چالش‌های کرونایی و خانه‌نشینی کودکان

مریم کرم‌الهی، روانشناس در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با اشاره به این‌که کودکان یکی‌ از گروه‌های سنی بزرگ جامعه هستند که امروز و به‌واسطه شیوع ویروس کرونا خانه‌نشین شده‌اند، گفت: اگرچه خانه‌نشینی برای والدینی که به‌ویژه به دلیل زندگی در شهرهای بزرگ فرصت کمتری برای در خانه ماندن و استراحت داشتند، زمانی مغتنم به نظر می‌رسد، اما برای این گروه سنی که در پُرهیجان‌ترین روزهای زندگی خویش و نیازمند جست‌و‌خیزند، هرگز مطلوب به نظر نمی‌رسد.

وی افزود: تعطیلی مدارس و تغییر شیوه آموزش از یادگیری مستقیم در کلاس درس به آموزش از راه دور، اجبار نداشتن نظمی در خواب، تماشای تلویزیون، تغذیه و به‌طور کلی در زندگی، افزایش ساعات استفاده از بازی‌های رایانه‌ای، فاصله گرفتن از دوستان، مدرسه، اقوام و ... همه در سلامت جسمی و روحی کودکان در این ایام اثرگذار هستند و والدین قطعاً باید با تجهیز خود به دانش و آموزش، به درستی با کودکانشان رفتار کنند.

این روانشناس با اشاره به این‌که امروزه کودکان عموماً اخباری را دریافت می‌کنند که قدرت تحلیل آن و ظرفیت پذیرش بسیاری از موارد را ندارند، افزود: بسیار شنیده می‌شود که کرونا همراه با مرگ است و ذهن بسیاری از کودکان را درگیر می‌کند که اگر مادرم بیمار شود چه؟ اگر پدرم بیمار شود چه؟ بحران دیگری که کودکان بسیار با آن مواجه هستند این است که دائماً تکرار می‌شود که این بیماری و این ویروس، بیشتر مرتبط با کسانی است که بیماری زمینه‌ای دارند و کهنسال هستند؛ و باز این دغدغه در ذهن کودکان ایجاد می‌شود که اگر پدربزرگ و مادربزرگم از بین بروند و دیگر نباشند چه؟

وی با اشاره به این‌که والدین اغلب حواسشان نیست که در این بحران، این ترس وجود کودکان را فرا می‌گیرد و بسیاری از کودکان ممکن است اصلاً در این‌ رابطه حرفی نزنند، اظهار کرد: خیلی خوشبخت هستیم اگر کودکان ترس‌هایشان را با ما در میان بگذارند و ما بتوانیم به آن‌ها توضیح بدهیم، در نتیجه لازم است که حتماً والدین در اینگونه موارد با کودکان حرف بزنند و یک توضیح درست، صادقانه، منطقی و علمی در حد سن کودک، در باب چرایی اتفاقات در اختیار او بگذارند و برای این‌که دچار اضطراب نشوند، راه‌های مراقبت را با کودک مرور کنند.

کرم‌الهی بیان کرد: یک تصور غلط دیگر وجود دارد که چون گفته می‌شود که همدیگر را بغل و یا روبوسی نکنید، ما فکر می‌کنیم که کودکانمان را هم نباید در آغوش بگیریم، در صورتی‌که اتفاقاً آن‌ها به تماس فیزیکی ما به‌‌ویژه وقتی که مضطرب هستند و نگران می‌شوند، نیاز دارند.

این روانشناس افزود: وقتی پدر و مادر در یک خانه زندگی می‌کنند اگر یکی از آن‌ها ناقل باشد این بیماری منتقل می‌شود و خیلی ارتباطی به بغل کردن و تماس ندارد، در نتیجه بسیار لازم است که مخصوصاً مادران حتماً کودکانشان را در آغوش بگیرند و ببوسند و به آن‌ها اطمینان بدهند که نگران نباش ما هستیم، مراقبت تو هستیم و قرار نیست اتفاق خاصی برای ما بیفتد.

وی با اشاره به این‌که زمانی هست که کودک یک سری اطلاعات دارد و با شما در میان می‌گذارد، مثلاً درباره کرونا و چیزهایی که در یک فیلم یا تلویزیون دیده است، سؤال می‌پرسد، در اینجا نیاز است که موضوع را تشریح کنید و نه انکار، گفت: این روزها کلیپ‌ها و انیمیشن‌های زیادی در فضای مجازی رد و بد می‌شود و از طریق این کلیپ‌ها و نشان دادن یکی‌ از آن‌ها به کودکان، می‌توانیم با زبان خودشان به آن‌ها توضیح بدهیم که این یک بیماری و ویروس است که وقتی وارد بدن ما شده و سربازهای بدن ما را ضعیف می‌کند؛ ما باید گلبول‌های سفید را قوی کنیم، مثلاً با خوردن بیشتر بعضی غذاها و ویتامین‌هایی که سربازهای بدن ما قوی شوند و بتوانند در مقابل ویروس مقابله کنند، بعد شروع کنیم و نکات بهداشتی را با آن‌ها مرور کنیم که لازم است این گونه دستانمان را شست‌وشو دهیم یا این گونه مراقب باشیم و این‌ها را در قالب توضیح به آن‌ها ارائه دهیم.

کرم‌الهی تصریح کرد: کاری که پدر و مادرها بسیار انجام می‌دهند، این است که وقتی جایی می‌روند و کاری می‌کنند با تحکم و لحنی حاکی از استرس و اضطراب با فرزندانشان حرف می‌زنند که دستت را به جایی نزن، الکل بزن، مراقب باش و ... ترجمه این جملاتی که دائم از سوی والدین به فرزندانشان منتقل می‌شود، این است که من نمی‌توانم به قدر کافی از تو مراقبت کنم و دنیا بسیار جای ناامنی است؛ پس لازم است که من این نگرانی را به تو منتقل کنم و این تو هستی که باید از خودت مراقبت کنی، بسیار باید مراقب این لحن باشیم که حالت تحکم به خود نگیرد.

این روانشناس در رابطه با نوع مواجهه درست با ترس‌های کودکان، تصریح کرد: چالش دیگری که این روزها بسیار کودکان را درگیر کرده، ندیدن عزیزانشان مانند پدربزرگ و مادربزرگ، دوستان، مدرسه، مهدکودک و مدرسه نرفتن و ندیدن معلم‌های کلاس‌های مختلف است که به نوعی سرگرمشان می‌کردند؛ و این ندیدن باعث ایجاد نگرانی می‌شود که چه شد که همه چیز این گونه تعطیل شد و ما به این ترتیب خانه‌نشین شدیم؟ لازم است تدابیری اندیشه شود که حالا چطور می‌توانیم دوست داشتن‌ها و محبت‌هایمان را باز هم به آدم‌های دیگر نشان بدهیم؟ و به آن‌ها بگوییم که ما هنوز به یاد و به فکرشان هستیم؟ این موضوع با یک همفکری و خلاقیت شکل می‌گیرد که مثلاً برایشان نقاشی بکشیم، سلفی بگیریم و در فضای مجازی منتشر کنیم، و یا تماس تصویری بگیریم و از هر جایی که هستیم با هم حرف بزنیم تا بتوانیم از این شرایط عبور کرده و دوباره به نزدشان رفته و آن‌ها را ببینیم.

وی افزود: احساسات کودکان را انکار نکنیم یعنی ترس‌هایشان را ببینیم و تأیید کنیم؛ مثلاً وقتی کودک می‌گوید من می‌ترسم که مریض بشوم، نگوییم که ترس ندارد، بگوییم بله من هم مانند تو بسیاری از اوقات می‌ترسم اما با خودم فکر کرده‌ام که به جای ترسیدن، می‌توانم به نوعی خودم را سرگرم کنم که حواسم پرت شود.

کرم‌الهی ادامه داد: موضوع دیگر این است که کودکان دائم در خانه هستند و فعالیت بدنی‌شان کم شده که باعث می‌شود در این روزهای قرنطینه و خانه‌نشینی، ضعف عضلات پیدا کنند و ممکن است این دوران بدل به سبک زندگی‌شان شود؛ یعنی شب دیر خوابیدن، صبح دیر بیدار شدن، دائم جلوی تلویزیون و یا با تبلت و گوشی مشغول بودن، در مجموع این زمان‌ها دوره‌ای تقریباً شش ماهه می‌شود که کودکان بیشتر تعطیل هستند و از روال عادی منظم روزانه‌شان خارج می‌شوند که این موضوع باعث می‌شود سبک زندگی‌شان تغییر پیدا کند، در نتیجه چالش بزرگی خواهد بود.

این روانشناس افزود: خواهشم از والدین این است که در این دوران، مانند دوران‌های دیگر، این سختی را به خودشان بدهند و نظم و روال خانه را نگه دارند، چون اگر کودک در یک نظم ثابت زندگی کند، حال بهتری خواهد داشت و از استرس‌هایش کم می‌کند؛ کودکان اگر صبح زود بیدار شوند، شب هم می‌توانند به موقع بخوابند و لازم نیست که حتماً روال زندگی را به خاطر تعطیلات عوض کنید.

وی با اشاره به این‌که والدینی هم هستند که خودشان به شدت مضطرب‌اند و ناخودآگاه در حال انتقال این اضطراب به فرزندانشان هستند، تصریح کرد: این والدین باید آگاه باشند که اگر خودشان از اضطراب و استرس زیادی رنج می‌برند، حتماً لازم است که در ابتدا فکری به حال استرس‌های خودشان کنند. بهترین کار این است که اگر نمی‌توانند از راه‌های متداول و معمولی که گفته می‌شود استفاده کنند، حتماً با یک درمانگر ارتباط گرفته و از طریق مشاوره آنلاین طی جلساتی، بتوانند اضطرابشان را ریشه‌یابی کرده و آن را کنترل کنند.

کرم‌الهی تأکید کرد: متأسفانه در فضای مجازی بسیار می‌بینیم که ولع عجیبی برای منتشر کردن اخباری که به هر طریقی به آن دسترسی داریم، وجود دارد، درحالی که لازم است که حتماً اخبار را بسنجیم و سپس در اختیار دیگران قرار دهیم، چون خود این منتشر کردن اخبار کذب و راهکارهای بعضاً نادرستی که این روزها ارائه می‌شود، می‌تواند باعث بالارفتن اضطراب خود و اطرافیانمان شود.