چگونه با وسوسه‌‌های شیطان مقابله کنیم

حجت‌الاسلام بهروز شمسی‌فر، امام جمعه موقت خرم‌آباد در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در شرح و تفسیر آیه ۲۱ سوره مبارکه نور «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَن يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَا مِنكُم مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»، گفت: خدای متعال در این آیه می‎فرمایند: «اى كسانى‌كه ايمان آورده‌‏ايد پاى از پى گام‌هاى شيطان منهيد و هر كس پاى بر جاى گام‌هاى شيطان نهد [بداند كه] او به زشت‌كارى و ناپسند وامى‏‌دارد و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود هرگز هيچ كس از شما پاک نمى‏‌شد ولى [اين] خداست كه هر كس را بخواهد پاک مى‏‌گرداند و خدا[ست كه] شنواى داناست.

وی افزود: «خُطُوَات» جمع خطوه به‌معنای گام‌های شیطان است؛ که اگر کسی از گام‌های شیطان تبعیت کند؛ شیطان امر به فحشا و منکر و گناه می‌کند و اگر فضل و رحمت و عنایت پروردگار نباشد؛ هیچ‌ کسی نمی‌تواند از دام شیطان رهایی پیدا کند و پاکیزه شود و از گناهان دست بکشد؛ قطعاً لطف و رحمت و مدد پروردگار عالم است که باعث می‌شود این توفیق شامل حال انسان شود و با تشخیص دام‌های شیطان از آن رهایی یابد و از بندگی شیطان به سمت بندگی خداوند متعال هدایت شوند و گام بردارند.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه شیطان اولین گامی که علیه انسان بر می‌دارد وسوسه است، گفت: شیطان انسان را نسبت به خالق و پروردگار عالم، پیامبر، ائمه معصومین، قرآن، معارف دین، احکام الهی و مقدسات دچار شک و تردید می‌کند تا فکر انسان به سمت نافرمانی و معصیت کشیده شود و اگر این‌چنین شد بدانید که شیطان ورود پیدا کرده است و افکار ما را تحت‌تأثیر خود قرار داده است.

وی اضافه کرد: افرادی که سارق، قاتل و جنایتکار شدند از اول این‌چنین نبودند شیطان گام به گام دنبال‌شان آمد تا جایی‌که غرق در گناه و معصیت شدند و به دام شیطان گرفتار شدند.

امام‌جمعه موقت خرم‎آباد با اشاره به اینکه شیطان تفکر انسان را مورد هجمه قرار می‌دهد، حتی نسبت به اولیا خدا هم شیطان ورود می‌کند، اما به‌خاطر تقوای الهی، در وجود آنها راه ندارند و نمی‌توانند آنها را دچار وسوسه فکری کنند، در رابطه با مواجهه پیامبران و اولیای الهی با شیطان، گفت: شیطان قصد داشت حضرت عیسی(ع) را دچار شک و وسوسه نماید لذا به او گفت: اگر تو قائل هستی که خدا تو را نگه می‌دارد از بالای بلندی خودت را پرت کن تا خدا تو را نگه دارد، حضرت عیسی(ع) فرمود: من به قدرت پروردگارم یقین دارم، اما من نباید خدا را امتحان کنم، بلکه آن خداست که باید من را امتحان نماید.

وی افزود: در جای دیگر شیطان به حضرت عیسی(ع) گفت: تو که بیمار شفا می‌دهی؛ مرده زنده می‌کنی؛ پرنده از گِل و خاک درست می‌کنی؛ این صفات خداست؛ پس تو خدا هستی، حضرت عیسی(ع) فرمود: سبحان الله به یک‌باره شیطان از آنجا دور شد.

شمسی‎فر با بیان اینکه شیطان دست‌بردار نیست؛ در اولیای الهی راه ندارد؛ ولی در مابقی افراد تمام تلاش و توان خود را به‌کار می‌برد تا فکر را آلوده کند و انسان را گرفتار نماید، گفت: در روایت است که جمعیتی به حضرت خاتم‌الانبیاء(ص) از وسوسه‌هایی که در ذهن‌شان می‌آمد شکایت کردند، پیامبر(ص) فرمودند: هر وقت وسوسه‌هایی برای شما پیش آمد بگویید: «آمَنّا بِاللّه وَ رَسُولِهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللّه» به این معنا که اگر شیطان قصد وسوسه شما را داشت به خدا پناه ببرید و از خدا مدد بخواهید که شیطان را دور کنید.

وی در معرفی بهترین اذکار برای دفع وسوسه شیطان، اظهار کرد: شخصی خدمت امام جعفرصادق(ع) رسید و گفت: شیطان ذهنم را درگیر می‌کند و به کارهای ناشایست فرمان می‌دهد؛ حضرت فرمودند: «لا اله الا الله» بگو و این آیه شریفه را تلاوت کن «رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزٰاتِ اَلشَّيٰاطِينِ وَ أَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ» اگر شیطان آمد تنها راه، پناه به خدا بردن و از او مدد جستن است.

امام جمعه موقت خرم‎آباد وسوسه عملی را مرحله دوم گام شیطان دانست و افزود: اگر انسان وسوسه فکری را کنترل نکند دچار وسواس عملی می‌شود؛ مانند کسانی‌که در وضو، غسل، نجاسات و طهارات گرفتار وسواس می‌شوند؛ این کار شیطان است و اگر انسان در هر مرحله تبعیت کند؛ شیطان او را بیشتر به دام می‌اندازد و خلاصی از دام شیطان سخت‌تر می‌شود که در همین رابطه شخصی خدمت امام جعفرصادق(ع) رسید و از یکی از دوستانش مطالبی را ذکر کرد که فلان شخص انسان عابد و عاقلی است؛ انسان خوبی است و بنده خداست؛ اما گرفتار وسواس شده است؛ حضرت فرمودند: او بنده خدا نیست بلکه بنده شیطان شده است؛ اگر از خود او بپرسید چرا این کار را می‌کند می‌گوید شیطان مرا وسوسه می‌کند.

این کارشناس مذهبی بدبینی را مرحله سوم گام شیطان دانست و ادامه داد: بدبینی اثرات اجتماعی دارد، انسان نسبت به دیگران، نسبت به متدینین بدبین می‌شود، این یکی دیگر از خطوات شیطان است کمااینکه پیامبراکرم(ص) فرمودند: اگر شیطان اطاعت شود او جلو می‌آید ولی وقتی که با او مخالفت شود دیگر برنمی‌گردد، پس باید مواظب باشیم که شیطان ما را در دام نیندازد.

وی لقمه حرام را از دیگر عوامل نفوذ شیطان ذکر کرد و افزود: آنچه که باعث می‌شود که برای شیطان زمینه نفوذ بیشتری در انسان فراهم شود لقمه حرام است و اگر انسان در غذای خود دقت نکرد و لقمه حرام خورد؛ این حرام‌خواری دریچه فکر و قلب او را به‌سوی شیطان باز می‌کند.

 شمسی‎فر در بیان اثرات لقمه حرام، اظهار کرد: مهدی عباسی یکی از حاکمان دوره عباسی به شخص عالم و دانشمندی به نام شریف ابن عبدالله گفت بیا و در حکومت ما دستگاه قضاوت را برعهده بگیر؛ او گفت من نمی‌پذیرم؛ چراکه حکومت شما حکومت جور و ستم است؛ حکومت طاغوت است؛ مهدی عباسی به او پیشنهاد داد که معلم فرزندانش بشود اما او باز هم قبول نکرد و در نهایت او را به یک وعده غذا مهمان کرد؛ در هنگام صرف غذا؛ آشپز مرتب تبسم می‌کرد و از آنجایی‌که می‌دانست غذا از مال حرام تهیه شده است، گفت: این شخص هرگز عاقبت به خیر نخواهد شد؛ شریف بعد از خوردن آن لقمه حرام؛ به‌سوی حکومت طاغوت برگشت؛ در حالی‌که مسند قضاوت و معلمی فرزندان مهدی عباسی را پذیرفت.

وی با تأکید بر لزوم پرداخت وجوهات شرعی، گفت: اگر انسان خمس و زکات مالش را پرداخت نکرد؛ حق سادات و امام را نداد؛ در کارش و در عملش کم گذاشت؛ اگر کم‌فروشی کرد؛ یا به هر نحوی لقمه حرام از گلویش پایین رفت، اثرات لقمه حرام گریبان‌گیر انسان خواهد شد.

امام جمعه موقت خرم‎آباد با بیان اینکه انسانی که عصبانی می‌شود شیطان به او نزدیک می‌شود، ادامه داد: امام محمدباقر(ع) فرموده است: پس از آنکه حضرت نوح(ع) قوم گنهکار خود را نفرین کرد و طوفان همه آنها را از بین برد، شیطان نزد او آمد و گفت: تو بر گردن من حقی داری که می‌خواهم آن را ادا کنم...، تو بر قوم خود نفرین کردی و همه آنها به هلاکت رسیدند و دیگر کسی نمانده که من او را گمراه سازم؛ بنابراین تا مدتی راحت هستم تا نسل دیگری بیاید...، فقط برای تو سه توصیه دارم؛ در سه جا مراقب حیله من باش...، هنگامی که خشمگین شدی، هنگامی‌که بین دو نفر قضاوت می‌کنی و هنگامی‌که با زن نامحرم خلوت می‌کنی و هیچ‌کس نزد شما دو نفر نیست در چنین مواقعی به یاد من باش که کار خود را خواهم کرد.

وی افزود: انسان باید مراقب باشد که موقع خشم تصمیم نگیرد و سخنی نگوید، اگر نشسته است، بلند شود، قدم بزند و محل را تغییر دهد تا از این خشم نجات یابد و بعداً با فکر و درایت عمل کند حرف بزند و تصمیم بگیرد.

وی گفت: در حال خشم چون شیطان قرین انسان است، انسان آنجا میدان‌دار نیست، بلکه شیطان است که راه را نشان می‌دهد و زبان را می‌چرخاند و بعد از آن انسان دچار مشکل می‌شود کمااینکه امام جعفرصادق(ع) فرمودند: یکی از جاهایی که شیطان خوشحال می‌شود آنجایی است که دو مسلمان با هم قهر کنند؛ مخصوصاً اگر جز محارم و نزدیکان باشند که در این راستا می‎طلبد الان که ایام نوروز نزدیک است اگر با نزدیکان قهر هستیم بدانیم که شیطان در وجودمان نفوذ کرده است و ما برای اینکه شیطان را از خود دور کنیم و خدا را راضی کنیم، برای رضای خدا این قهر و دشمنی را کنار بگذاریم و نفوذ شیطان را فراهم نکنیم.   

این کارشناس مذهبی در رابطه با راه‌های دوری از شیطان نیز اظهار کرد: پناه بردن به خدا یکی از راه‌های دور شدن از شیطان است، اگر انسان نسبت به خداوند متعال ایمان قوی داشته باشد و معرفت درباره عالم داشته باشد؛ به خداوند تبارک و تعالی پناه می‌برد و این نشانه‌هایی دارد و از آنها به یاری پروردگار دور خواهد شد.

وی ترس از پروردگار را یکی دیگر از راه‌های دوری از شیطان ذکر کرد و افزود: امام علی(ع) فرمودند: کسی‌که بیشتر خدا را بشناسد ترسش بیشتر است؛ یعنی عظمت و ابهت پروردگار متعال وجودش را می‌گیرد و به خود اجازه نمی‌دهد که نافرمانی کند و رحمت خدا از او دور شود مورد غضب خدا قرار بگیرد کمااینکه قرآن می‌فرماید: از خدا بترسید کسی که از خدا بترسد شیطان از او می‌ترسد و از او دور می‌شود.

شمسی‎فر شوق عبادت و بندگی را یکی دیگر از مواردی دانست که به انسان در برابر شیطان کمک می‌کند، اضافه کرد: امام علی(ع) فرمودند: «انسانی که خدا را بشناسد سزاوار است به آن چیزی که در دست خداست مشتاق باش و  میل، گرایش و شوق به‌سوی پروردگار و آنچه در نزد پروردگار است داشته باشد؛ اگر این‌چنین باشد خداوند متعال عنایت می‌کند و انسان را در برابر نفوذ شیطان و وسوسه‌اش کمک می‌کند.

این کارشناس مذهبی با یادآوری اینکه یاد پروردگار انسان را بیمه می‌کند و انسان در همه حال باید به یاد پروردگار باشد و ایمانش را عملی نشان دهد، گفت: عبادت خداوند متعال، یاد خدا، دعا و مناجات و سخن گفتن با پروردگار انسان را در مقابل شیطان بیمه می‌کند.

وی خویشتن‌داری را یکی دیگر از مواردی دانست که به انسان در برابر شیطان کمک می‌کند، اظهار کرد: امام علی(ع) فرموده است: کسی که خدا را بشناسد خودش را نگه می‌دارد؛ و از معصیت و گناه و نافرمانی دوری می‌کند؛ قطعاً خداوند متعال او را کمک خواهد کرد و یاری می‌رساند.

وی با بیان اینکه وابسته نبودن به خلق خدا نشانه ایمان قوی است و امام علی(ع) فرموده‌اند: هر کس معرفت و علمش به پروردگار بیشتر باشد؛ بی‌نیازی‌اش از مردم بیشتر می‌شود و به آنچه نزد خداست امیدوارتر است، همه این‌ها واسطه و ابزار هستند؛ خدا اگر بخواهد خیری را به کسی برساند ابزار و وسیله آن را فراهم می‌نماید و اگر بخواهد خیری را از کسی منع کند، کسی نمی‌تواند جلودار آن باشد، افزود: آخرین نشانه این است که انسان تسلیم خدا باشد و از اوامر او اطاعت کند کمااینکه امام محمدباقر(ع) فرموده است: سزاوارترین بندگان خدا در برابر قضای الهی کسی است که خدا را شناخته است، کسی‌که خدا را بشناسد در مقابل قضای الهی تسلیم است، دعا می‌کند، تلاش می‌کند، توسل پیدا می‌کند، ولی اگر قضایی آمد راضی به رضای خدا است.