نشانه‌های خداترسی و خداباوری

حجت‌الاسلام والمسلمین بهروز شمسی‎فر، امام جمعه موقت خرم‌آباد در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان در رابطه با نشانه‌های خداترسی و خداباوری، گفت: خدامحوری، خداباوری، معرفت به خدا و ترس از پرودگار عالم، یکی از صفات انبیاء، اولیاء، اوصیا و معصومین(ع) است که بالاترین و برجسته‌ترین ویژگی پیامبر اکرم(ص) همین خداترسی و خداباوری و خدا را ناظر بر اعمال دانستن، است.

در جنگ احد بعد از اینکه مسلمانان حدوداً 70 شهید دادند و با تعداد زیادی مجروح و زخمی، به مدینه برگشتند به پیامبر اکرم(ص) گفتند: مشرکین در حال برگشتن هستند و می‌خواهند به شما حمله کنند، ترس در دلشان ایجاد شد، آیه 173 آل‌عمران که می‎فرماید: «الَّذینَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إیماناً وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ؛ همان كسانى كه برخى از مردم به ايشان گفتند مردمان براى جنگ با شما گرد آمده‌‏اند پس از آن بترسيد ولى اين سخن بر ايمان‌شان افزود و گفتند خدا ما را بس است و نيكو حمايتگرى است» نازل شد.

پیامبر اسلام(ص) وقتی این آیه نازل شد فرمود: «حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ»، لذا همه بسیج شدند و به میدان رفتند و دشمن برگشت که این اثر خداترسی و خداباوری است.

امام حسین(ع) نیز چنین جمله‌ای دارد که «هیچ کس روز قیامت امانی ندارد مگر کسی که از خدا هراس داشته باشد»، پیامبر اکرم(ص) همچنین در حدیثی فرموده است: «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ اَلثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي كِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِي» به این معنا که انسان باید خودش را بر قرآن و عترت عرضه کند، معیار را قرآن و عترت قرار دهد و خودش در همین‌جا به حساب خود برسد و میزان و ارزش خودش را به دست بیاورد.

یکی دیگر  از نشانه‌های انسان مؤمن خدامحوری، خداباوری و ترس از پروردگار است. خداترسی به این معنا نیست که خداوند متعال موجودی وحشتناک است، خداوند آن‌قدر نسبت به بندگانش مهربان است که تعبیر شده محبت خدا به انسان از محبت مادر به فرزندش هم فراتر است، خدا «ارحم‌الراحمین» است، یعنی اینکه کاری نکنیم که از رحمت خدا به دور بمانیم که غضب و خشم و عذاب خدا دامنگیر ما شود.

یکی از نشانه‌های خداترسی این است که خدا را حاضر و ناظر بر اعمال خود بدانیم که آیات هفتم و هشتم سوره بلد در این رابطه آمده است: «أَيَحْسَبُ أَنْ لَمْ يَرَهُ أَحَدٌ(7) أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ؛ آیا انسان گمان می‌کند هیچ کس او را ندیده که عمل خیری انجام نداده است آیا برای او دو چشم قرار ندادیم» یعنی ما که قدرت دیدن را به شما دادیم و شما می‌بینید آیا خدا نمی‌بیند؟ انسان باید ناظر بودن خدا را با تمام وجود قبول کند و اعتقاد داشته باشد.

امام حسین(ع) در جواب جوانی که گفت: ای پسر رسول خدا من گرفتار گناه شده‌ام و نمی‌توانم گناه را ترک کنم فرمود: مکانی را پیدا کن که خدا تو را نبیند آن موقع گناه کن، گفت پسر پیغمبر نمی‌شود، حضرت فرمود: پس گناه نکن»، این روایت به ما می‎فهماند اگر باور داری که خدا تو را می‌بیند خجالت بکش، اگر به راحتی مرتکب گناه می‌شویم این در اثر باور ضعیف است، همان‌طور که مقابل یک طفل انسان مواظب است که خطایی از او سر نزند و سخن زشتی نگوید، چگونه انسان باور دارد که خدا می‌بیند و می‌شنود اما مرتکب گناه می‌شود، باید این اعتقاد را تقویت کرد.

ترس از خدا عامل ترک گناه است 

ترس از خدا عامل ترک گناه است و کسی که خدا را بشناسد این‌چنین است. پیامبر اکرم(ص) در این رابطه می‎فرمایند: «کسی که خدا را بیشتر بشناسد بیشتر از خدا می‌ترسد» در صدر همه این‌ها انبیا و اولیا و ائمه معصوم(ع) هستند، چون عظمت خدا را درک کردند و اینکه کوچک‌ترین لغزش و گناه از آن‌ها سر نمی‌زد، به‌ خاطر این است که در مقابل عظمت و ابهت پروردگار خودشان را کوچک می‌دیدند.

در آیه 175 سوره آل‌عمران «إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ» دو تعبیر وجود دارد، «يُخَوِّفُ؛ نترسید» و «تَخَافُوهُمْ؛ بترسید» یعنی از غیر خدا نترسید از اولیاء شیطان نترسید و از خدا بترسید، که اگر خداوند متعال عنایت و رحمتش را بگیرد کسی نمی‌تواند مدافع شما باشد و اگر بخواهد به شما عزت بدهد کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد.

یک نشانه دیگر خداترسی این است که خدا را ناظر بدانیم، همه ما و همه مسئولان باید این اعتقاد را داشته باشیم و آن را مدنظر داشته باشیم، لحظه به لحظه زندگی مسئولان باید در خدمت خالصانه و انجام وظیفه باشد.

یکی دیگر از نشانه‌های خداترسی رغبت و شوق در عبادت است؛ امام علی(ع) در این رابطه می‌‎فرمایند: «کسی که خدا را می‌شناسد، سزاوار است به آنچه نزد خداست رغبت داشته باشد» خودمان حساب کنیم، آیا نسبت به آنچه نزد خداست رغبت داریم یا آنچه نزد دیگران است، آیا خدا را صاحب ثروت و قدرت می‌دانیم، یا دیگران را، اگر خدا را این‌چنین می‌دانیم خدا را شکر کنیم و اگر دیگران را صاحب ثروت و قدرت می‌دانیم باید فکری کرد.

امام حسین(ع) در شب عاشورا که صدای ذکر آنان و زمزمه مناجات آنها مثل صوت زنبور بلند شده بود، شب آخر عمرشان چه‌قدر رغبت به عبادت و بندگی داشتند، اگر واقعاً میل ما به نماز و بندگی خدا بیشتر از چیزهای دیگری است خوشا به حال ما، اما اگر این‌چنین نیست باید خود را تغییر دهیم.

خویشتن‌داری نیز یکی دیگر از نشانه‌های خداترسی است؛ امام علی(ع) فرموده است: «کسی که خدا را بشناسد خود را نگه می‌دارد، اگر غیر از این است خدا را خوب نمی‌شناسد» اگر غیبت می‌کند، دروغ می‌گوید، حرام‌خواری می‌کند، تجاوز به حقوق دیگران می‌کند، همسایه‌آزاری، والدین‌آزاری دارد، یا به حق و حقوق دیگران احترام نمی‌گذارد، بیت‌المال را ضایع می‌کند، آیا خدا را می‌شناسد یا نه، اگر خدا را می‌شناسد باید خویشتن‌دار باشد.

عدم وابستگی به غیر خدا از دیگر نشانه‌های خداترسی است. وابسته بودن به خلق مذموم است، کسی که علم و معرفت به خدا وجودش را فرا گرفته، در دلش بی‌نیازی از مردم پُر می‌شود، یعنی اگر در قلب انسان به خدا نگاه شد و انسان خود را نیازمند خدا دانست، چشمت دنبال مال دیگران یا به پست و جایگاه دیگران نبود، یک آرامش داشتی، حسادت نداشتی، دست و پا زدن برای به‌دست آوردن چیزی که دیگران دارند نداشتی و آرام بودی، این معلوم است که خدا را شناختی، چنین شخصی قلبش وابسته به خداست، اطمینان قلبی به خدا و قدرت و علم خدا دارد.

نشانه بعدی خداترسی این است که تسلیم خدا باشی؛ انسان باید تسلیم خدا باشد، واجبات را با رغبت انجام دهد که یکی از نمونه‌های آن پرداخت زکات و خمس است، این یک امتحان و یک توفیق است، اما خوشا به حال کسی که با رغبت انجام می‌دهد، از اینکه فرمان خدا را انجام داده خشنود است و تسلیم فرمان اوست.