فیلترینگ فضای مجازی در برخی موارد ضروری است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمدعلی قانع، استاد دانشگاه امام صادق(ع)، ششم تیرماه در نشست علمی «بررسی فقهی حق دسترسی به فضای مجازی به عنوان حقوق شهروندی» با بیان اینکه اصول اولیه احکام شرعی تا قیامت ثابت است، گفت: خداوند به عنوان خالق، ثابت و راه و دین و مخلوق او هم ثابت است و چون براساس آیه شریفه قرآن، تبدیلی در خلق خدا وجود ندارد( لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ)، حرام و حلال محمد، حرام و حلال تا روز قیامت خواهد بود.

وی با تأکید بر اینکه ما باید ادله را نسبت به مسائل مختلف ملاحظه کنیم، اظهار کرد: در این صورت می‌بینیم ادله اصلی مرتبط با بحث اطلاق دارد؛ مثلا اگر خداوند فرموده است قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ؛ در اینجا دلیل، اطلاق دارد و خدا فرموده است که مؤمنان و مؤمنات چشمان خود را در برابر نامحرم بپوشانند. خداوند نفرموده با چشم مسلح یا غیر مسلح، فرموده است هر کجا با صحنه حرامی روبرو شدید، چشم‌های خود را ببندید و چون قرآن جاودانه است اطلاق آن هم جاودانه است.

قانع بیان کرد: بنابراین اگر با یک، دو و سه واسطه و هزاران واسطه زمان و مکان را حذف کردیم، تصویری را که آن طرف دنیاست و مثلا 20 سال قبل گرفته شده، الان ببینیم حکمش همان حکم صحنه است.

احکام تابع مفاسد و مصالح است

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه احکام تابع مفاسد و مصالح است، تصریح کرد: محرمات و مکروهات، مفاسد و واجبات و مستحبات آن مصالح دارد؛ امام رضا(ع) فرمودند که اگر کسی فکر کند احکام دارای مصالح و مفاسد نیست، در حقیقت گمراه شده است، البته در برخی موارد، احکام، اعتباری، امر تنبیهی و برای مجازات و یا آزمایش است. کما اینکه قرآن فرموده است: فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ كَثِيرًا یعنی چون ظلم کردند برخی حلال‌ها بر آنان حرام شد؛ بنابراین ما این استثناها را می‌پذیریم ولی در هر کجا حکمی وجود دارد یا یکسری مصالح و یا یکسری مفاسد در پشت آن وجود دارد.

وی با بیان اینکه هر کجا چیزی ما را از عدالت دور کرد باید از آن پرهیز شود، گفت: مثلا در ربای معامله هر کجا از عدالت فاصله گرفتیم باید سراغ روایت برویم که آیا از آن درست بهره برده‌ایم یا خیر؟ بنده حاضرم در این بحث فتاوای موجود را در صحنه نقد بگذارم.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: در مورد صحنه‌های تحریک‌آمیز هم فقط تحریک به وسیله همسر جایز است وگرنه دیدن صحنه تحریک‌آمیز اعم از مجاز و غیر مجاز، حرمت شرعی دارد. شبیه این در بحث رؤیت هلال هم وجود دارد؛ در روایت بیان شده که صم للرؤیه و افطر للرؤیه. ادله رؤیت در اینجا اطلاق دارد. لذا کسی نمی‌تواند بگوید چون در زمان پیامبر(ص) دیدن با چشم غیرمسلح بوده است امروز هم لزوما باید اینطور باشد و اگر کسی از تلسکوپ هم استفاده کند، رؤیت حاصل شده است. بنابراین بین فضای مجازی و حقیقی فرقی وجود ندارد.

حق دسترسی به فضای مجازی استثنا دارد

قانع با بیان اینکه اگر حق دسترسی به فضای مجازی به عنوان حق شهروندی پذیرفته شده باشد، باید سراغ استثناها برویم، گفت: مثلا برخی موضوعات اختصاص به اسلام و مسلمین ندارد و همه دنیا نسبت به آن حساسیت دارند؛ مثلا هیچ کشوری در دنیا اجازه نمی‌دهد اسرار حکومتی، نظامی و اطلاعاتی او چه در فضای حقیقی و چه مجازی فاش شود.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) اضافه کرد: ترویج تحریک جنسی و بی بند وباری و شهوت‌رانی هم از موضوعاتی است که می‌تواند به عنوان استثنا مطرح باشد البته بین نگاه به زن و مرد نامحرم مسلمان و غیرمسلمان تفاوت‌هایی وجود دارد. همچنین سبّ و توهین و دشنام نسبت به خداوند، خلق خدا و اولیاء خدا هم حرمت دارد بنابراین این مسائل چه در فضای حقیقی و چه در مجازی نباید انجام شود و باید از حق شهروندی مستثنا شود.

وی تأکید کرد: محدودیت در فضای مجازی مانند حقیقی برای این است که کسی نگوید من دوست دارم در فضای مجازی، سحر یاد بدهم؛ سحر در حد کفر است و حتی در دنیا مجازات اعدام هم دارد و تعلیم آن درست نیست مگر برای ابطال سحر.

قانع اظهار کرد: مغالطات که سبب انحراف افراد می‌شود، جزء محرمات است و در فضای مجازی هم اگر کسی یا کسانی اقدام به این کار بکنند، مرتکب جرم شده‌اند؛ همچنین رواج خرافات یعنی چیزهایی که استدلال عقلی و شرعی علیه آن است جزو صحنه‌هایی است که باید از آن جلوگیری شود و جزو حقوق شهروندی نیست.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به شبهاتی که در این باره بیان شده است، افزود: کسانی می‌گویند حق دسترسی به فضای مجازی باید به صورت مطلق به عنوان حق شهروندی پذیرفته شود، ولی بعید است همین افراد اجازه دهند برخی مواردی مانند رواج خرافات و ... که ذکر شد در فضای حقیقی رواج یابد و قطعا خواهند گفت باید جلوی آن گرفته شود، زیرا انسان اهداف متعالی دارد که باید سرمایه وجودی و عمر خود را در این راه مصروف کند.

ممیزی ضروری است

قانع تصریح کرد: بنده با قاطعیت می‌گویم ممیزی و سانسور حتما باید باشد ولی اینکه کجا باشد و کجا نباشد بحث دیگری است؛ اینکه ما از سانسور خاطره خوشی نداریم، به خاطر اینکه برخی حکومت‌ها دوست دارند راه غلطی را بروند و نمی‌خواهند مردم از طریق این فضا بتوانند جلوی انحراف آن‌ها را بگیرند ولی این دلیل مخالفت ما با سانسور نیست.

وی با اشاره به برخی استدلال‌ها در خصوص رد مطلق سانسور و ممیزی، بیان کرد: فردی در قالب یک مقاله بیان کرده است که فیلترینگ از مسائل مستحدثه است و چون در زمان شارع نبوده است باید به ادله عام رجوع شود. عرض بنده این است که فضای مجازی در صدر اسلام نبوده ولی اصل بحث ممیزی محتوا در گذشته هم بوده است؛ مثلا خدا فرموده است که انسان به طعام خودش بنگرد که یک معنای ظاهری دارد و یک باطنی، یعنی انسان همانطور که هر غذا و دارویی را نمی‌خورد باید هر نوع سخن و حرف و صحنه‌ای را هم نباید ببیند و بشنود. اگر گفته شده می‌توان جلوی کتب ضلال را گرفت امروز هم هر وسیله و کتاب مجازی گمراه‌کننده، مصداق آن است.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه ما معتقد به نگاه صفر و صدی به فضای مجازی نیستیم، اظهار کرد: برخی براساس قاعده نفی سبیل شبهه می‌کنند که نفی سبیل فرهنگی می‌گوید دشمن نباید از لحاظ فرهنگی بر مسلمان سلطه داشته باشد و راه آن این است که مردم نباید به خوراک فرهنگی دشمنان توجه داشته باشند ولی به نظر بنده این درست نیست که فقط بگوییم مردم باید مراقبت کنند بلکه دولت اسلامی هم وظیفه دارد با فیلترینگ جلوی تهاجم فرهنگی را بگیرد وگرنه مصداق تعاون در اثم است و از طرفی دولت اگر این کار را نکند، ترک فعل است.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) افزود: فقها بحث کرده‌اند که اگر کسی کاری را که وظیفه او بوده، انجام نداده است مانند نگهبان یک مجموعه که باید جلوی ورود برخی افراد را بگیرد، مرتکب جرم شده است و مجازات دارد. وظیفه دولت‌ها فقط تأمین آب و نان نیست بلکه باید نسبت به این مسائل هم احساس تکلیف کند.

تقویت فرهنگ و فکر تنها راه مصون‌سازی نیست

وی افزود: برخی گفته‌اند فیلترینگ سبب این نمی‌شود که شما از عقاید دینی مردم دفاع کنید و به جای آن علم و فرهنگ مردم را تقویت کنید. ما هم معتقدیم که هم این لازم است و هم تقویت فرهنگ و باورهای دینی و فکری مردم.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: عقل به انسان می‌گوید برای خوردن غذا اول سالم بودن آن باید تأمین شود تا غذای مسموم وارد بدن مردم نشود؛ در امور معنوی هم این طور است و اگر کسی پذیرفت در غذای مادی فیلترینگ لازم نیست آن وقت خواهیم گفت در خوراک معنوی هم لازم نیست. مگر دولت اسلامی می‌تواند نسبت به ورود افکار و عقاید مسموم به ذهن و روح مردم بی تفاوت باشد و خود را بی تکلیف بداند؟