ابتهال؛ هنری برای بیان باورهای قلبی تشیع

ابتهال‌خوانی یکی‌ از هنرها و برنامه‌های مورد توجه در محافل قرآنی است. ابتهال در لغت به معنی تضرع و اخلاص ورزیدن در دعا و در اصطلاح یک نوع سبک هنری و نغمه‌سرایی است که با حالتی خاشعانه و گریه‌آلود، بدون همراهی آلات موسیقی اجرا می‌شود. در برخی کشورهای اسلامی، یکی از رسوم قبل از اقامه نماز و پس از اذان این است که قاری و مؤذن، به سبک ابتهال صلواتی خاص بر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌فرستد.

متن زیر گفت‌وگوی ایکنای خوزستان، با سیدکریم موسوی، مبتهل بین‌المللی درباره اهمیت ابتهال و تأثیرگذاری این هنر بر مخاطب است که در ادامه می‌‌خوانيد:

سیدکریم موسوی، در ارتباط با تأثیر ابتهال‌خوانی بر مخاطب گفت: مذهب ما بر دو پایه بنا شده است که یکی ثقل اکبر یا همان قرآن و دیگری اهل‌ بیت(ع) است. این دو با هم مجموعه‌ای از آیات، ادعیه و به‌طور کلی یک منظومه مکتوب هستند.

وی ادامه داد: در کنار قرآن، متن ادعیه و بیش از آن هزاران بیت شعر درباره پیامبر(ص)، اهل‌ بیت(ع) آنها داریم. برای مثال درباره موضوعی مانند غدیر خم و یا درباره یک موضوع دینی مثل خضوع و خشوع، ابیات بسیاری وجود دارد. دعایی به نام صحیفه سجادیه داریم که یک رساله عملی برای زندگی است. این منظومه مکتوب ارزشمند را چه کسی باید در قالب هنر درآورد و به گوش مردم برساند؟ وظیفه ابتهال این است.

موسوی با بیان اینکه ابتهال، هنری است که می‌تواند این متون ارزشمند را در قالب یک انشاد به گوش مردم برساند، افزود: در تواشیح، محدودیت‌ها و دشواری‌ها به نسبت ابتهال بیشتر است، چراکه یک گروه چند نفره باید دور هم جمع بشوند، به هماهنگی برسند و یک متن را بارها تمرین و در برنامه‌های مختلف اجرا کنند، این محدودیت برای مبتهل وجود ندارد و مبتهل در هر برنامه‌ای می‌تواند یک شعر جدید بخواند و موضوعات مختلف را از نگاه شاعران مختلف مسلمان مورد توجه قرار دهد.

این مبتهل با اشاره به ابتهال‌خوانی خود در محضر مقام معظم رهبری گفت: در این محفل با مشورت شورای عالی قرآن، متنی با موضوع مدح قرآن از زبان حضرت علی(ع) خواندم که استقبال خوبی از آن شد. این‌ها گنجینه‌هایی است که در ابتهال می‌توان به مردم ارائه کرد.

وی درباره اهمیت ابتهال گفت: ابتهال را می‌توان مکمل قرائت قرآن دانست، اما درباره تأثیر آن بر مخاطب باید بگویم این تأثیر صرفاً ناشی از اجرای شخص مبتهل نیست، بلکه اخلاصی که در سرودن یک شعر نهفته است در این زمینه تأثیرگذار است. وقتی قصیده تائیه از دعبل خزاعی را می‌خوانم نورانیت شعر او به اجرای من اضافه می‌شود و مستمع اخلاص و نورانیت شاعر را هم دریافت می‌کند و اگر خواندن من، اثری داشته باشد می‌توان گفت شنونده دو لذت را از یک کار واحد می‌برد. در ابتهال‌خوانی گرچه در خواندن یک دعا یا شعر از صدای خود بهره می‌برم، اما نکته مهم این است که یک متن مهم خوانده شده و یک اعتقاد قلبی را به سمع و نظر شنونده رسانده‌ام. ابتهال می‌تواند رسانه و حلقه وصل اعتقادات شیعی به شنونده باشد.

موسوی با اشاره به اجرای برنامه در محافل دینی کشورهایی مثل لبنان و سوریه گفت: در این اجراها برای کسانی ابتهال خواندم که هم‌مذهب ما نبودند، بنابراین از موضوع مشترکی مانند پیامبر(ص) شروع می‌کردم و در ادامه مناقب اهل‌ بیت(ع) را نیز اضافه می‌کردم. بازخوردهای جالبی در این محافل دیدم. بعضی‌ افراد می‌گفتند نمی‌دانستیم امام جواد(ع) کیست و بعد از ابتهال‌خوانی جست‌وجویی درباره امام انجام داده و متوجه جایگاه ایشان شدیم. اینکه کسی از طریق ابتهال متوجه جایگاه اهل‌بیت(ع) بشود و این موضوع او را به تحقیق وادارد برای من ارزشمند است.