالب، جوامع بشری را به دو قسمت جوامع دارای کتاب و جوامع بدون کتاب تقسیم می‌کند؛ همچنین قرآن و روایات، کتاب و کتاب‌خوانی را وسیله‌ای برای حفظ و سازماندهی و انتقال ذخایر فرهنگی و علمی به نسل‌های آینده دانسته و بر تأثیرات معنوی و اخروی مطالعه و به میراث گذاشتن دانش برای آیندگان اشارات فراوان می‌کند.
قرآن کریم، به سبب اینکه برای علم و دانش و کسب علم و تفکر در پدیده‌های جهان هستی اهمیت خاصی قائل شده است، به تبع آن، برای دانشمندان و علمای دین و دانش هم فضیلت و اعتبار خاصی قائل شده و ویژگی مهم علم و دانش را، دوام و ماندگاری منافع آن هم در این دنیا و هم در آخرت برای افراد دانسته است. به‌ طوریکه، در روایات و احادیث هم، عالمان بر عابدان برتری دارند؛ چون منافع عبادت فقط شامل شخص عابد است ولی منافع علم هم شامل عالم و هم شامل سایر افراد می‌شود.

به‌ طوریکه، در قرآن و اسلام، کتاب و کتاب‌خوانی از جایگاهی بس عظیم برخوردار است. بررسی آماری محتوای کلام‌الله مجید نشان داد که واژه کتاب به اشکال مختلف 255 بار، واژه علم 582 بار، واژه قلم 2 بار، و واژه اقرأ 3 بار در قرآن تکرار شده است. در نتیجه مطالعه و کتاب‌خوانی و تحصیل علم و دانش از فرایض بسیار مؤکد در دین مبین اسلام، قرآن کریم و احادیث و گفتار بزرگان دانش است. به همین سبب توجه به بسترسازی‌های لازم و ایجاد مراکز کتاب‌خوانی و کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و ترویج فرهنگ مطالعه از راه‌های مختلف لازم و ضروری است.
حدیث کیانی‌وفا، از طلاب مدرسه علمیه معصومیه، در نشست هم‌اندیشی خانه فرهنگ و اندیشه که با موضوع «بررسی علل پایین بودن سرانه مطالعه در شهر خرم‌آباد و ارائه راهکار» که دوشنبه 20 مرداد در سالن اجلاس اداره کل ورزش و جوانان استان لرستان برگزار شد، بیان کرد: در جامعه ما خصوصاً در میان قشر جوان، صرفاً به مطالعه درسی اکتفا می‌شود، لذا باید آموزش و پرورش فرهنگ و نحوه مطالعه آزاد را در بین دانش‌آموزان نهادینه کند.
وی ادامه داد: مطالعه کتاب در دین مقدس اسلام از اهمیت و ارزش  بالایی برخوردار است و در احادیث و روایات فراوانی به این مهم سفارش شده، کمااینکه نبی مکرم اسلام(ص) فرمود: اگر مردم می‌دانستند که مطالعه کتاب چه فواید و مزایایی برای آن‌ها دارد حاضر بودند از دریاها هم بگذرند تا به کتاب دست یابند.
کیانی‌وفا با اشاره به جمله «علم بهتر است یا ثروت؟» از منظر رسول‌اکرم(ص)، تصریح کرد: پیامبر اعظم(ص) فرمود: منافع ثروت فقط عاید خود شخص می‌شود در حالی‌که علم انسان برای تمام افراد جامع نافع است، ثروت گاهی باعث می‌شود که جان خود را از دست بدهی ولی علم از جان انسان محافظت می‌کند، پس از مرگ ثروت در دنیا باقی می‌ماند ولی علم یک توشه اخروی برای انسان است.

حدیث کیانی‌وفا در پایان اظهار کرد: شایسته است که همه افراد جامعه بیش‌تر با کتاب مأنوس بوده و به بهانه‌های مختلف مانند عدم دسترسی و گران بودن کتاب از مطالعه بازنمانند، کمااینکه نهادهای مختلفی از جمله سازمان تبلیغات اسلامی و کتاب‌خانه‌های عمومی به‌طور رایگان کتاب‌هایی را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند.

همچنین افرادی‌که کتابی را مطالعه می‌کنند که به‌نظرشان مفید و موردپسند جامعه است و نقشی در اصلاح و ارشاد جامعه خواهد داشت به دیگران معرفی و یا گزیده‌ای از آن‌را در فضای مجازی منتشر کنند.

کیانوش پاپی، دانشجوی رشته روانشناسی بالینی نیز در این نشست، با شفاف‌سازی پیرامون علل پایین بودن سرانه مطالعه در جامعه، گفت: ضرورت مطالعه کتاب در جامعه آن‌طور که باید نهادینه نشده، به‌طوری‌که برخی از افراد خودشیفته که خود را دانای مطلق و بی‌نیاز از رجوع به کتاب می‌دانند، از مطالعه سربازمی‌زنند.

وی اضافه کرد: تنبلی ذهنی، کمبود وقت، مشکلات اقتصادی و به‌تبع روی آوردن به شغل‌های تمام وقت و پرمشغله، عدم دسترسی به انواع کتاب خصوصاً در شهرستان‌ها و بی‌تفاوتی خانواده‌ها نسبت به شکل‌گیری فرهنگ مطالعه در فرزندان، از جمله عوامل عدم گرایش افراد به کتاب‌خوانی است البته وجود فرهنگ شفاهی در ایران و نقل داستان‌ها و قصه‌گویی به‌صورت سینه‌به‌سینه و ادامه این روند به‌صورت نسل‌به‌نسل نیز مزید بر علت شده است.

پاپی عنوان کرد: گاهاً برخی از نویسنده‌ها در آثار خود سلایق عموم جامعه را لحاظ نمی‌کنند، بدین‌منظور که صرفاً برای قشر خاصی می‌نویسند و در نوشته‌های خود از واژه‌های اختصاصی که فهم آن برای تمام افراد جامعه امکان‌پذیر نیست استفاده می‌کنند لذا باید سعی شود به‌منظور جذب مخاطب از تکلف‌گرایی و نادیده گرفتن سطح فهم و درک عموم جامعه پرهیز شود؛ به‌طور مثال علت استقبال مردم از کتاب زرین‌کوب تحت‌عنوان «پله‌پله تا ملاقات خدا» نسبت به کتاب «سرنی» سادگی و شیوایی آن بود.

حمید گودرزی‌مهر، کارشناس مسئول چاپخانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان نیز در این نشست، گفت: از سال 1384 تاکنون بیش از 100 عنوان کتاب در مضامین مختلف چاپ می‌شود، امروز افزایش روزافزون نویسندگان به حدی است که تصور می‌شود آمار نویسندگان از تعداد خوانندگان بیشتر است.

وی ادامه داد: نویسندگان امروز جامعه در سه طیف و دسته جای می‌گیرند، نخست افراد کم‌سوادی که داعیه مشروعیت دارند ولی صرفاً گردآورنده از طریق اینترنت هستند، دسته دوم مدیران و کارکنان دولتی و غیردولتی هستند که برای کسب امتیاز و بهره‌مندی از مزایا کتاب می‌نویسند و دسته سوم مؤلفین باسواد و زجرکشیده‌ای هستند که متأُسفانه همیشه با مشکل چاپ کتاب مواجه هستند که باید از طریق تسهیلات، این افراد را یاری داد و قدرشان را دانست.

گودرزی‌مهر بیان کرد: به‌منظور رفع چالش‌ها و مشکلات موجود در زمینه کتاب و کتاب‌خوانی نخست باید از جانب اساتید و پژوهشگران عرصه نویسندگی آسیب‌شناسی و نیازسنجی‌هایی صورت گرفته و راه‌کارها و دستورالعمل‌هایی ارائه شود، سپس به بهترین نوشتار در رابطه با آسیب‌شناسی مقوله مورد نظر جوایزی اهدا شود.

در پایان از بهترین نقدی که بر این نوشتار ارائه شود نیز تجلیل به‌عمل آمد تا انگیزه‌ای برای فعالیت تخصصی و ریشه‌ای نویسندگان، ناشران و خوانندگان باشد.