بحران جمعیت در ایران همواره یک موضوع مهم به‌شمار می‌رود؛ زمانی زیادی جمعیت در ایران مسئله‌ساز بود و با شعار «فرزند کمتر؛ زندگی بهتر» بانوان و خانواده‌ها تشویق به کاهش فرزندآوری شدند و حال نیز کاهش جمعیت و حرکت جمعیت کشور به سمت سالمندی و پیری دغدغه مسئولان شده و فرزندآوری به‌عنوان یک جهاد مورد تأکید قرار گرفته است.
مسئله بحران جمعیت در ایران یک پدیده طبیعی نیست بلکه مستکبران با سیاست‌های خود سالیان سال است که با نگارش کتاب‌های متعدد و فعالیت‌های مختلف به دنبال تحقق این موضوع هستند که امروزه تا حدود زیادی در این مسیر به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند و بسیاری از بانوان و خانواده‌های جامعه ما رغبت چندانی به فرزندآوری ندارند.
باید متذکر شد که شعار «فرزند کمتر؛ زندگی بهتر» از چند دهه قبل از انقلاب در ایران آغاز شد که متأسفانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این شعار با جدیت و تلاش فراوان از سوی برخی از دولت‌های وقت دنبال و عملیاتی شد و امروز زنگ خطر کاهش فرزندآوری و رفتن جمعیت ایران به سمت سالمندی به صدا درآمده است و این در حالی است که در سال 1948 ایالت متحده آمریکا تحلیلی را مطرح می‌کند که «به جای کشتن دشمنان‌مان باید از به دنیا آمدن آنها جلوگیری کنیم» که متأسفانه این هدف مهم استکبار جهانی در کشور ایران جواب داد و مردم و مسئولان ندانسته آب به آسیاب دشمن ریختند.
امیر علی‌حیدر امیری، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه دشمنان و ابرقدرت‌ها در صد سال اخیر همواره به دنبال کاهش جمعیت سایر کشورها بوده و با این سیاست می‌خواستند وابستگی آنان را به خود گسترش دهند، اظهار کرد: تلاش کشورها به این علت بود که کشورهای پرجمعیت و قدرتمندی مانند چین، روسیه، هند و ژاپن شکل نگیرد و در این راستا به دنبال کاهش جمعیت بودند.
وی با بیان اینکه اگر ابرقدرت‌ها مستقیماً به مردم می‌گفتند که باید جمعیت کشور را کم کنند مردم سرپیچی میکردند، ادامه داد: در این راستا با بهره‌گیری از ظرفیت رسانه خود یا برخی شعارها مانند «فرزند کمتر؛ زندگی بهتر» در پی کاهش جمعیت دنیا برآمدند کمااینکه در این راستا با توزیع انواع قرص‌های ضدحاملگی و واکتوزمی، نصب دستگاه بر رحِم زنان و توزیع غذاهای تراریخته که دارای طبع سرد است به دنبال کاهش جمعیت جهان بودند.
امیری با بیان اینکه رسانه‌های استکبار جهانی از جمله هالیوود همواره خانواده‌های پرجمعیت را منفور جلوه داده و افراد مجرد را افراد خوشبخت معرفی میکردند، یادآور شد: ابرقدرت‌ها برای کاهش جمعیت به دنبال جایگزینی مواردی از جمله نگهداری از سگ و گربه به جای فرزند برآمدند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه دشمنان برای تشویق به عدم فرزندآوری با بهانه‌هایی چون گرانی، تورم و جدا کردن مردم از معنویت و سوق دادن آنها به سمت مادیات به دنبال کاهش جمعیت بودند، ادامه داد: توصیه به عدم و کاهش فرزندآوری بر خلاف نص صریح قرآن است چراکه رزق و روزی هر فرد مقدر شده درگاه الهی است.
وی با بیان اینکه استکبار جهانی کاهش جمعیت را به‌عنوان یکی از ابزارهای کیفیت‌بخشی به زندگی و کمک کردن به مردم تعریف کرده بود، ادامه داد: امروز رژیم صهیونیستی سردمدار جلوگیری از افزایش جمعیت مسلمانان جهان است و این در حالی است که در آیین یهود هر فرد باید شش فرزند داشته باشد و فرزندآوری در نزد آنان امری مسلم است.
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به ابلاغ قانون افزایش جمعیت، ادامه داد: این قانون به دلایل مختلفی تا امروز عقب مانده است و باید با ارائه راهکارها و بسته‌های چندجانبه علمی، فرهنگی و اجتماعی آن را عملیاتی کرد.
وی با بیان اینکه با سخنرانی و شعار نمی‌شود مردم را به ازدواج و فرزندآوری تشویق کرد، تأکید کرد: دولت باید بسته‌های متنوع تشویقی را در اختیار مردم قرار دهد، به‌طوری که بنا بود برای خانواده‌های دارای فرزند سوم به بالا مشوق‌هایی مثل مسکن، زمین و خودرو در نظر گرفته شود اما عملاً کسی چیزی ندیده است.
امیری با بیان اینکه شعارهای افزایش و جوانی جمعیت با عمل هم‌خوانی ندارد، ادامه داد: طبق بیانیه «گام دوم انقلاب» باید تشویق خانواده‌های پر جمعیت بیشتر و شرایط برای ازدواج فراهم شود.
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه اگر می‌خواهیم جمعیت کشور زیاد شود و کشور سرزنده و پویا باشد باید از همین امروز به فکر افزایش جمعیت باشیم بر لزوم ارائه بسته‌های تشویقی عملیاتی و کاربردی برای حل مشکل ازدواج و فرزندآوری مردم تأکید کرد و گفت: مرخصی زنان باردار در ادارات خصوصی رعایت نمی‌شود در صورتی که دولت باید برای این ادارات نیز مشوق داشته و بسته‌های تشویقی برای جبران آن به کار بگیرد.
ضعیف بودن مشوق‌های فرزندآوری
فرهاد طهماسبی، جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه مسئله افزایش و جوانی جمعیت یکی از مسائل حیاتی برای کل کشور است، اظهار کرد: طبق پژوهش‌های صورت گرفته از سال ۱۴۳۰ با کاهش نیروی کار در کشور مواجه خواهیم شد و باید نیروی کار را از خارج وارد کنیم. تغییر ساختار هرم جمعیت باید به طور اساسی به عنوان یک مطالبه اجتماعی مطرح و سیاست‌های آن اجرایی شود.
وی با اشاره به ابلاغ سیاست‌های افزایش جمعیت از سوی مقام معظم رهبری در اوایل دهه ۹۰، ادامه داد: بسیاری از عوامل، ساختارها و مسائل سبب شد که به سمت اجرای سیاست‌های افزایش جمعیت نرویم و در همان اوایل دهه نود فقط به برخی سیاست‌های بهداشت و درمان توجه شد در صورتی که باید تمام ابعاد آن لحاظ می‌شد.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه سال گذشته قانون افزایش و جوانی جمعیت تصویب و توسط رئیس‌جمهور به دستگاه‌ها ابلاغ شد، ادامه داد: در حال حاضر این قانون عملیاتی نشده است و سیاست‌های تشویقی آن مانند تسهیلات، حمایت‌های اجتماعی و مشوق‌ها تحقق پیدا نکرد به معنای دیگر اجرای این قانون نیازمند عزم و اراده قوی است.
وی با بیان اینکه علی‌رغم اعلام بازرسی مبنی بر اینکه عدم اجرای قانون افزایش و جوانی جمعیت توسط دستگاه‌ها تخلف است اما عملاً این قانون اجرا نمی‌شود و محدود به مرخصی بارداری شده است که قبلاً هم وجود داشت، اضافه کرد: طبق قانون در شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت باید به کسی که صاحب بچه سوم می‌شود زمین بدهند اما این امر هیچ‌گاه محقق نشده است.
طهماسبی اجرای قانون افزایش و جوانی جمعیت را مستلزم تغییر شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجرایی شدن مشوق‌های این قانون دانست و گفت: افزایش جمعیت هزینه امورات و امرار و معاش خانواده را سنگین می‌کند به یک معنا اضافه شدن هر فرزند به خانواده ماهانه چند میلیون تومان هزینه‌بر است و باید درآمد آن خانواده به همان میزان افزایش پیدا کند تا خانواده بتواند به افزایش جمعیت کمک کند.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه تا زمانی که نتوانیم درآمد و معیشت خانواده‌ها را ارتقا بدهیم افزایش جمعیت به معنای واقعی تحقق پیدا نخواهد کرد، ادامه داد: امروز شاهد هستیم که گرانی‌ها توان و معیشت خانواده‌ها را کاهش داده است و گاهی تورم نقطه به نقطه از یک ماه به ماه دیگر از ۳۰ درصد به ۵۰ درصد می‌رسد.
وی با بیان اینکه سیاست‌های ابلاغیه افزایش جمعیت باید به صورت به هم پیوسته باشد، ادامه داد: برنامه‌های ترویجی و تبلیغی صداوسیما نیز در راستای عملی شدن قانون افزایش جمعیت مؤثر است.
طهماسبی با بیان اینکه سیاست‌های افزایش و جوانی جمعیت زمانی مؤثر است که زمینه اجرایی پیدا کرده و دارای به هم پیوستگی باشد، یادآور شد: سیاست‌های مشوقانه افزایش جمعیت باید بار معیشتی ناشی از افزایش فرزندآوری در جامعه را پوشش داده و قول‌هایی که به مردم داده می‌شود در مقام عمل به‌طور کامل پیاده شود.
افزایش جمعیت متولی خاص پیدا کند
نصراله صیادبیرانوند، فعال فضای مجازی در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه طبق نظر کارشناسان جامعه در آینده با نرخ کاهش جمعیت جوان و افزایش نرخ پیری مواجه خواهد شد، گفت: در یک برهه از انقلاب فضای افزایش جمعیتی نداشتیم و حتی تصمیم گیرندگان با شعار «فرزند کمتر؛ زندگی بهتر» به سمت کنترل و کاهش جمعیت رفتند.
وی با اشاره به اینکه از اوایل دهه ۹۰ کارشناسان هشدار دادند و مقام معظم رهبری از سال ۱۳۹۱ افزایش جمعیت را تذکر داد و از سال ۱۳۹۳ سیاست‌های افزایش جمعیت را ارائه کرد، ادامه داد: در دهه ۹۰ و هشت سال دولت تدبیر و امید توجهی به افزایش جمعیت صورت نگرفت و ما این فرصت هشت ساله را از دست دادیم.
صیادبیرانوند با اشاره به اینکه جای این سؤال مطرح است که چرا در دولت‌های قبل هیچ اراده‌ای برای افزایش جمعیت وجود نداشت، افزود: متأسفانه در برخی از دولت‌ها حتی در مواردی فرزندان سوم و چهارم به بعد از برخی مزایا محروم شدند که این امر مغایر با اهداف افزایش جمعیت بود.
این فعال مجازی با بیان اینکه برای پرهیز از پیر شدن جامعه باید افزایش جمعیت متولی خاص پیدا کند، اظهار کرد: افزایش جمعیت با حرف و سخنرانی حل نمی‌شود و برای حل مشکل کاهش جمعیت و افزایش سالمندی در آینده باید ازدواج افزایش پیدا کند چراکه فرزندآوری فرع ازدواج است و برای افزایش ازدواج در کنار کارهای فرهنگی باید زوج‌ها را به لحاظ تأمین جهیزیه، افزایش وام ازدواج تقویت کرد.
مدیر پایگاه خبری ماژین نیوز با اشاره به اینکه دولتی‌ها برای افزایش جمعیت باید طرح تشویقی بگذارد و برای خانواده‌هایی که فرزند چهارم دارند معافیت از خدمت سربازی بدهد، افزود: حساب‌هایی برای فرزندان تازه متولد شده در نظر گرفته شود دولت سالانه برای حساب بچه‌های متولد شده هزینه واریز کند تا وقتی بزرگ شدند سرمایه‌ای داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه هزینه زایمان و فرزندآوری رایگان شده و باید این راهکارها عملیاتی شود، تصریح کرد: بنا بود به خانواده‌هایی که فرزندان زیادی دارند زمین و مسکن بدهند این امر هنوز انجام نشده است.
صیادبیرانوند با بیان اینکه در صداوسیما و فضای مجازی برای افزایش جمعیت تبلیغات گسترده نداریم، اضافه کرد: لازم است فیلم یا جشنواره‌ای برای ترویج افزایش جمعیت به شکل عمده و ویژه برگزار نمی‌شود کمااینکه فیلم‌ها باید فرزندآوری را تبلیغ کنند و خانواده‌های پرجمعیت را به عنوان الگو معرفی کنند.
این فعال مجازی با بیان اینکه باید تبعات منفی کاهش جمعیت و نرخ بالای پیری جمعیت در آینده برای مردم تبیین شود، ادامه داد: بدون شک کمبود نیروی انسانی و کمبود نیروی کار تبعات فراوانی در ابعاد مختلف به همراه دارد که باید با شناسایی و تحلیل درست این تبعات، ضرورت افزایش جمعیت در جامعه تبیین شود.
هزینه بالای آزمایش غربالگری و تشخیص نقص‌های مادرزادی جنین
شاهدخت فتحی‌بیرانوند، مدیرکل بیمه سلامت لرستان نیز گفت: به منظور حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، زوجین نابارور به محض نشان‌دار شدن می‌توانند به مراکز درمان ناباروری دولتی دانشگاهی مراجعه کنند و تنها با پرداخت ۱۰ درصد هزینه‌ها از خدمات درمان ناباروری بهره‌مند شوند.
وی افزود: با هدف حمایت از جوانی جمعیت، علاوه بر اینکه زوجین نابارور زیر پوشش بیمه سلامت قرار می‌گیرند، مادران نابارور در صورت باردار شدن از بدو بارداری تا پایان دوران شیردهی و کودکان آنها نیز تا پایان ۵ سالگی تحت پوشش این بیمه قرار خواهند گرفت.
افزایش طلاق و ضرورت فرهنگ‌سازی برای تحکیم بنیان خانواده
سیدآرش قیاسیان، سرپرست اداره‌کل ورزش و جوانان لرستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه ترویج فرهنگ ازدواج آسان و فرزندآوری متناسب با جامعه نیازمند فرهنگ‌سازی از سوی دستگاه‌های متولی است، اظهار کرد: کشور در معرض طوفان سالخوردگی است و باید تلاش کنیم با قانع کردن افکار عمومی و ارائه راهکارهای درست، روند ازدواج و فرزندآوری را اصلاح کنیم.
وی با اشاره به اینکه ترویج فرهنگ سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، ساده‌زیستی و بازگشت به سنت‌ها می‌تواند یکی از راهکارهای حل مشکلات موجود در بحث ازدواج جوانان و فرزندآوری باشد، اضافه کرد: کشور تحت‌تأثیر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی و فرهنگ غربی است؛ یعنی ترکیبی از این سه فرهنگ را داریم؛ اما در مورد ازدواج متأسفانه در برخی موارد فرهنگ غربی در جامعه غالب‌تر شده است.
سرپرست اداره‌کل ورزش و جوانان لرستان افزود: برگشت به شرایط قبل کمی دشوار بوده، اما معتقدم این کار شدنی است و در این مسیر نیازمند سیاست‌گذاری درست، داشتن طرح برای اجرا و انجام برنامه مناسب برای رسیدن به سیاست‌های تعیین شده هستیم که همکاری همه جانبه است.
قیاسیان در ادامه با اشاره به آیات و روایات و همچنین صحبت‌های رهبر معظم انقلاب در خصوص تأکید بر ازدواج و فرزندآوری، گفت: مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های مختلف «ازدواج جوانان و راه‌های تسهیل آن» و همچنین داشتن فرزند نیکو را دائما گوشزد می‌فرمایند که مسئله جمعیت را جدی بگیرید! جمعیت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند، یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست.
وی با اشاره به اینکه ترویج فرهنگ ازدواج آسان و فرزندآوری متناسب با جامعه نیازمند فرهنگ‌سازی از سوی دستگاه‌های متولی است، ادامه داد: جامعه به تحلیل و محتوای مناسب نیاز دارد؛ افزایش ساخت فیلم‌ها و کلیپ‌ها و تسلط بر فضای مجازی و انتشار گسترده در مواجهه با تبلیغات منفی غرب یکی از مهمترین راهکارهای موجود است که از فعالان حوزه ازدواج و فرزندآوری این انتظار می‌رود.
خبرنگار: مهناز عالینژادیان