شاخصه‌های عقلی ازدواج در مردان و زنان + فیلم

به گزارش ایکنا، سلسله کارگاه‌های «آمادگی برای ازدواج» با موضوع «خود را بشناسیم» با سخنرانی انسیه برومند، استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه، از isqa.ir پخش شد. این سلسله درس‌گفتارها از سوی دبیرخانه رویداد فرهنگی ـ هنری چهارفصل قرآنی مستقر در سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار می‌شود.

در ادامه قسمت سوم از ارائه انسیه برومند با موضوع «توانمندی عقلی و رفتاری» را ببینید و بخوانید.

«طی قسمت‌های گذشته بحث عقیده‌سازی نیاز به ازدواج و‌ خودشناسی را بررسی و سعی کردیم تا از دریچه ساختار وجودی، توانمندی‌های حسی و فکری انسان را بشناسیم. در این قسمت به سراغ سومین توانمندی انسان یعنی توانمندی باشکوهی خواهیم رفت که به آدمی داده شده است و از آن به عنوان توانمندی عقلی یاد می‌شود. انسان موجودی است که می‌تواند از معیارهای تشخیصی برای سنجش صحت و سقم مسائلی که با آن‌ها مواجه است استفاده کند.

در حوزه توانمندی‌های عقلی دو توانمندی ویژه را مورد توجه قرار می‌دهیم. اصل شاخصه‌های منطقی و شناخت آن‌ها اولین توانمندی ویژه‌ای است که بدان می‌پردازیم. زمانی که سخن از توانمندی عقلی به میان می‌آید، یعنی انسان بتواند بفهمد چه چیزی عقلانی و چه چیزی غیرعقلانی است. در این درجه از شناخت، انسان می‌تواند در حد ماندن و از حد گذراندن را از یکدیگر تشخیص دهد و بفهمد که چه چیزی باعث می‌شود تا راه درست را طی کند و به هدف خود برسد و چه چیزی سبب می‌شود که از مسیر منحرف شود و به هدف اصلی خود دست پیدا نکند.

رشد عقلی؛ موهبتی مبارک

چنانچه رشد عقلی اتفاق بیفتد و توانمندی‌های عقلی افراد پرورش یابد، موهبت مبارکی به دست می‌آید که آن‌ها را با یکدیگر مشترک می‌کند و باعث می‌شود تا ادبیات، زبان و مبنای فکری مشترکی پیدا کنند و هرچقدر انسان‌ها بیشتر به این اشتراکات برسند، راحت‌تر در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و شباهت‌های خود را سهل‌تر می‌فهمند. در نتیجه هماهنگی، همتایی، همسازی و همسویی بهتری میانشان رخ می‌دهد. بنابراین، در مورد شناخت شاخصه‌های منطقی باید فرد در هر موقعیتی شاخصه‌های منطقی مربوط به سنجش صحیح آن موقعیت را تشخیص دهد و بفهمد که قاعده‌ها و قوانین موضوعات مختلفی که در آن‌ها قرار می‌گیرد، چیست.

توانمندی دوم این است که بتواند قاعده‌ها و قوانین را با مصادیق و موارد آن منطبق کند و از شاخصه‌های منطقی در موقعیت‌های مختلف به صورت متناسب استفاده کند. یعنی در هر مورد شاخصه و خط‌کش خود را متناسب با موضوع و مسئله‌ای بداند که با آن مرتبط است. از لحاظ ریاضی برای مسائل مختلف فرمول‌های متفاوتی وجود دارد. زمانی که سخن از فعال شدن توانمندی عقلی به میان می‌آید یعنی شرایطی فراهم شود که انسان بتواند تشخیص دهد مسائلی که با آن‌ها مواجه است با چه فرمولی حل می‌شود. طبعا اگر انسان بتواند به چنین تشخیصی برسد، به کوتاه‌ترین راه برای حل مسئله دست پیدا می‌کند.

شاخصه‌های عقلی ازدواج

شاخصه‌های عقلی که باید برای ازدواج در نظر گرفته شود نیز از موارد بسیار مهمی است که باید بدان پرداخته شود. برخی شاخصه‌ها مشترک بوده و ربطی به جنسیت ندارد و بعضی دیگر نیز مختص زن یا مرد است. شاخصه اصلی در شاخصه‌های مشترک بین زن و مرد این است که زوجین با یکدیگر سازگاری اخلاقی، اعتقادی و روحی داشته باشند و در این سه موضوع که عمقی‌ترین قسمت‌های وجودی انسان است، سازگار باشند.

هرچقدر افراد با یکدیگر سازگارتر باشند، مسیری که می‌توانند طی کنند درازمدت‌تر است. یعنی چالش‌های زندگی‌شان کمتر بوده و همراهی‌شان نیز بیشتر خواهد شد. در این صورت زوجین افق دیدی وسیع‌تری پیدا می‌کنند و در نتیجه همراهی بهتری با هم خواهند داشت. ازدواج نوعی همراهی است که قرار است بادوام باشد. بنابراین، ازدواج بیشترین و نزدیک‌ترین حد همراهی است و هر چقدر زوجین مشترکات و شاخصه‌های عقلی سازگارتری داشته باشند، قدرت همراهی‌شان نیز به لحاظ روحی، اعتقادی و اخلاقی بیشتر خواهد بود.

مسئولیت‌پذیری؛ شاخصه‌ عقلی ویژه مردان

یکی از شاخصه‌های عقلی اختصاصی ویژه مردان مسئولیت‌پذیری است. یعنی مهمترین شاخصه عقلی که یک مرد باید داشته باشد تا صلاحیت لازم برای ازدواج را به دست آورد، مسئولیت‌پذیری است. کلید واژه قرآنی آن نیز «قوامیت»‌ نام دارد. یعنی انسانی که استوار بوده و روی پاهای خود ایستاده است. این انسان مستقل است و به کسی وابسته نیست. بنابراین، فردی که قرار است همسر او باشد می‌تواند به او تکیه کند و وابسته شود. حتی این مرد می‌تواند زن را مستقل کند و رشد دهد.

صالحه بودن؛ شاخصه‌ عقلی ویژه بانوان

یکی از شاخصه‌های عقلی ویژه بانوان به تعبیر قرآن کریم، صالحه بودن است. یعنی بانوان بتوانند توانمندی حفظ چیزهای مختلف را از آسیب داشته باشند و آن را رشد دهند. این همان کاری است که مادر برای فرزند خود انجام می‌دهد و در الگوی مادری بسیار واضح دیده می‌شود. همچنین موردی که در بانوان اهمیت دارد پاکدامنی آن‌هاست، یعنی بتوانند طهارت روحی و جسمی خود را، که ذخیره مهمی برای ازدواج است، حفظ کنند. بانوان باید از نظر ارتباط عاطفی، سالم و اهل انس گرفتن باشند. 

امروز به واسطه مشکلاتی که در زندگی به وجود آمده و آسیب‌هایی که به ازدواج‌ها وارد شده، برای همگان روشن شده که ازدواجی موفق است که مرد در آن مسئولیت‌پذیر و زن بامحبت باشد و زوجین بتوانند با یکدیگر داد و ستد عاطفی خوبی را برقرار کنند. آنان برای پرورش این موضوع باید این‌گونه تمرین کنند که مبنای عقلانی هر کاری را که انجام می‌دهند بسنجد و باید تمامی اعمال خود از یک خرید ساده گرفته تا تصمیم‌گیری‌های مهم را براساس معیار صحیح و دقیقی انجام دهند. زوجین ابتدا باید تمامی اعمال و رفتار خود را بر اساس شاخصه‌های عقلانی بررسی و سپس، به حذف کارهای غیرعقلانی اقدام کنند. این اقدام باعث می‌شود که افراد فایده تعامل عقلانی با خود و دیگران را متوجه شوند. 

وقتی که زن یا مرد برای ازدواج تصمیم‌گیری می‌کنند، نیاز دارند که بتوانند به خوبی تشخیص دهند که فرد مورد نظر صلاحیت لازم برای ازدواج را دارد یا خیر؟ انسانی می‌تواند به این درک و فهم برسد که عاقل باشد.

توانمندی‌های عملی

توانمندی دیگر انسان، توانمندی‌ عملی است که طبق آن انسان می‌تواند رفتارهای مختلفی را از خود بروز دهد. افراد این توانمندی را دارند که برنامه‌ای را اجرا کنند. انسان باید با استفاده از توان‌های اجرایی فردی و جمعی، برنامه‌ای را اجرا و به اهداف خود دست پیدا کند. در مدل خانوادگی باید فرد توان مدیریت جمعی داشته باشد تا باری را از دوش خانواده بردارد و هدف مشترکی را به سرانجام برساند.

بنابراین، فرد باید حداکثر استفاده از توان‌ جسمی خود را ببرد. البته صرف اجرای برنامه و رسیدن به هدفی مانند ازدواج و تشکیل خانواده مهم نیست، بلکه مهمتر این است که بتوانیم خانواده و هدفی که به دنبال آن هستیم را حفظ کنیم. مرحله بعدی بهره‌برداری از یافته‌ها و توانمندی‌های به فعلیت‌ رسیده است. بسیاری از اوقات افراد کاری را انجام می‌دهند و آن را حفظ می‌کنند، اما به خوبی از آن بهره‌برداری و نیز از ثمرات آن استفاده نمی‌کنند. انسان باید قدرت بهره‌برداری از نتایج را داشته باشد و بتواند از آنها برای ارتقای برنامه‌های خود استفاده کند.

پرورش توانمندی باعث می‌شود که بتوانیم به خوبی از نتایج بهره‌برداری کنیم و باید در کارهای مقاومتی، سرعتی و کارهایی که به نظر فراتر از توان جسمی است توانمند شویم. چنانچه افراد بتوانند قوای خود به ویژه در بُعد جمعی را به خوبی مدیریت کنند، می‌توانند به خوبی از عهده کارها برآیند و به اهداف مد نظر دست پیدا کنند. پس انسان باید به واسطه توان فکری‌اش از توان جسمی خود حداکثر استفاده را ببرد.

زمانی که انسان فقط از توان حرکتی خود بدون اندیشه استفاده می‌کند مطلوب نیست، بلکه باید از قوای جسمی خود و تفکر بهره ببرد. بنابراین، اندیشیدن برای عمل کردن مهم است نه صرف استفاده از قوای حرکتی. انسان در طول زمان نیازمند استفاده از این توانمندی‌ها برای دستیابی به موقعیت مطلوب است. همچنین زندگی سالم داشتن نیازمند اندام سالم است. بنابراین، انسان باید کاری کند که بدن او تا زمانی که زنده است، سالم باشد و همواره به انسان برای پیشبرد اهدافش کمک کند. زمانی که انسان به موقعیت ازدواج می‌رسد، باید بتواند به واسطه استفاده از توانمندی‌های خود در موقعیت‌های مادی مختلف، مسئولیت زندگی را بپذیرد. بسیاری از اوقات فرد به لحاظ جسمی توان پذیرش مسئولیت را ندارد.

مسئله بسیار مهم در این رابطه فرزندآوری است. امروزه به دلیل تغذیه، سیستم فکری و تعامل اشتباه، استطاعت جسمی برخی افراد تحت تأثیر قرار گرفته است که آثار نامطلوب خود را در زندگی مشترک نشان می‌دهد، زیرا قدرت همراهی انسان سالم بسیار بیشتر از فرد بیمار است. بنابراین، دختر و پسر باید روی این توانمندی‌ها تمرکز کنند؛ چراکه قرار است نیازهای فرزندان خود را برآورده کنند.»