مرشد میرزاعلی: اباعبدالله(ع) و مردم سکانداران تعزیه هستند + فیلم و صوت

مرشد محسن میرزاعلی، نقال و پرده‌خوان، در گفت‌و‌گو با ایکنا، درباره تعزیه و نقش آن در اشاع مفاهیم عاشورایی بیان کرد: در جامعه ایرانی وقتی نامی از تعزیه برده می‌شود این عنوان همسو با عزاداری اباعبدالله حسین(ع) معنا می‌شود، بنابراین عزاداری را باید با عزاداری یکی دانست که هیچگاه از یکدیگر جدا نبوده‌اند. در ضمن تعزیه در دنیا به عنوان هنری ایرانی شناخته می‌شود. درباره کارکرد بین‌المللی این هنر همین اندازه بس که بگویم شهرت و اعتبار این هنر در مجامع جهانی از تئاتر نیز در آن سوی مرزها بیشتر است.

وی افزود: متاسفانه در داخل افرادی که سکاندار امور فرهنگی هستند کمتر به این هنر بها می‌دهند اما این مسئله چندان اهمیتی ندارد زیرا این هنر در عالم واقع دو سکاندار اصلی دارد. ابتدا اباعبدالله(ع) سپس مردم. تا زمانیکه نظر این دو بخش نسبت به تعزیه روشن است این هنر ماندگار خواهد بود. نکته بعد اینکه تعزیه تمامی معارف اهل بیت را در قالب یک نمایش ایرانی تبلیغ می‌کند. گواه این ادعا را در پوشش و وسایلی که در تعزیه استفاده می‌شود می‌توان مشاهده کرد حتی باید گفت رنگ‌هایی که در تعزیه از آن بهره برده می‌شود ایرانی است.

این نقال ادامه داد: شخصیت‌پردازی در تعزیه نیز شکلی ایرانی دارد. برای مثال امام حسین(ع) یا حضرت ابوالفضل(ع) آنگونه مدنظر قرار می‌گیرد که در باورهای ایرانی شاهد آن هستیم، به‌نحوی‌ که کاراکترهای منفی نظیر؛ شمر و یزید نیز شکلی ایرانی دارد. همچنین موسیقی در تعزیه شکلی کاملاً ایرانی دارد. گوشه‌ها، ردیف‌ها و آواها بر پایه موسیقی ایرانی شکل گرفته است. با این توضیح می‌توان گفت تعزیه در حفظ موسیقی ایرانی نیز نقش خود را به خوبی ایفا کرده است.

وی تأکید کرد: در تعزیه سه نکته دارای اهمیت است. زمان، مکان و افرادی که آن را می‌بینند دارای اهمیت است. درباره تعزیه باید اضافه کنم که تعزیه در زمان فعلی حتی از دوران قاجار هم کیفیت بهتری دارد زیرا ورود افرادی که با مقتل آشنا هستند به ارتقای این هنر کمک شایانی کرده است. همچنین در گذشته تنها شش هفت مجلس اجرا می‌شد و کارها عموماً پیش درآمد و نوحه نداشت ولی امروز کار با شکل و فرمی درست اجرا می‌شود. همچنین بالا رفتن آگاهی مردم باعث شده که دیگر هر چیزی را نتوان اجرا کرد. این نکته به معنا ناآگاه بودن مردم در گذشته نیست بلکه به دلیل بالا رفتن وسایل ارتباطی به ویژه فضای مجزای نگاه و توقع مردم را بالاتر برده است. در چنین فضایی قطعاً در سال‌های آینده فضا در تعزیه بیسار بهتری از زمان حال هم خواهد بود.

این نقال در پاسخ به این سؤال که آیا امروز هم می‌توان تعزیه را در معابر اجرا کرد؟ گفت: سال‌هاست که دیگر تعزیه کوچه نداریم هرچند آن شکل از اجرا نیز در جای خود شایسته بود، چون معارف علوی را رواج می‌داد. برخی از بزرگانی که هم‌ اکنون در تعزیه فعال هستند در گذشته در کوچه‌ها اجرای داشته‌اند ولی به مرور با تغییر شرایط دیگر آن شکل اجرا ممکن نبوده پس مکان‌های ویژه در نظر گرفته شد تا تعزیه در آن اماکن اجرا شود. در این راستا شهرداری باید محل‌های ویژه‌ای را برای تعزیه در نظر گیرند تا به صورت هفتگی شاهد اجرای تعزیه به شکل شایسته‌ای باشیم.

بیشتر بخوانید:

وی درباره اجرای تعزیه‌های غریب گفت: تعداد افرادی که قادرند تعزیه‌های غریب را اجرا کنند آنچنان زیاد نیست این مسئله در جای خود امری مثبت نیست ولی باید به یاد داشته باشیم که بسیار از مواقع خواست و سلیقه تماشاگران تعزیه به‌نوعی باعث به وجود آمدن چنین وضعیتی شده است. نکته دیگر اینکه نبود ابزارهای لازم باعث عدم اجرای تعزیه‌های غریب شده است. برای مثال تعزیه حضرت موسی(ع) که نیاز به نشان دادن شکافتن دریا دارد شاید اجرایش چندان راحت نباشد.

این پژوهشگر هنرهای آیینی افزود: پیتر چلکوفسکی، پیتر بروک و خیلی از شرق‌شناسان یا بزرگانی نظیر بهرام بیضایی به روی کیفیت تعزیه تاکید داشته‌اند چون تعزیه برای همه دنیا حرف برای گفتن دارد. من این نکته را بعینه در چند اجرایی که در خارج از کشور داشته‌ام به وضوح شاهد بوده‌ام. مثالی دیگر به اجرایی برمی‌گردد که در تالار وحدت برای 15 سفیر تعزیه حضرت عباس(ع) را اجرا کردیم. آنها به شدت مجذوب نمایش شده و از دیدن آن متاثر شدند؛ به انداز‌ه‌ای که از ما دعوت به عمل آوردند که در کشورشان این نمایش‌ها را اجرا کنیم. درباره شباهت‌های تعزیه با اپرا هم باید بگویم که همخوانی‌های بسیاری در این رابطه وجود دارد با این تفاوت که در بسیاری از مواقع کار تعزیه‌خوان‌ها دشوارتر هم است.

وی در پایان درباره برخی آفت‌هایی که در تعزیه به وجود آمده هم گفت: در تعزیه نیز مانند بسیاری از هنرها آسیب‌هایی وجود دارد. برای مثال در بخش موسیقی برخی از آسیب به وجود آمده که نشئت گرفته از برخی افراط‌هاست و برای از بین بردن آنها باید تعادل به وجود آید، همچنین ورود اشعاری که متناسب با تعزیه نیست مشکل دیگر است و در کنار آن برخی بازی‌های غیر متعارف از دیگر مشکلاتی است که امروز تعزیه را آزار می‌دهد. درباره رنگ و لباس‌ها هم باید بگویم که مشکلات به وجود آمده است. در چنین شرایطی نیاز است تا یک تیم نظارتی شکل گیرد تا روی مواردی که ذکر شد به ویژه در امر تصحیح نسخ دقت لازم صورت گیرد.