چرا امام علی(ع) اشعث بن قیس را لعن کرد

حجت‌الاسلام محمدرضا خدایی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان با شرح خطبه نوزدهم نهج‌البلاغه «و من كلام له(ع) قاله للأشعث بن قيس و هو على منبر الكوفة يخطب، فمضى في بعض كلامه شي‏ء اعترضه الأشعث فيه، فقال: يا أميرالمؤمنين، هذه عليك لا لك، فخفض(ع) إليه بصره ثم قال: مَا يُدْرِيكَ مَا عَلَيَّ مِمَّا لِي، عَلَيْكَ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ لَعْنَةُ اللَّاعِنِينَ، حَائِكٌ ابْنُ حَائِكٍ، مُنَافِقٌ ابْنُ كَافِرٍ؛ وَ اللَّهِ لَقَدْ أَسَرَكَ الْكُفْرُ مَرَّةً وَ الْإِسْلَامُ‏ أُخْرَى، فَمَا فَدَاكَ مِنْ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا مَالُكَ وَ لَا حَسَبُكَ، وَ إِنَّ امْرَأً دَلَّ عَلَى قَوْمِهِ السَّيْفَ وَ سَاقَ إِلَيْهِمُ الْحَتْفَ لَحَرِيٌّ أَنْ يَمْقُتَهُ الْأَقْرَبُ وَ لَا يَأْمَنَهُ الْأَبْعَدُ»، اظهار کرد: این خطبه در خصوص کلام امام علی(ع) به اشعث ابن قیس است در زمانی که امام در منبر خطبه بودند.

وی ادامه داد: در این خطبه اشعث خطاب به مولای متقیان می‌گوید سخنی که می‌گویی به نفع شما نیست و به کلام امام اعتراض می‌کند، و امام علی(ع) در پاسخ می‌فرماید تو چه می‌دانی چه چیزی به سود یا زیان من است در حالی که توان ادراک کلام را نداری.

خدایی با یادآوری اینکه اشعث توان فهم کلام امام علی(ع) را نداشت و بدون فهم آن ادعای داوری می‌کرد، اضافه کرد: امام علی(ع) در خطبه نوزدهم نهج‌البلاغه به صراحت اشعث را لعن می‌کند در حالی‌ که لعن کردن بر فراز منبر در احوالات امام دیده نشده است.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه کلمه «حَائِكٌ» در این خطبه به معنای کسی است که به خدا و رسول خدا(ص) دروغ می‌بندد، گفت: اشعث ابن قیس که از پایه‌گذاران جنگ نهروان بود، حقد و عداوت عجیبی با مولای متقیان داشت اما به دلیل سیاست منافقانه‌ای که داشت آن را علنی نمی‌کرد.

وی با اشاره به اینکه اشعث ابن قیس در زمان حکومت امام علی(ع) باعث نفاق می‌شد، افزود: اشعث ابن قیس در ابتدا اسلام آورد ولی بعد از رحلت پیامبر(ص) مرتد شد و در زمان ابوبکر دوباره توبه کرد و همیشه رفتار او منافقانه بود و رفتارش قابل اعتماد نبود و امام با قوت و قدرت پرده از شخصیت منافقانه اشعث برداشت.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه اشعث قوم خود را فریب داد و به قوم خود خیانت کرد، افزود: اشعث ابن قیس بعد از خیانت به قوم خود در میان قبیله با عنوان عرف النار مشهور شد و این اصطلاح در خصوص کسی به‌کار می‌رود که آتش‌افروزی می‌کند.

وی یادآور شد: امام علی(ع) انسان را به سمت خداوند هدایت می‌کند و او را به پرهیز از غفلت هشدار می‌دهد و می‌فرماید: اگر چیزهایی که مردگان شما دیده‌اند را ببینید به ترس و اضطراب می‌افتادید اما آنچه آنان دیده‌اند برای شما پوشیده و در حجاب است.